شکست سفر خاورمیانه ای بایدن/ کشورهای عربی خواهان تنش زدایی هستند

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: «جوبایدن» رئیس‌جمهور آمریکا بالاخره پس از چندین بار تعویق به منطقه به فلسطین اشغالی، «بیت‌لحم» و نهایتاً عربستان سفر کرد. این سفر از آنجا مهم بود که پیش از آغاز سفر، جنجال‌های رسانه‌ای زیادی به راه افتاده با این مضمون که بایدن در صدد ائتلاف‌سازی یا تشکیل همان «ناتوی خاورمیانه» علیه ایران است. همچنین برخی این احتمال را می‌دادند که با سفر خاورمیانه‌ای بایدن، عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با عربستان رسمی یا علنی شود؛ موضوعی که در نهایت می‌توانست کمک شایانی از طرف جوبایدن و آمریکا به اسرائیل باشد.

در نهایت اما شاهد اعتراف رسانه‌های آمریکایی مبنی بر بازگشت بایدن از سفر خاورمیانه‌ای با دستان خالی بودیم. این مسئله باعث شد که بسیاری از رسانه‌ها در داخل خود آمریکا انتقادهایی به جو بایدن داشته باشند و حتی زمانی که از وزیر خارجه عربستان پرسیدند که «شما چه چیزی به بایدن دادید؟»، او با حالت تمسخر، عکس یادگاری بایدن با بن سلمان را یک دستاورد برای رئیس جمهور آمریکا دانست.

اهمیت این مسئله باعث شد که خبرگزاری مهر در پرونده‌ای تحت عنوان «گام‌های لرزان جو» ۲۱ مطلب منتشر کند؛ مطالبی که در آن ابعاد مختلف این سفر مورد واکاوی قرار گرفته‌است. همچنین در این راستا، نشستی با حضور دکتر «ابوالفضل بازرگان» پژوهشگر امنیت بین‌الملل، «علیرضا مجیدی» کارشناس مسائل جهان عرب و «محمد یزدان پناه» کارشناس مسائل اسرائیل برگزار شد تا لایه‌های پیدا و پنهان این سفر مورد بررسی قرار گیرد.

پیشتر بخش نخست نشست منتشر شد و اینک بخش دوم آن پیش روی شماست؛

* یکی از مباحثی که تا کنون مطرح شده به ائتلاف سازی کشورهای عربی علیه ایران و اینکه چرا این پروژه ناکام مانده‌است، ارتباط می‌یابد.

"خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: «جوبایدن» رئیس‌جمهور آمریکا بالاخره پس از چندین بار تعویق به منطقه به فلسطین اشغالی، «بیت‌لحم» و نهایتاً عربستان سفر کرد"از جمله این ائتلاف‌ها، «ناتوی عربی» است که در ابتدا مطرح و در ادامه هم به «ائتلاف استراتژی خاورمیانه» در دوره ترامپ تبدیل شد. اکنون بحث «ناتوی خاورمیانه‌ای» مطرح شده‌است. پیش از سفر بایدن تبلیغات زیادی صورت گرفت که این ائتلاف نظامی علیه ایران قطعاً اعلام خواهد شد و اسرائیل هم عضوی از این ائتلاف خواهد بود. از صحبت‌های وزیر خارجه اردن هم این گونه برداشت شد که این کشور هم ائتلاف مذکور را تأیید کرده است. در سفر اما اقدام عملی علیه ایران مطابق انتظار صهیونیست‌ها صورت نگرفت.

به نظر شما دلایل اینکه کشورهای عربی نمی‌خواهند وارد ائتلاف‌های نظامی علیه ایران بشوند را در چه می‌دانید؟

مجیدی: ضمن تأیید فرمایشات دکتر بازرگان در مورد گذار بین المللی و شرایط متفاوت امسال نسبت به سال ۲۰۱۷، یک نکته را اضافه می‌کنم که جای توجه دارد. دوره ترامپ، واشنگتن می‌گفت برای حفظ امنیت خودت نقطه تنش را در جای دیگر تحمیل کن که جنگ افروزی ها هم در آن دوره در لیبی و یمن زیاد شد. دموکرات‌ها هم در دوره اوباما و هم در حال حاضر اما قائل به رئالیسم تدافعی هستند. یعنی شما نمی‌توانید تنش را به رقیب در نقطه‌ای که درگیر آن تنش است، تحمیل کنید بلکه باید برای مدیریت رفع تنش با هم کنار بیایید. این نکته مهمی است که در کنار مسائل به نظرم باید مورد توجه قرار گیرد.

"این سفر از آنجا مهم بود که پیش از آغاز سفر، جنجال‌های رسانه‌ای زیادی به راه افتاده با این مضمون که بایدن در صدد ائتلاف‌سازی یا تشکیل همان «ناتوی خاورمیانه» علیه ایران است"حداقل در حوزه خلیج فارس این موضوع مهم است.

در مورد بحث ائتلاف سازی ها، دو موضوع مطرح است: یکی اینکه اساساً ائتلاف عربی اگر بخواهد شکل بگیرد با حضور چه کشورهایی است؟ قطعاً یک رکن مهم و یکی از بزرگترین ارتش کشورهای عربی، مصر است. مصر هم برای تأمین امنیت خود باید نگاهی به تعاملات غزه داشته باشد. مصر به دلیل صحرای سینا برای تأمین امنیت خود احتیاج به سطحی از تعامل با غزه را دارد که این بخش مهم از طریق قطر محقق می‌شود که سفر اخیر شیخ تمیم به قاهره را می‌توان در این راستا تحلیل کرد. ولی یک بخش دیگر ناظر به ایران است؛ خصوصاً در اقدامات سلبی احتمالی باید با ایران به یک سطحی از تعامل رسید. مشابه این را برای اردن شاهد هستیم.

امنیت اردن عمیقاً به امنیت کرانه باختری از یک طرف و از طرف دیگر به جنوب سوریه گره خورده است. در سال ۲۰۱۷ ایران در جنوب سوریه نبود. جو کرانه باختری هم با شرایط کنونی قابل قیاس نیست. در دوره اخیر ایده اولیه از اردن صادر شد، اتفاقاً وزیر خارجه اردن کسی بود که خواست سطح تنش را پایین بیاورد. کسانی که فضای داخلی اردن را دنبال می‌کنند می‌دانند که وزیر خارجه دروزی مذهب است و در فضای داخلی اردن بیشترین رفاقت را با تل آویو و فاصله زیادی با مقاومت دارد اما اتفاقات ایده قدیمی است که الان اصلاً روی میز مطرح نیست و مسائل کلی مطرح می‌شود.

یک عامل بازدارنده این دو کشور بودند که نیازشان به تأمین امنیت داخلی خودشان است.