ماجرای حمله شیمیایی در عملیات خیبر چه بود؟

پس از اینکه عراق سلاح‌های شیمیایی را به ‌کار گرفت، به دعوت جمهوری اسلامی هیئتی از کارشناسان سازمان ملل متحد از ۲۳ اسفند ۱۳۶۲ به‌مدت یک هفته به ایران سفر کرد. این هیئت پس از بررسی و بدون آوردن نام عراق، در ۷ فروردین ۱۳۶۳ کاربرد بمب‌های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی را در جریان عملیات خیبر تأیید کرد.

به گزارش ایسنا، رژیم بعثی عراق در طول جنگ تحمیلی، به‌صورت گسترده‌ای از جنگ‌افزارهای شیمیایی استفاده کرد. جنگ شیمیایی از مردادماه ۱۳۶۲ و در جریان عملیات «والفجر۲» شروع شد. استفاده از تسلیحات شیمیایی در سه سال اول جنگ بسیار ناچیز و محدود و به‌صورت آزمایشی بود، ولی از آغاز عملیات خیبر ارتش عراق استفاده از این جنگ‌افزارها را به‌عنوان بخشی از تاکتیک خود در مقابله با نیروهای پیادۀ ایران و این جنگ‌افزارها را به‌عنوان بخش مؤثری از توان رزمی خود به شمار آورد.

در اوایل جنگ تحمیلی، رژیم عراق برای نخستین بار در منطقۀ شلمچه به‌طور محدود از سلاح شیمیایی استفاده کرد.

"پس از اینکه عراق سلاح‌های شیمیایی را به ‌کار گرفت، به دعوت جمهوری اسلامی هیئتی از کارشناسان سازمان ملل متحد از ۲۳ اسفند ۱۳۶۲ به‌مدت یک هفته به ایران سفر کرد"برای دومین بار این اقدام در منطقۀ میمک تکرار شد. از آذر ماه ۱۳۶۱ ارتش بعثی به‌طور پراکنده از سلاح‌های شیمیایی و به‌ویژه از عوامل تاول‌زا به‌منظور در هم شکستن سازمان رزمی قوای ایران در تک‌های شبانه استفاده کرد. پس از عملیات محرم و در روز اول آذر ۱۳۶۱ نیز ارتش بعثی با گازهای اشک‌آور و شیمیایی به جبهۀ عملیات محرم حمله کرد. این در حالی بود که ایران تا آن زمان برای دفاع در مقابل این سلاح خطرناک فکری نکرده بود (۱). ارتش عراق از دی ماه ۱۳۵۹ تا اوایل مرداد ۱۳۶۲ جمعاً ۲۵ بار از گازهای شیمیایی علیه رزمندگان اسلام استفاده کرد که بر اثر آن ۲۰ نفر شهید و حدود ۴۰ نفر مصدوم شدند (۲).

گفتنی است در مرداد ماه سال ۱۳۶۲ ارتش عراق جنگ‌افزارهای شیمیایی خود را در پیرانشهر و حوالی پنجوین به کار گرفت.

از آغاز عملیات خیبر در اسفند ماه ۱۳۶۲، ارتش عراق به‌کارگیری گستردۀ گازهای تاول‌زای خردل را علیه رزمندگان اسلام آغاز کرد.ارتش بعثی در جریان عملیات خیبر،  سلاح شیمیایی را به‌عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای مقابله با رزمندگان پیاده به کار گرفت. بر اثر حملات شیمیایی عراق در روزهای اول عملیات خیبر ۴۰ نفر از رزمندگان اسلام شهید و ۲۷۰۰ نفر مصدوم شدند (۳). فقط در ۴۸ ساعت اول حملات شیمیایی، تعداد ۱۰۰ بمب گاز خردل با وزن حدود ۵ تن بر سر رزمندگان اسلام فروریخت که درنتیجۀ آن ۱۱۰۰ نفر مصدوم شدند. حال ۱۵۰ نفر از آنان نیز وخیم بود (۴). همچنین بیشترین بمباران‌های شیمیایی هواپیماهای عراقی در شط علی که عقبۀ نیروهای ایرانی در هور محسوب می‌شد، انجام گرفت.

نخستین گروه مصدومان شیمیایی این حملات که ۸ هواپیمای عراقی آنان را بمباران شیمیایی کرده بودند، در عصر روز ۷ اسفند ۱۳۶۲ بر روی یک بیمارستان صحرایی تخلیه شدند(۵).

"این هیئت پس از بررسی و بدون آوردن نام عراق، در ۷ فروردین ۱۳۶۳ کاربرد بمب‌های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی را در جریان عملیات خیبر تأیید کرد"کسانی که در معرض این گازها قرار گرفته بودند، دچار سوختگی شدید در نقاط مرطوب بدن مانند ریه‌ها، چشم‌ها و سوختگی صورت و دست‌ها شده بودند. درمجموع در عملیات خیبر ۸ درصد مصدومان شیمیایی شهید شدند (۶).

ایران به‌منظور معالجه مصدومان شیمیایی، تعدادی از آنان را در هفته دوم اسفندماه ۱۳۶۲ به کشورهای اتریش و سوئد اعزام کرد. این اقدام باعث شد محافل خبری غربی نسبت به جنایات عراق در استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی واکنش نشان دهند، طوری که اولاف پالمه نخست‌وزیر سوئد و دبیرکل سابق سازمان ملل در روز ۱۹ اسفند ۱۳۶۲ از مصدومان شیمیایی ایرانی در یکی از بیمارستان‌های استکهلم بازدید کرد. با بررسی بمب‌های سمّی عمل‌نکرده در جبهه‌ها نیز مشخص شد سلاح‌های شیمیایی عراق، ساخت روسیه است. در بعدازظهر همین روز نیز جزایر مجنون هدف حملۀ شیمیایی (گاز خردل) ۳ هواپیمای عراقی قرار گرفت که بر اثر آن ۵۴۳ نفر از مدافعان آسیب دیدند(۷).

استفاده از سلاح‌های شیمیایی تا روز ۳۰ اسفند ۱۳۶۲ ادامه یافت. در این روز بر اثر کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی از نوع گاز عصبی تابون در منطقۀ هورالهویزه و جزایر مجنون، ۶ نفر از رزمندگان اسلام شهید(۸)  و ۳۷۰ نفر آنها مجروح شدند (۹).

پس از اینکه عراق سلاح‌های شیمیایی را به ‌کار گرفت، به دعوت جمهوری اسلامی هیئتی از کارشناسان سازمان ملل متحد از ۲۳ اسفند ۱۳۶۲ به‌مدت یک هفته به ایران سفر کرد. این هیئت پس از بررسی و بدون آوردن نام عراق، در ۷ فروردین ۱۳۶۳ کاربرد بمب‌های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی را در جریان عملیات خیبر تأیید کرد. آنها استفاده از گازهای خردل و عناصر فلج‌کنندۀ اعصاب را نیز تأیید کردند. خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، هنگام ارائۀ گزارش کارشناسان به شورای امنیت سازمان ملل گفت: «محاسبات تمامی اعضای هیئت، ادعاهای مربوط به استفاده از سلاح‌های شیمیایی را تأیید می‌کند و من جز ابراز تأسف، چیزی برای گفتن ندارم.»

خبرگزاری رویترز نیز در ۷ فروردین ۱۳۶۳ درباره استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی چنین نوشت: دیپلمات‌های مطلع در تهران گفتند مهم‌ترین بخش گزارش کارشناسان، تأیید استفاده از عامل عصبی تابون بوده است.

"به گزارش ایسنا، رژیم بعثی عراق در طول جنگ تحمیلی، به‌صورت گسترده‌ای از جنگ‌افزارهای شیمیایی استفاده کرد"آنها گفتند این گاز را آلمان نازی در جنگ جهانی دوم تکمیل و مورد استفاده قرار داد که اثرات هولناک و رنج‌آوری دارد. آنها گفتند عراق ظاهراً متوسل به استفادۀ وسیع از بمب‌های سولفوری خردل و گاز اعصاب شده است که هم‌زمان با پیشروی ایرانیان در ماه گذشته به‌صورت بمباران‌های هوایی و آتش توپخانه مورد استفاده قرار گرفته است (۱۰).

جا داشت در آن زمان شورای امنیت سازمان ملل، دولت عراق را به‌دلیل تخطی از پروتکل ۱۹۲۵ ژنو در مورد کاربرد سلاح‌های شیمیایی محکوم کند، ولی چنین اتفاقی نیفتاد. البته شورای امنیت در بیانیه ضعیفی و بدون نام بردن از کشور خاصی، استفاده از سلاح‌های شیمیایی را محکوم و بر لزوم پایان جنگ عراق و ایران تأکید کرد. وزارت خارجۀ امریکا هم به‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی را محکوم کرد (۱۱). این در حالی بود که پس از عملیات خیبر، ارتش عراق استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی را در قبال هر عملیات ایران ادامه داد و به‌مرور بر حجم و تنوع گازهای شیمیایی خود افزود.

مجموعاً ارتش عراق با استفاده از حدود ۱۰۰ عراده توپ و تعدادی هواپیما، حدود ۳ هزار گلوله و هزار بمب شیمیایی را تا عمق ۸۰ کیلومتری عملیات خیبر به ۹۰ هدف پرتاب کرد.

بر اثر این اقدام حدود هزار نفر از رزمندگان ایرانی شهید شدند و ۵ هزار نفر نیز به‌ شدت صدمه دیدند.

منابع:

۱. اکبر هاشمی رفسنجانی، پس از بحران ( کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۱)، تهران:دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ پنجم، ۱۳۸۶، ص ۲۲۷.

۲. عباس فروتن، جنگ شیمیایی عراق و تجارب پزشکی آن، تهران: نشر طبیب، ۱۳۸۲، ص ۹۴.

۳. هاشمی رفسنجانی، به‌سوی سرنوشت (کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۳)، پیشین، ص ۳۱.

۴. فروتن، پیشین، ص ۱۰۳.

۵.

"از آذر ماه ۱۳۶۱ ارتش بعثی به‌طور پراکنده از سلاح‌های شیمیایی و به‌ویژه از عوامل تاول‌زا به‌منظور در هم شکستن سازمان رزمی قوای ایران در تک‌های شبانه استفاده کرد"فروتن، پیشین، ص۱۰۱.

۶. رفیقدوست، برای تاریخ می‌گویم، پیشین، ص۲۷۴.

۷. همان.

۸. هاشمی رفسنجانی، آرامش و چالش (کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۲)، پیشین، صص ۳۹۳، ۳۹۶، ۴۰۸ و ۴۰۵.

۹. فروتن، پیشین، ص ۱۰۹.

۱۰.

هاشمی رفسنجانی، به‌سوی سرنوشت (کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۳)، پیشین، ص ۴۴.

۱۱. همان، ص ۵۴.

انتهای پیام