واکسن کرونا؛ از تلاش برای ساخت تا نگرانی‌ها از توزیع

ویروس کرونا؛ از ظهور تا امیدها برای ریشه کن شدن

با گذشت حدود هفت ماه از ثبت نخستین موارد ابتلا به کووید-۱۹ در جهان، ناشناخته‌های ویروس عجیب کرونا هنوز برای ما بسیار است؛ اینکه چرا تاثیر آن بر مردان بیشتر است، چرا علائم بیماری در کودکان خفیف‌تر است، آیا آنتی بادی‌های افراد مبتلا پس از بهبودی موجب ایمنی آن‌ها می شود یا خیر، آیا ایده مصونیت گروهی در مقابل این بیماری همه‌گیر عملی است یا خیر،  آیا ایمنی پس از واکسن ۱۰۰ درصد است، آیا واکسن کرونا مثل واکسن آنفلوانزا هر سال باید تکرار شود و صدها سوال دیگر که ذهن پرسشگر محققان در سراسر جهان به دنبال یافتن پاسخ‌های آنان است.

در ماه ژانویه (دی-بهمن) زمانی که «ووهان» چین و مناطق اطراف آن به دلیل شیوع کرونا قرنطینه شدند، مردم سایر نقاط جهان گمان نمی‌کردند که پای این ویروس به این سرعت و با این شدت به کشورشان باز شود؛ در حالی که اعمال تدابیر کنترلی شدید در همان مراحل اولیه نیز قادر به جلوگیری از گسترش بیماری نبود اما قطعا آمادگی جوامع در مراحل اولیه بحران‌های همه‌گیر و انجام اقدامات تهاجمی، رسیدن به دوره پیک بیماری و آمار فزاینده مبتلایان را به شیوه مطلوب‌تری کنترل می‌کرد.

حالا با گذشت ماه‌ها از ظهور ویروس کرونا، همزمان با عزم دولت‌ها برای کنترل و مهار این میهمان ناخوانده و مقابله با پیامدهای این بیماری که فراتر از بحرانی بهداشتی به معضلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشورها دامن زده است، تلاش جدی محققان و دانشمندان سراسر جهان به دستیابی راهکارهای درمانی و واکسن قطعی کووید-۱۹ معطوف شده است.  

رقابت جهان در تورنمنت واکسن کرونا

در حالی که به طور معمول روند مراحل تحقیقات و کارآزمایی‌های بالینی تولید واکسن‌های قطعی و موثر چندین سال به طول می‌انجامد اما تهاجم ویروس کرونا در جهان به قدری شدید بود که از همان هفته‌های نخست، مراکز تحقیقاتی و علمی کشورهای مختلف را برای کشف واکسن این بیماری در سریع ترین زمان ممکن به تکاپو انداخت.

در حال حاضر ۱۲۴ کشور در جهان مراحل آزمایش و تولید این واکسن را می‌گذرانند که ده مورد آن به مرحله آزمایش انسانی رسیده است.  

در آخرین تحولات مربوط به تولید واکسن بیماری کووید-۱۹، گروهی از محققان دانشگاه آکسفورد در انگلیس هفته گذشته اعلام کردند نتایج آزمایش‌های اولیه در زمینه تولید این واکسن امیدوارکننده بوده و پیش از آن نیز پژوهشگران آمریکایی تاکید کردند واکسن شرکت داروسازی «مدرنا» در مرحله نخست آزمایش، در بدن همه داوطلبان منجر به تولید پادتن در برابر نسل جدید ویروس کرونا شده است و اکنون وارد فاز اصلی و تقریبا نهایی کارآزمایی بالینی شده است.

به گزارش نشریه معتبر پزشکی «لنست» واکسن ساخت دانشمندان دانشگاه آکسفورد کرونا بر بدن بیش از ۱۰۰۰ انسان مثبت عمل کرده است.

"آنتونی فائوچی" رئیس موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا نیز روز جمعه (۱۰ مرداد) گفت: به طور خوشبینانه واکسن کرونا قبل از پایان سال ۲۰۲۰ آماده خواهد شد.  

در هند نیز نتایج آزمایش های اولیه واکسن تولید شده موسوم به «کوواکسین» نویدبخش گزارش شده است.

وزیر بهداشت روسیه نیز اخیرا اعلام کرد که واکسن کرونا ساخت این کشور برای پیشگیری از ابتلای مردم به این ویروس همه گیر به زودی ثبت می‌شود تا به صورت رسمی در اختیار عموم قرار بگیرد.  خبرگزاری دولتی ریانووستی روسیه نیز اعلام کرد: واکسن کرونا روز ۱۵ ماه اوت (۲۵ مرداد ماه) در دسترس مردم روسیه خواهد بود.

" خبرگزاری دولتی ریانووستی روسیه نیز اعلام کرد: واکسن کرونا روز ۱۵ ماه اوت (۲۵ مرداد ماه) در دسترس مردم روسیه خواهد بود"مقامات روس پیشتر از عزم خود برای قرار دادن نام روسیه در صدر و یا در رده نخستین کشورهایی که به واکسن کرونا دست می‌یابند، تاکید کردند.

شرکت آلمانی «بایونتک» و شرکت داروسازی آمریکایی «فایزز»  دوشنبه گذشته (ششم مرداد) اعلام کردند فاز نهایی تحقیقات برای ارزیابی واکسن ساخت این دو شرکت آغاز شده و در صورت موفقیت محصول آنها تا اوایل ماه اکتبر (مهر) برای کسب تاییدیه ارائه خواهد شد.

در همین حال کشور چین نیز به عنوان نخستین کشور میزبان ویروس کرونا به موفقیت های چشمگیری در زمینه کشف و تولید واکسن دست یافته است. اهمیت دستیابی به واکسن کووید-۱۹ در چین تا جایی پیش رفت که دکتر «گائو فو» رئیس مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های چین، از آزمایش واکسن ضد کرونا ساخت این کشور روی خود خبر داد.

«سینوفارم» و «سینوواک» دو واکسن ساخت چین است که به ترتیب در امارات متحده عربی و برزیل وارد مراحل نهایی آزمایش شده است زیرا کاهش شمار مبتلایان در چین کار را برای دانشمندان به منظور آزمایش این واکسن ها در داخل کشور دشوار کرده است.

در حالی که محققان شبانه روز در تلاشند تا به واکسن کووید-۱۹ دست یابند اما تا کنون واکسن قطعی و مورد تایید سازمان جهانی بهداشت کشف و تولید نشده است.

«مایک رایان»  رئیس بخش برنامه‌های اضطراری سازمان جهانی بهداشت پیشتر گفت: محققان در مسیر پیشرفت تولید واکسن کووید ۱۹ قرار دارند، اما برای استفاده از این واکسن‌ها باید تا اوایل سال ۲۰۲۱ منتظر ماند.  

جمهوری اسلامی ایران نیز به لطف پیشرفت های قابل ملاحظه در حوزه علم پزشکی و صنعت دارو، یکی از معدود کشورهایی است که تاکنون گام های بسیار قابل ملاحظه ای را در زمینه تولید واکسن برداشته و طبق گفته «سعید نمکی» وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، روند تولید واکسن کووید-۱۹ در ایران به زودی وارد فاز آزمایش انسانی می شود.

توزیع عادلانه واکسن کرونا؛ چالشی سیاسی در دو راهی ملی گرایی یا جهان گرایی 

به فرض دستیابی به واکسن قطعی ویروس کرونا و شادمانی جهان از این کشف تاریخ ساز، نگرانی‌ها و ابهامات تازه ای در ذهن جهان پدیدار خواهد شد؛ اینکه اولین گروه‌های دریافت کننده واکسن چه کسانی خواهند بود و حتی اینکه شناسایی خود این افراد بر عهده چه کسی خواهد بود، چه مزایای ویژه ای به کشور تولید کننده واکسن اختصاص می یابد، آیا ضمانتی از سوی کشورهای ثروتمند برای دستیابی کشورهای فقیرتر به این واکسن وجود دارد و در آخر اینکه آیا کشورها شریک شدن واکسن با متحدان و هم پیمانان خود را بر جوامع آسیب پذیر اولویت نخواهند بخشید.

با به گوش رسیدن زمزمه‌ها از تولید واکسن قطعی کرونا در ماه‌های آینده، اضطراب دولت‌ها برای آنکه از قافله کشورهای دست یافته و بهره‌مند از این واکسن عقب نمانند، هر روز بیشتر شده تا جایی که امضای قراردادهای پیش خرید به یکی از برگ برنده های برخی کشورها تبدیل شده است.

اتحادیه اروپا که از زمان شیوع ویروس کرونا به اتهام عدم هماهنگی و اتخاذ تدابیر جامع مقابله با بیماری همه‌گیر مورد شدیدترین انتقادها قرار گرفت در تلاش است تا با تامین واکسن کووید-۱۹ کم‌کاری‌های خود را جبران کرده و برای بازگشت اعتبار از دست رفته خویش تلاش کند؛ به این ترتیب این اتحادیه با شرکت‌ "سانوفی" سازنده واکسن و داروسازی‌های معتبر قرار دادی امضا کرده است تا ۳۰۰ میلیون دوز از واکسن ویروس کرونا را در صورت ساخت بخرد.

«الکس آیزار» وزیر بهداشت آمریکا نیز یکم مرداد اعلام کرد این کشور برای دریافت ۱۰۰ میلیون دوز از واکسن کرونا محصول شرکت داروسازی «فایزز» در ماه دسامبر امسال یک قرارداد ۲ میلیارد دلاری امضا کرده است.

دولت انگلیس نیز ۳۰ تیرماه با شرکت‌های خارجی سازنده واکسن و داروسازی‌های معتبر قرار دادی امضا کرده است تا ۹۰ میلیون دوز از واکسن ویروس کرونا را در صورت ساخت، بخرد.

«آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد پیشتر در بیان لزوم دسترسی عادلانه دولت‌ها به واکسن کرونا اعلام کرد در صورت تولید موفقیت آمیز واکسن ویروس کرونا، این واکسن باید در دسترس همگان در همه جای جهان قرار گیرد. گوترش با تاکید بر حفاظت از حقوق معنوی دانشمندانی که برای ساخت واکسن ویروس کرونا تلاش می‌کنند، گفت:ساخت واکسن برای مردم هر کشور و فراموش کردن دیگران، غیرقابل پذیرش و هرگونه تلاش کشورها برای سرقت جزئیات پژوهش ها در باره واکسن ویروس کرونا به نفع رقیبان، محکوم است.

در همین رابطه «ریچارد هاوس» رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا در مقاله ای که در وبسایت تحلیلی «پروژکت سیندیکیت» منتشر کرده، توزیع واکسن کرونا را سخت‌ترین مساله سیاسی توصیف کرده است. به گفته او در شرایط فعلی که تمام دنیا برای ساخت واکسن کرونا تلاش می‌کند به نظر می رسد «ملی گرایی واکسنی» بر «چند جانبه گرایی واکسنی» پیروز شود.

 

دولت انگلیس یکم مرداد با انتشار بیانیه ای بر لزوم دسترسی همگانی به واکسن جدید کرونا که توسط دانشمندان دانشگاه آکسفورد به مراحل پایانی اکتشاف رسیده اعلام آمادگی کرد. در این بیانیه آمده است: واکسن کرونا باید در مقیاس و بهای مناسبی تولید و در دسترس جهانیان از جمله ایران و کشورهایی قرار گیرد که بیشتر از دیگران به آن نیاز دارند.

شورای حقوق بشر سازمان ملل همچنین پیشتر با تصویب قطعنامه‌ای در مورد مسئولیت‌ دولت‌ها در رسیدگی به مساله شیوع کرونا، بر لزوم دسترسی همه کشورها به واکسن کووید- ۱۹ تاکید کرده بود. در این قطعنامه همچنین بر اهمیت دسترسی برابر به معاینات، درمان و واکسن این بیماری تاکید شده و عنوان شد که تولید هر واکسن مربوط به بیماری کووید- ۱۹ باید به عنوان یک کالای عمومی جهانی در نظر گرفته شود.

واکسن کرونا سوژه فیلمسازان 

موضوع ساخت واکسن کرونا در حالی به دغدغه جهانیان تبدیل شده که ذهن اهالی فرهنگ و سینما را نیز به خود مشغول کرده است.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ایندی وایر، شبکه HBO با همکاری «آدام مک‌کی» کارگردان و فیلمنامه‌نویس آمریکایی درباره رقابت افراد و شرکت‌های دارویی بر سر ساخت واکسن کرونا، یک سریال محدود می‌سازد.

این سریال اقتباسی از رمان اولین شات (The First Shot) نوشته برنن بورل (Brenan Borrell) روزنامه‌نگار اهل نیویورک است که به چالش‌های موجود در راه این رقابت در حوزه‌های مختلفی چون سیاست، دسترسی و امنیت می‌پردازد.

هنوز برای این پروژه تلویزیونی عنوانی انتخاب نشده و موقتا پروژه واکسن بی‌نام (Untitled Vaccine Project) نامیده می‌شود. جزئیات بیشتر درباره این پروژه از جمله اسامی تیم بازیگران، تعداد اپیزودها و تاریخ انتشار نیز هنوز منتشر نشده است.  

دوزهای واکسن، امنیت آن، میزان تولید، ایمن بودن برای همه قشرهای جمعیتی، در دسترس بودن آن برای همگان، هزینه های تولید، تاثیرات و عوارض آن از جمله عواملی است که در ساخت واکسن برای درمان کرونا با اهمیت است.

"به گفته او در شرایط فعلی که تمام دنیا برای ساخت واکسن کرونا تلاش می‌کند به نظر می رسد «ملی گرایی واکسنی» بر «چند جانبه گرایی واکسنی» پیروز شود"همین عوامل است که کار را برای دانشمندان و پزشکان پیچیده تر می‌کند. ملت های جهان باید بپذیرند که در نهایت تعداد کمی از کشورها توانایی تولید واکسن قابل اعتماد را خواهند داشت.

در پی بروز نشانه‌هایی جدید از دور تازه اوج بیماری کووید-۱۹ و همه‌گیری ویروس کرونا در جهان و همچنین عدم دستیابی به واکسن و درمان قطعی این بیماری هزار چهره لزوم مشارکت حداکثری شهروندان و عمل به توصیه های ساده بهداشتی و همچنین اهمیت رعایت فاصله گذاری اجتماعی به عنوان مهمترین سلاح های بشریت در برابر این بیماری بر همگان آشکار شده است؛ بر این اساس هرگونه سهل انگاری و بی توجهی به رعایت اصول و موازین بهداشتی، علاوه بر شانه خالی کردن از پذیرش مسئولیت اجتماعی موجب به خطر افتادن جان دیگران خواهد شد

تلاش محققان برای دستیابی به دارو و واکسن موثر و مورد اعتماد و تکاپوی دولت ها برای تامین نیاز شهروندان خود از مسیر امضای توافق های بین‌المللی همزمان با اتخاذ تدابیر مقابله با شیوع گسترده بیماری همه‌گیر در شرایطی است که تا کنون بیش از ۱۷ میلیون و ۷۷۸ هزار نفر در جهان به ویروس کرونا مبتلا شده و همچنین افزون بر ۶۸۳ هزار نفر جان خود را در اثر ابتلا به این بیماری از دست داده‌اند.