جیرده؛ سفالستان گیلان

نیمه دی ماه بود که روستای جیرده شفت در اتفاقی که کم نصیب دگران می شود، گواهینامه روستای ملی سفال را دریافت کرد و در سوز کرونا و بدخبرهای سخت زندگانی شوری در حوزه هنرهای سنتی و صنایع دستی خلق کرد، روستایی که می تواند مقصدی تازه برای گردشگری گردشگران باشد.
روستای جیرده از توابع بخش مرکزی شهرستان شفت است که پس از پل روگذر و عبور از بقعه آقاسید شریف، روستای توریستی سقالکسار در بین مراتعی وسیع هویدا می شود؛ همچنین از طریق جاده قزوین به رشت بعد از پلیس راه، تقاطع روگذر به سمت فومن، آقاسید شریف (که موزه میراث روستایی در این مسیر واقع شده است) از دیگر مسیرهای دسترسی است.
پس از کرونا کار سختی نخواهد بود؛ فقط باید کوله را جمع کرد، به روی دوش انداخت به راه افتاد و زد به جاده های خوب.
گیلان را بایستی در چهار فصل دید و حظ جنگل و باران، برنج و شالی، رودهای خروشان و پامچال، زیستگاه قو و مرغابی، خروش روز و شب امواج دریا، جشن رنگ در لباس های محلی و رسوخ طعم طبیعت در غذاهای محلی و جشن ها و آئین ها و هزاران جاذبه طرح به طرح را حس کرد.
رشت، آقاسید شریف و منطقه نمونه گردشگری سقالکسار "به معنای محل آب خوردن پرندگان " (دریاچه سد سقالکسار  که آب آن از ریزش جوی و چشمه ساران منطقه تامین می شود یکی از دیدنی ترین نقاط گیلان است که این روزها به نظیفی اش معروف شده است) که طی می شود سفال های بسیار جلو در خانه ها نشان رسیدن به مقصد دارد.
جیرده با خانه هایی شروع می شود که درهایش رو به وسعت ردیف های تولیدات سفالی باز است و نخستین خانه مربوط به سوسن کاظمی است که از هنرمندان نمونه هنرهای سنتی و صنایع دستی است؛ کاظمی و پسر جوانش پای کار ایستاده اند و بی آنکه نشانی از هویت خبرنگاری بجویند با حوصله تمام به پرسش ها پاسخ می دهند و یک به یک تولیداتشان را توضیح می دهند.

کاظمی زمانی که پی به هویت گروه ایرنا می برد می گوید: گل سیاه سفال جیرده متفاوت است و باید از کنار استخر و شالی جمع آوری شود و این موضوع موجب سخت گیری و اخطارهای اداره راه و شهرسازی در نتیجه مشکل در تهیه ماده خام این هنر می شود.
وی که بانویی ۵۰ ساله است و ۲۶ سال می باشد این هنر اجدادی را پی گرفته؛ می گوید: هنرمند نمونه شدم و مسئولان ارشد استان هم به دیدنم آمدند و وعده دادند که مشکلاتمان بررسی شود اما تنها به یک تسهیلات اندک بسنده شد.
وی، نخه(کوزه ای که  ماست می زنند دوغ درست می کنند)، فوکو (شبیه گوشت کوب)، خم (کوزه ای که در آن ماهی شور می گذرانند)، لاکوبیج (ظرفی که روی آتش می گذارنند و پشتش نان های سنتی می پزند)، کوره زغالی و کیشکانشین (کوزه ای برای خواب جوجه ها) را توضیح می دهد و یک به یک در ردیف گمج ها(ظروف سنتی ویژه گیلان که در آن غذاهای محلی می پزند) می گذارد و ادامه می دهد: پیش از کرونا این روستا به حضور گردشگران رونق گرفته بود که متاسفانه کرونا بازار رونقمان را برهم زد.

مجتبی جیردهی فرزند ۲۷ ساله سوسن خانم است و ۱۵ سال است که کار سفال انجام می دهد و هنرش را از مادر آموخته است او در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: اگر اذیت نکنند سفال اقتصاد خوبی دارد و چون پروانه صنایع دستی داریم در خانه به روی گردشگران باز است.
جیردهی توضیح می دهد: بیشتر صنعتگران دستگاهی کار می کنند اما من باید گل را ورز دهم، لگد بزنم، فرآوری کنم و به قوت دست و چرخ ظروف را شکل می دهم و فرقش با سفال های ماشین کار در اینست که ظروفی که دستی فرآوری می شود تضمینی است و به خریداران می گوییم اگر ترک خورد برگردانید.
مجتبی از مادر می خواهد گروه ایرنا را به کارگاه سفالشان در دو کیلومتر آن سوتر ببرد و مراحل فرآوری را نشانمان دهد؛ با سوسن خانم راهی می شویم و مراتع عظیم را زیر تابش روشن خورشید پشت سر می گذاریم و پس از گذر از کوچه پس کوچه ها،  لا به لای شالی و خنده کودکان حین بازی در میان کلبه هایی که سفال های خیس نشانشان شده است می ایستیم و سوسن خانم راه بلدمان می شود که مرغ و جوجه های خانه مادری اش به استقبالمان می آیند.

مونس خانم مادربزرگ مجتبی و مادر سوسن خانم نزدیک کلبه چوبی و در گرمای آفتاب نشسته و به گل ضربه می زند و با دستگاهی گل های اضافه می خراشد؛ صغری ناشنواست و با اشاره به وی معرفی و وارد کارگاهش می شویم؛  او با زبان اشاره به سوسن تاکید می کند که توضیح دهد خاکستر را برای اینکه خمیر گل به چرخ نچسبد استفاده می کنیم و گل را پیش چشمانمان به سفالینه ای ناب چرخ می دهد.

مادربزرگ که کلبه اش میان رود و مرتع بنا شده می گوید: کار با گل را از مادرش به یادگار دارد اما کار سختی است و کاش کارگاه امنی برایمان فراهم می شد تا از گرما و سرما در امان می بودیم و بیشتر توضیح می دهد که اگرچه کارمان با خاک مرده است اما برکت دارد؛ با هنر دست بر گل بی روح جان می بخشم و با همین هنر شش فرزند از هشت فرزندم را دست تنها و بدون همسر به خانه بخت فرستاده ام.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان می گوید: دیماه ۹۹ رشت به عنوان شهر ملی رشتی دوزی، جیرده شفت بعنوان روستای ملی سفال، شالما ماسال به عنوان روستای ملی چوب تراشی، ارده رضوانشهر بعنوان روستای ملی شال بافی و عنبران آستارا بعنوان روستای ملی گلیم بافی گواهینامه دریافت کردند.
فرزاد رشیدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: هدف ما از ثبت ملی آنها حمایت و از بین بردن مشکلات و جلب توجه مسئولان برای حمایت و تقویت رشته های صنایع دستی در گیلان است.
وی اظهار امیدواری کرد : با دریافت گواهینامه ملی وسعت فعالیت در این شاخه های هنری را تقویت و نقش بارزی در ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت جوانان روستا به شهر ایفا نماید.
نوروز در سرزمینمان سراسر آئین نشاط و شادمانی است اما  کرونا پرده در شد؛ شهرها خلوت، و مردمان خانه نشین شدند
کرونا ضربآهنگ شاد و پر هیاهوی نوروز را دیگر کرد؛ آئین ها در زمان توقف کردند و مردمان خانه نشین به ضرورت از سفر منع شدند؛ سفرها در شیوعش متزلزل شد؛ اما حافظه گردشگری هیچ گاه از گیلان و رنگ هایش خالی نخواهد شد و در این بین، جیرده – روستای ملی سفال – به حتم نقطه ای  پررنگ در نقشه سفرهای پسا کرونا خواهد بود.