ارتباط حج با خلقت و آفرینش انسان و فلسفه طواف کعبه

خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه: این روزها اگر اخبار را دنبال کرده باشید، با خبر هستید که هم اکنون صدها هزار نفر دل عاشق خدا، در مدینه منوره و مکه معظمه، مشغول انجام زیارت و اعمال مربوط به حج هستند. آگاهی از اسرار حج هرچند به صورت اجمالی می‌تواند معرفت عمیق‌تری را نسبت جایگاه کعبه و مجموعه اعمال حج برای زائر فراهم کند و زائر با معرفت به اسرار حج پی خواهد برد که حج با تمامی آفرینش و خلقت انسان ارتباط دارد و اگر زبان معصومین و بیان آنها در کشف اسرار باز نشده بود فهمیدن بسیاری از مفاهیم و آموزه‌های حج مجهول می‌ماند.

در روایاتی از پیامبر اکرم (ص) امام صادق، امیرالمومنین و حضرت زین العالبدین (علیهم السلام) در زمینه ارتباط حج با خلقت و آفرینش انسان وارد شده است که به مواردی از آنها اشاره می‌شود: محمد بن مروان می‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که می‌فرماید: با پدرم در حجر اسماعیل بودیم، پدرم مشغول نماز بود که مردی آمد و کنار او نشست، آن مرد پس از اینکه پدرم نمازش را تمام کرد به او سلام کرد و گفت: من از تو سه سؤ ال دارم که پاسخ آن را جز تو و یک مرد دیگر نمی‌داند. پدرم فرمود: آن سه سوال چیست؟ او گفت: به من بگو علّت طواف در اطراف این خانه چیست؟

پدرم فرمود: هنگامی که خداوند به ملائکه دستور داد تا بر آدم سجده کنند، بعضی اعتراض نموده و گفتند:

«اءَتَجْعَلُ فیها مَنْ یَفْسِدُ فیها وَیَسْفِکُ الدِّماءَ وَنَحْنٍ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ»

خداوند متعال فرمود: (… إ نّیِ اءعْلَمُ مالاتَعْلَمُونَ). سپس بر ملائکه خشم کرد و از آنان خواست نسبت به این اعتراض توبه کنند و به آنان امر نمود که برای توبه باید به اطراف بیت المعمور طواف نمایند، ملائکه هفتاد سال به اطراف بیت المعمور طواف نموده و نسبت به آنچه گفته بودند استغفار و طلب بخشش می‌کردند، پس از هفتاد سال طواف و استغفار، خداوند آنان را بخشید. سپس خداوند خانه کعبه را روی زمین موازی با بیت المعمور آفرید تا هر کس از فرزندان آدم (علیه السلام) که مرتکب گناه شود، به اطراف او طواف نموده و توبه کند تا خداوند او را بخشیده و از گناه پاک نماید .[۱]

در بعضی روایات فرموده اند: ملائکه هفت هزار سال به کنار عرش خداوند پناهنده شدند تا خداوند آنان را بخشید .[۲]

شخصی از امام سجاد (علیه السلام) درباره علت طواف بر بیت المعمور و خانه کعبه پرسید.

"و این بیت المعمور که خداوند ذکر فرموده: هر روز و شب هفتاد هزار فرشته داخل آن می‌شود که هرگز برنمی‏گردند"زمان آغاز طواف بر بیت المعمور چه زمانی بوده و برای چه و چگونه بوده است؟ امام (علیه السلام) فرمود: آغاز طواف بر بیت المعمور زمانی بود که خداوند متعال به ملائکه فرمود: من در روی زمین خلیفه و جانشینی قرار دادم [به نام انسان‏]، پس ملائکه گفتند: پروردگارا! خلیفه‏ای از غیر فرشتگان قرار دادی در حالی که این خلیفه در روی زمین فساد می‌کند و خون می‌ریزد و به همدیگر حسادت و بغض می‌ورزند و ستم می‌کنند.

پروردگارا! جانشین و خلیفه ‏ای از ما روی زمین قرار بده که ما فرشتگان، فساد نمی‌کنیم و خون نمی‌ریزیم و بغض و حسادت نداریم و ستم نمی‌کنیم و همواره به کمک تو تسبیح و تقدیس می‌کنیم تو را و اطاعت می‌کنیم تو را و عصیان نمی‌کنیم تو را.

خداوند فرمود: مسلماً من چیزی را می‌دانم که شما نمی‌دانید. امام سجاد (علیه السلام) فرمود: ملائکه گمان کردند که آنچه می‌گویند ردّی است بر پروردگارشان و مسلماً خداوند بر گفتار ایشان غضبناک شده است پس سه ساعت به عرش خدا پناه بردند، سپس خداوند به ایشان نظر کرد و رحمتش بر ایشان نازل گردید و خانه ‏ای در زیر عرش قرار داد که بر چهار استوانه از زبرجد بود که آن را به یاقوت قرمز آغشته نموده بود که این خانه «بیت الضّراح» نام دارد.

سپس خداوند به فرشتگان فرمود: طواف کنید این خانه را و رها کنید عرش را، پس ملائکه طواف خانه کرده و عرش را ترک کردند، در نتیجه این طواف بر ملائکه آسان گردید [که مراد آسانی طواف نسبت به پناه بردن ملائکه به عرش می‌باشد]. و این بیت المعمور که خداوند ذکر فرموده: هر روز و شب هفتاد هزار فرشته داخل آن می‌شود که هرگز برنمی‏گردند. سپس خداوند فرشتگانش را دستور داد که: خانه ‏ای برای من در روی زمین بسازید به مانند و به منزلت بیت المعمور، بعد خداوند سبحان امر کرد به تمام انسان‌هایی که در زمین خلق کرده، طواف این خانه کنند همان طور که اهل آسمان بیت المعمور را طواف می‌کنند .[۳]

در تفسیر علیّ بن ابراهیم قمی به روایتی اشاره شده که بر طبق آن، طواف به دور "البیت المعمور" بعد از آنکه ملائکه بر خلقت آدم (علیه السلام) اشکال و اعتراض کردند، بر ملائکه واجب شد تا بمنزله توبه ایشان باشد .[۴] در بسیاری از روایات معراجیّة نیز به آن اشاره شده است که پیامبر در آنجا نماز خواندند و ملائکه و پیامبران به ایشان اقتدا کردند .[۵] از امیر المؤمنین (علیه السلام) هم روایت شده که فرموده: در هر روز هفتاد هزار فرشته داخل آن می‏‌شوند، و چون بر می‏‌گردند دیگر تا ابد آنجا را زیارت نمی‏‌کنند .[۶]

پی نوشت:

[۱] . فروع کافی ، ج ۴، ص ۱۸۸.

[۲].

علل الشرایع، ج ۲، ص ۴۰۷

[۳]. بحار الأنوار: ۵۵/ ۵۹، باب ۷، حدیث ۷

[۴]. تفسیر القمی، ج ‏۱، ص ۳۷ ذیل سورة البقرة آیات ۳۰ الی ۳۹

[۵]. علل الشرائع / ترجمه ذهنی تهرانی، ج ‏۲، ص: ۴۳

[۶]. مجمع البیان، ج ۹، ص ۱۶۳