حکایت روستای دامنه نشین در دل تاریخ

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، چهارمحال و بختیاری، بام ایران زمین، سرزمین آب و آتش، سرزمین برف و سبزی، سرزمین صداقت و پاکی، تبلور اصالت و فرهنگ است.

دامنه‌های زاگرس در چهارمحال و بختیاری گنجینه‌ای از طبیعت فراروی ما گذاشته، مناظری بدیع و زیبا تا بدان جا که این استان را بهشت طبیعت دوستان و گردشگران نامیده اند و روستای سرآقاسید گوشه‌ای کوچک از این بهشت است.

هم قدم با پلکان‌ها، پله‌هایی که به آسمان می‌روند

سرآقاسید تعریف واقعی یک روستا است که در دنیای پر از هیاهوی امروز، همچنان به زیبایی و سادگی گذشته باقی مانده است.

خصلت‌های شهرنشینی و دنیای فنّاوری نتوانسته است به این روستا نفوذ کند و چهره بکر آن را نابود کند، در این روستا هنوز فرهنگ‌های دیرینه نبض تپنده‌ای دارند و صمیمیت ساده روستایی، به رسم گذشته همچون حلقه‌های یک زنجیر، اهالی ده را کنار هم نگه داشته است.

بیشتر بخوانید

• سفری مجازی به روستای سر آقاسید؛ ماسوله زاگرس+فیلم
• کهن میراث ماندگار، گنجینه اندیشه‌های دیروز و فردا
• سه منطقه گردشگری چهارمحال و بختیاری ۸۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد

بافت پلکانی خانه‌ها این صمیمیت ناب روستایی را در بین اهالی سر آقا سید بیشتر کرده است.

روستایی که نهایت زیبایی را در کنار حجم وسیعی از محرومیتش به نمایش گذاشته است؛ در دامنه کوه هفت تنان رشته کوه زاگرس و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری واقع شده است و ۱۳۵ کیلومتر با مرکز استان چهارمحال و بختیاری فاصله دارد و پنجره تمام خانه هایش به منظره‌ای باز می‌شود که پنجره کمتر هتلی در دنیا نظیر آن را به نمایش گذاشته است.

اطراف سرآقاسید را کوه کنگله از شمال، کوه نرمه از شمال شرق و کوه وند و خیمه از جنوب در برگرفته است؛ در اینجا عملا حیاط محصوری وجود ندارد، در اتاق را که باز می‌کنی وارد کوچه و پشت بام همسایه مهربانش می‌شوی.

اگر به دورنمای روستای سرآقاسید نگاه کنی، تجمعی از خانه‌های ساده با یک در چوبی به رنگ آبی، سبز، قهوه‌ای یا زرد را خواهی دید.

دامنۀ کوه همچون بوم نقاشی با این خانه‌ها آراسته شده است؛ انگار خانه‌ها برای رسیدن به دل آسمان پشت سر هم صف بسته اند.

این دورنما وقتی جذاب‌تر می‌شود که جلوی هر خانه، طناب رختی بسته می‌شود و لباس‌های رنگارنگ روستایی به قاب روبه‌روی شما روح می‌بخشند، ثبت چنین نمایی با لنز دوربین فوق‌العاده خواهد شد.

معماری پلکانی روستای سرآقاسید که به «ماسوله زاگرس» معروف است سبب می‌شود زمین کمتری به خانه سازی اختصاص داده شود؛ در نتیجه، لطمۀ کمتری به طبیعت و زمین‌های زراعتی وارد می‌شود.

در ساخت خانه‌ها از خشت خام و چوب استفاده شده است. دیوار‌های پهن و نبود پنجره و در‌های کوچک چوبی از ویژگی‌های خانه ها‌ی محلی است.

خانه‌های این روستا دارای دو بخش مجزا برای سکونت اهالی خانه و نگهداری دام و طیور و انبار است. قسمت مسکونی خانه نیز به دو بخش تقسیم می‌شود که یک بخش آن لامردان است که اتراقگاه مهمان‌ها و مردان خانواده و بخش دیگر اتاقی برای سایر اعضای خانواده است.

قدمت روستای سرآقاسید

روستای کوهستانی سرآقاسید در شب نیز بسیار دیدنی است. چراغ‌های خانه‌ها شبیه فانوس‌هایی هستند که به دیوارۀ کوه آویزان شده‌اند.

ناشناخته بودن این روستا دلیل قدمت کوتاه آن نیست. در میان کاوش‌ها و در لابه لای حکایت‌های تاریخی معلوم شد که روستای سر آقا سید حدود ۶ قرن پیش ایجاد شده و از آن زمان به بعد خانه‌های روستا کم کم شکل امروزی را به خود گرفته‌اند.

قدیمی‌تر‌های روستا معتقدند که زمانی یکی از افراد سید روستا به نام سید آقا عیسی، که نسبش به پیامبر می‌رسید در این روستا زندگی می‌کرده و امروزه نیز مزار او امامزاده مورد احترام روستا است.

به دلیل قرار گرفتن این امامزاده در پایین‌ترین نقطه شهر و قرار داشتن بافت روستایی بر بالای آن، روستا را سر آقا سید نامیده‌اند

ثبت ملی روستای تاریخی سرآقاسید کوهرنگ

مهرداد جوادی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری گفت: اعضای شورای‌عالی ثبت کشور آبان‌ماه امسال با ثبت بافت تاریخی روستای پلکانی سرآقاسید در فهرست آثار ملی ایران موافقت کردند.

او افزود: حفاظت و تداوم حیات و پویایی روستا با بازشناسی ارزش‌های موجود، حذف عوامل آسیب‌رسان به ساختار و منظر فرهنگی روستا، ارایه ضوابط و راهنما‌های الگوی ترجیهی معماری برای ساخت و ساز، سیمای حجمی، جداره‌ها و منظر روستا و بهسازی شبکه رفت و آمد از مهم‌ترین اهداف ثبت بافت تاریخی این روستا در فهرست آثار ملی ایران است.

ساکنان سرآقاسید، رنگی‌ترین مردم ایران

جمعیت روستای سر آقا سید در فصل تابستان به بیش از دو هزار نفر و در فصل زمستان به کمتر از هزار نفر می‌رسد، اکثر مردم روستا سادات و از تبار چهار لنگ و هفت لنگ بختیاری هستند.

روستا در گذشته یکی از اتراقگاه‌های ییلاقی عشایر بختیاری است و مردمش با گویش بختیاری سخن می‌گویند.

قدم زدن در کوچه پس کوچه‌ها و راه‌های باریک سنگی می‌تواند تجربه‌ای نو و تکرار نشدنی برای شما باشد.

"دیوار‌های پهن و نبود پنجره و در‌های کوچک چوبی از ویژگی‌های خانه ها‌ی محلی است.خانه‌های این روستا دارای دو بخش مجزا برای سکونت اهالی خانه و نگهداری دام و طیور و انبار است"مردم روستا خونگرم، مهمان نواز و شاد هستند، مراسم‌های محلی مختلف برگزار می‌کنند و در کنار هم شادی را تجربه می‌کنند.

پوشش مردان در این روستا شامل پیراهن، چوقا، شال کمر، لچک، جلیقه، شلوار، شلوار دبیت و گیوه است، لباس زنان نیز شامل پیراهن، شلوار، لچک، جلیقه، کلنجه، مینا و انواع کت است.

زنان روستا نشین با برتن داشتن همین لباس‌ها به کوه می‌روند و به جمع کردن نمک می‌پردازند که باعث زیبایی بیشتر روستا می‌شود.

مردم روستای سرآقاسید علاقه خاصی به موسیقی دارند. این منطقه آلات موسیقی مخصوص به خود را دارد. نوازندگان ایل بختیاری که به آن‌ها توشمال می‌گویند نقش مهمی در برگزاری مراسم آن‌ها دارند.

رقص‌های محلی مانند رقص عروسی، رقص آرام، رقص تند، رقص دستمال و رقص مجسمه در مراسم‌ها رواج دارد و اگر در مراسم‌های محلی حضور داشته باشید مردم روستا با مهربانی شما را مهمان غذا‌های محلی خود خواهند کرد.

تجربه خوشمزگی‌های محلی

چشیدن طعم تازه غذا‌ها و تنقلات روستایی برای شهرنشین‌ها همیشه جذاب و هیجان‌انگیز بوده است. کباب بختیاری یکی از غذا‌های ناب روستای سر آقا سید است.

یکی دیگر از غذا‌های خوشمزۀ سر آقا سید نوعی آش مقوی است که با گیاهان کوهی و دوغ درست می‌شود. این آش به «کارده» معروف است.

عطر نان محلی در فضای دِه، یکی از لذت‌بخش‌ترین تجربه‌های اقامت در روستاست که با آرد میوه بلوط تهیه می‌شود.

امکانات روستای سرآقاسید

اینجا اهالی روستا به سختی کشیدن برای به دست آوردن یک لقمه نان عادت کرده اند و پوست دست و صورت زنانش از نمک چروک شده است.

امکاناتی مانند درمانگاه و سوپرمارکت در روستای سر آقا سید وجود ندارد و جاده آن فقط ۶ ماه از سال باز است و با بارش برف بسته می‌شود.

مردمان این روستا آب آشامیدنی خود را از غرب روستا یعنی منطقه ارچنه تامین می‌کنند.

در فصل زمستان و پاییز با بارش برف و باران برق منطقه با قطعی مواجه می‌شود. در این روستا از کپسول‌های گاز و چراغ نفتی استفاده نمی‌کنند و به جای آن از آتش برای گرمایش و پخت و پز استفاده نمی‌کنند.

دانش آموزان این روستا می‌توانند فقط تا مقطع راهنمایی تحصیل کنند و برای ادامه تحصیل باید به شهر بروند و دور از خانواده زندگی کنند، آنتن‌دهی تلفن هم در این روستا چندان تعریفی ندارد.

مرتضی زمانپور فرماندار کوهرنگ اظهار کرد: از ۱۵ شهریور تا پایان مهرماه اقلام مورد نیاز ساکنان این مناطق ذخیره‌سازی می‌شود.

او گفت: آرد، نفت سفید، دارو و کپسول گاز برای مناطق صعب‌العبور در این شهرستان ذخیره‌سازی شده است.

چشمه‌های نمک، دایره‌های سفید پرطرفدار

حوضچه‌های نمک سال‌ها پیش در یکی از دامنه‌های نزدیک سر آقا سید یافت شد. این حوضچه‌ها محل تجمع آب و تبخیر آن است.

نمک باقی مانده منظره‌ای بسیار زیبا پیش روی شما به نمایش درمی‌آورد. بسیاری از روستاییان نمک‌های این حوضچه را به سختی جمع آوری و نمک تهیه می‌کنند.

این حوضچه‌ها را اهالی روستا، اطراف چشمه‌ای در فاصله ۲۰ کیلومتری روستای سرآقاسید ایجاد کرده اند. حوضچه‌ها به شکلی تعبیه شده‌اند که جریان آب چشمه درون آن‌ها جمع شود تا جایی برای برداشت نمک و کسب درآمد روستاییان باشد.

مدرنیته در کمین روستای تاریخی سرآقاسید

برخی از اهالی روستا برای مقاوم سازی و مرمت بنای منازل خود دست به تغییر و تحول در بافت تاریخی روستا زده اند، این موضوع در صورت گسترش می‌تواند بافت تاریخی و سنتی این روستا را دستخوش مدرنیته کند.

علیرضا غفاری رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کوهرنگ با تاکید بر اینکه حفظ بافت تاریخی و سنتی روستای سرآقاسید از اهمیت بالایی برخوردار است گفت: ساخت و ساز جدید، مقاوم سازی، تعمیر، بازسازی و مرمت بنا‌های موجود در این روستا باید براساس ضوابط و اجرائیات ابلاغ شده به بنیادمسکن انقلاب اسلامی، فرمانداری و بخشداری صورت بگیرد.

او افزود: همچنین برای حل مشکل کمبود زمین برای ساخت و ساز جدید در این روستا باید فرمانداری قطعه زمینی را مشخص و آن را به افراد متقاضی واگذار کند.

غفاری با اشاره به اینکه برخی از ساکنان روستا برای مقاوم سازی و مرمت منازل اقدام به استفاده از بلوک و ستون‌های سیمانی در بنای ساختمان خود کرده اند اضافه کرد: این موضوع به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست بافت تاریخی روستا از شیوه خشت و گلی نباید تغییر کند و مردم باید از سنگ فرش‌های سنتی، خشت، گل و خاک برای مرمت استفاده کنند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کوهرنگ ادامه داد: یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری بر حفظ بافت تاریخی روستای سرآقاسید نظارت دارند و اگر افرادی اقدام به تخریب بافت تاریخی و سنتی این روستا کنند به شدت با این افراد برخورد خواهد شد.

توسعه بومگردی در سرآقاسید

مرتضی زمانپور فرماندار کوهرنگ گفت: قبل از شیوع ویروس کرونا هر ساله جمعیت زیادی گردشگر از این روستای تاریخی بازدید می‌کردند، طبق برآورد‌های انجام شده نزدیک به ۶۰ درصد گردشگرانی که به این شهرستان برای بازدید غار یخی چما و سایر جاذبه‌های گردشگری مراجعه می‌کردند، سفری نیز به این روستا داشتند.

او افزود: پارسال از محل اعتبارات مسکن محرومان ۲۳ فقره تسهیلات جهت مرمت، مقاوم سازی و مرمت به ساکنان این روستا اختصاص یافت، این افراد برای این اقدامات باید دستورالعمل‌های ارائه شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری را رعایت کنند تا اقساط بعدی این تسهیلات به آن‌ها پرداخت شود.

زمانپور اضافه کرد: در حال حاضر در روستای سرآقا سید زمینی برای ساخت و ساز وجود ندارد، بنابراین قطعه زمینی برای سرریز جمعیت این روستا و ساخت و ساز جدید پیشنهاد داده شد، اما مردم این روستا تمایل چندانی به جابجایی ندارند و می‌خواهند در خود روستا مستقر باشند.

او سخت گذر بودن و نداشتن راه دسترسی مناسب به روستای سرآقا سید را از مشکلات این روستا عنوان و خاطرنشان کرد: با اقدامات انجام شده مشکل ارتباطی تلفن همراه در این روستا تا حدودی حل شده اسـت، همچنین ساکنان از نعمت برق نیز برخوردار هستند، یک مدرسه پنج کلاسه نیز در این روستا احداث خواهد شد.

زمانپور اظهار کرد: مجوز احداث چند بومگردی برای ساکنان این روستا به منظور جذب توریست پس از کرونا صادر شده است، همچنین احداث راه دسترسی مناسب نیز در دستور کار قرار دارد و آموزش مردم این روستا برای مباحث گردشگری در اولویت است.

وجب به وجب خاک روستای سرآقا سید آرامشی دارد که انسان را از هیاهوی آزاردهندۀ زندگی امروز کاملا دور می‌کند و تبدیل به فرصتی می‌شود که چند روزی در حال‌وهوای خاص روستا، به‌سبک روزگاران گذشته زندگی کرد.

گزارش از افسانه احمدی فارسانی

انتهای پیام/ف