داستان دوام «دارایی»

برخی هنرمندان توانسته‌اند هنر کهن را همچنان با چنگ و دندان حفظ کنند و در مقابل دنیای سرمایه‌داری که تولید بیشتر و مصرف بیشتر را در هر شکل ممکن می‌ستاید، کم نیاورند.

به گزارش ایسنا، روزنامه ایران نوشت: «میان تمام رنگ‌ها و طرح‌ها، بین این همه تنوع که انتخاب را از سویی ساده و از سوی دیگر سخت می‌کند، آسان نیست بشود میراثی قدیمی را در روزگار ویترین‌های رنگی و سلیقه‌هایی که مدام تغییر می‌کند حفظ کرد.

این روزها فروشنده‌ها انواع محصولات را به شما معرفی می‌کنند؛ فرقی نمی‌کند شما چه سن‌وسالی دارید یا چه طرح و رنگی را می‌پسندید. آنها به هر حال کالایی برای عرضه مطابق با سلیقه و انتخاب شما پیدا می‌کنند. راه‌های فروش هم تا دلتان بخواهد زیاد است؛ از انواع فروشگاه‌ها و مغازه‌های کوچک و بزرگ گرفته تا فروشگاه‌های مجازی یا همان آنلاین‌شاپ‌ها که تلاش می‌کنند چیزی از فروشگاه‌های غیر مجازی و حضوری کم نداشته باشند. این وسط هر کدام هم سعی دارند از مد روز عقب نمانند و طرح‌ها و رنگ‌ها را مطابق با سلیقه روز پیش ببرند.

"برخی هنرمندان توانسته‌اند هنر کهن را همچنان با چنگ و دندان حفظ کنند و در مقابل دنیای سرمایه‌داری که تولید بیشتر و مصرف بیشتر را در هر شکل ممکن می‌ستاید، کم نیاورند"با این احوال شاید بعید به نظر برسد که دیگر کسی چندان اقبالی به بافته‌های قدیمی و سنتی نشان دهد؛ بافته‌هایی که روزی در گذشته خواهانشان زیاد بود و به اصطلاح روی بورس بودند. هر از گاهی خبری می‌شنویم از اینکه فلان هنر سنتی یا فلان صنایع‌ دستی منقرض شد یا در آستانه انقراض قرار دارد. داستان این است که هنرمند صاحب‌سبکی به واسطه کهولت سن درمی‌گذرد و کارگاهش تعطیل می‌شود و دیگر دستی برای چرخاندن چرخ هنر و صنعتش به کار نمی‌افتد.

در این میان اما برخی هنرمندان توانسته‌اند هنر کهن را همچنان با چنگ و دندان حفظ کنند و در مقابل دنیای سرمایه‌داری که تولید بیشتر و مصرف بیشتر را در هر شکل ممکن می‌ستاید، کم نیاورند.

حمیدرضا فلاحی، هنرمند دارایی‌بافی یزد یکی از آنها است. او نوه زنده‌یاد استاد «غضنفر ملک‌ ثابت» است که نشان درجه یک هنری یا دکترای افتخاری دارایی‌بافی را دارد و دایی مرحومش دارای نشان دست خلاق ایران بوده است.

هنر آبا و اجدادی حالا نام خود را تکرار می‌کند و طرح و رنگش را به رخ می‌کشد تا نشان دهد نمی‌شود به این راحتی رنگ کهنگی به دستباف‌های قدیمی پاشید و آنها را کنار گذاشت. پارچه‌های رنگارنگ دارایی مثل سفیری از دنیای گذشته به حال راه یافته‌اند تا پیامی را منتقل کنند.

این بافته‌های منحصربه‌فرد که در گذشته در اشکالی متناسب با نیاز گذشتگان به کار می‌رفتند، حالا با مد روز پیش رفته‌اند تا از زمانه عقب نمانند.

فلاحی در این باره این طور می‌گوید: «خوشحالم که عضو خانواده‌ای هستم که همه هنرمند بودند و به خودم افتخار می‌کنم که این هنر را زنده نگه داشتم و سال‌ها است که  روی این هنر کار می‌کنم.»

اگر به یزد سفر کرده باشید احتمال دارد با دارایی که یکی از سوغات بی‌نظیر این شهر است آشنا شده باشید اما اگر از آن دسته افراد هستید که با دارایی‌بافی آشنایی ندارید و نوع بافت و کاربرد آن را نمی‌شناسید، بهتر است توضیحات این هنرمند را درباره این بافته بخوانید: «دارایی تنها پارچه‌ای است که با کل پارچه‌های دنیا فرق می‌کند و دلیل آن‌ هم این است که قبل از بافت، نقشه روی نخ‌ها پیاده می‌شود و بعد می‌رود برای بافت. طراحی همه پارچه‌ها  یا در حین بافت انجام می‌شود یا بعد از بافت. ‌مثلاً پارچه‌هایی مثل ترمه، زیلو، احرامی و جاجیم از جمله پارچه‌هایی هستند که طراحی‌هایشان در حین بافت صورت می‌گیرد. برای نمونه‌های طراحی بعد از بافت هم می‌توان به انواعی مثل چاپ باتیک و قلمکار اصفهان اشاره کرد، ولی طراحی پارچه دارایی قبل از بافت است و نقشه اول روی نخ‌ها پیاده می‌شود و بعد می‌رود برای بافت.»

دارایی نامی فارسی است و اگر بخواهیم معادلی برای آن در دنیای غیر فارسی‌زبانان پیدا کنیم، ایکات که واژه‌ای مالایی است، مابه‌ازای آن است. ایکات روشی کهن برای بافت پارچه بوده که کار آن با گره‌زدن و رنگ‌کردن پارچه پیش می‌رفته است.

"این وسط هر کدام هم سعی دارند از مد روز عقب نمانند و طرح‌ها و رنگ‌ها را مطابق با سلیقه روز پیش ببرند"این روش قدیمی که در آن نخ‌های پارچه قبل از بافت رنگ می‌شدند در برخی کشورهای جهان مرسوم بوده و در ایران نیز یزد تنها شهری است که در آن چنین پارچه‌ای با این ویژگی تولید می‌شده است و تا امروز نیز تولید آن ادامه دارد.

ممکن است سؤال کنید دارایی‌بافی در قدیم چه کاربردهایی داشته و حالا در چه جایگاهی قرار دارد. فلاحی در این باره می‌گوید: «در قدیم پارچه‌های دارایی از جنس ابریشم بوده و رنگ گیاهی برای رنگرزی آن استفاده می‌شده است، برای همین کسانی که پولدار بودند از این پارچه‌ها استفاده می‌کردند؛ آن‌ هم به صورت محدود. یکی از کاربردهایی که این‌ پارچه‌ها در قدیم داشته این بوده که افراد متمول از آن برای فراهم‌کردن جهیزیه دخترانشان استفاده می‌کردند. مثلاً برای روی لحاف از دارایی استفاده می‌کردند یا چادرشب دارایی بوده یا رومیزی و بقچه و پرده دارایی تهیه می‌کردند و به عروس می‌دادند و بعد در محله و اقوام می‌پیچید که این دختر دارایی دارد.

حالا عروس‌های یزدی جهیزیه‌شان را از انواع و اقسام اجناس تهیه می‌کنند و شاید کسی حتی نداند در گذشته دارایی‌بافی چه سهم عمده‌ای در این قبیل مراسم سنتی داشته است. این روزها اما هنرمندان دارایی‌باف راهی یافته‌اند برای آنکه بتوانند این هنر بومی و کهن را با نیازها و سلیقه روز همگام‌کنند.

«جای خوشحالی دارد که چندین سال است یک تیم خانوادگی هستیم و این تیم همه چیز را به‌روزرسانی می‌کند.

کاری که انجام دادیم این بود که آمدیم و دارایی‌ها را کاربردی‌تر کردیم. سری‌های اول پارچه‌های دارایی را به شال، روسری و رومیزی تبدیل کردیم و مورد استقبال هم قرار گرفت. بعد کم‌کم از دارایی در تولید مانتو، کیف و کفش استفاده نمودیم که تجربه خوبی بود و بازخوردهای خوبی داشت. الان خدا را شکر می‌کنم که انواع و اقسام کارهای دارایی را  تولید می‌کنیم که شامل شال، روسری، رومیزی، مانتو، کیف و کفش است و همچنین از این پارچه‌ها برای پرده، لحاف، کوسن و تشکچه نیز استفاده می‌شود.

نکته مهم این است که دارایی پارچه‌ای است که هم به صورت ضخیم تهیه می‌شود و هم نازک. خیلی‌ها بودند که پارچه‌های ضخیم سفارش دادند و برای رومبلی استفاده کردند به جای پارچه‌های مرسومی که برای رومبلی استفاده می‌شود.

"با این احوال شاید بعید به نظر برسد که دیگر کسی چندان اقبالی به بافته‌های قدیمی و سنتی نشان دهد؛ بافته‌هایی که روزی در گذشته خواهانشان زیاد بود و به اصطلاح روی بورس بودند"خوشبختانه این هنر از قدیم در خانواده ما بوده و ما کاربردی‌ترش کردیم و با استقبال مردم مواجه شدیم. در واقع مردم به این دلیل از این هنر استقبال کردند که کاربردی شده و همین امر، این هنر را زنده نگه داشته است. البته هنوز عده‌ای از مردم نمی‌دانند دارایی چیست و اصالت آن به کجا برمی‌گردد و کجا می‌توان آن را پیدا کرد. ما کار آنها را راحت کردیم و دارایی را کاربردی‌تر کردیم که همین کاربردی شدن باعث شده که دارایی‌بافی رونق داشته باشد. امیدوارم تعداد بیشتری از مردم به این هنر روی بیاورند و این هنر زنده‌تر شود و دولت هم از آن حمایت کند تا این هنر زنده بماند.

هنرهای دیگری وجود دارند که واقعاً دست در آن زیاد شده است و این باعث خوشحالی است و کاش دست در این هنر هم زیاد شود و از بین نرود. امیدوارم روزی برسد که به جای اینکه بگوییم ای داد بیداد این هنر از بین رفت، بگوییم خدا را شکر می‌کنیم که این هنر زنده شد و جای از بین رفتن، زنده، زنده و زنده‌تر شود.»

شاید شما هم از آن دسته آدم‌هایی باشید که دلتان بخواهد از لباسی منحصربه‌فرد استفاده کنید به این معنی که به اصطلاح آن را تنِ کس دیگری نبینید. اگر اینطور است دارایی می‌تواند انتخاب خوبی برایتان باشد چون به دلیل شیوه خاص بافت این پارچه هیچ دو پارچه دارایی را نمی‌توانید پیدا کنید که دقیقاً مثل هم باشند. این می‌تواند ویژگی خوبی باشد برای آنکه دارایی‌بافی بتواند در میان این همه تنوع طرح و رنگ، خودش را حفظ کند و رخ بنماید. از آن گذشته هنرمندانی که تلاش می‌کنند هنر کهن را با دنیای مدرن تطبیق دهند قطعاً نقش مهمی در حفظ صنایع‌دستی ارزشمند ایران دارند.»

انتهای پیام