محاسبات غلط سینماگران یا جوک یک تهیه‌کننده؟

فارغ از بحث کیفیت بیشتر فیلم‌ها که نقش مهمی در فراری دادن مخاطبان از سینما دارند، اوضاع آشفته اکران و افت شدید تعداد تماشاگران، واکنش‌های احساسی برخی هنرمندان و سلبریتی‌ها درباره ناآرامی‌ها و وقایع اخیر هم بر التهاب فضای جامعه و سینما افزوده و مدیریت منفعل وزارت ارشاد و سازمان سینمایی و بازی نهادی چون خانه سینما در زمین فضای مجازی و رسانه‌های معاند، هم خواسته و ناخواسته آتش‌بیار معرکه شده است.

حاشیه اخیر سینما با توییت عجیب محمدرضا شفیعی، ایجاد شده است، این تهیه‌کننده سینما و تلویزیون نوشت: «امروز متوجه شدم برخی فیلم‌های سینمایی در حال فیلمبرداری پلان‌های خود را با دو وضعیت باحجاب و بی‌حجاب برداشت می‌کنن! جنگ ترکیبی دشمن با ایجاد محاسبات غلط برای برخی سینماگران، با بصیرت آنها چه کرده است؟!» اگرچه این اشاره شفیعی، در نظر اول غریب و غیرقابل باور به نظر می‌رسد و به توپی می‌ماند که به سمتی شوت‌شده و زمین بازی سینما را به هم ریخته است، اما دست کم می‌توان با توجه به اقدامات شیطنت‌آمیز برخی سلبریتی‌ها و حمایت برخی سینماگران از کشف حجاب و استمرار قانون‌شکنی، این شائبه و شایعه را درنظر گرفت و آن را رصد و بررسی کرد.

از سازمان سینمایی بپرسید

بهترین گزینه برای شفافیت و روشنگری این ماجرا خود شفیعی است. وقتی با تهیه‌کننده آثاری چون ضد، آبادان یازده ۶۰، برادرجان و زمین گرم تماس گرفتیم تا درباره صحت و سقم این اظهارنظر صحبت کند، حاضر به مصاحبه با جام‌جم نشد و گفت: «من نمی‌توانم راجع به این موضوع صحبت کنم. از سازمان سینمایی درباره این موضوع بپرسید.» شفیعی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا از وجود چنین مساله‌ای در سینما اطمینان دارد یا نه، هم گفت: «بله، اگر مطمئن نبودم هیچ وقت نمی‌گفتم.»

تخلف گروهی و جریمه‌های سنگین

وقتی تماس ما با محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی و مشاور و رئیس روابط عمومی این نهاد به نتیجه نرسید، سراغ یک منبع آگاه در سازمان سینمایی رفتیم که البته نخواست نامش فاش شود! او درباره وجود چنین موضوعی و فیلمبرداری برخی پلان‌های بعضی فیلم‌های سینمایی به دو صورت باحجاب و بی‌حجاب، اظهار بی‌خبری می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: این خیلی امری بدیهی است که در روند تولید فیلمی سینمایی در نظام جمهوری اسلامی ایران، نمی‌توان پلان‌ها را بصورت بی‌حجاب فیلمبرداری کرد.

"از سازمان سینمایی بپرسید بهترین گزینه برای شفافیت و روشنگری این ماجرا خود شفیعی است"درصورت انجام چنین تخلفی، جریمه‌های آن در قانون مشخص است. ضمن اینکه جریمه چنین تخلفی تنها مربوط به شخص تهیه‌کننده نیست و دیگر سینماگرانی هم که در این خطا و قانون‌شکنی نقش داشته باشند، مشمول جریمه خواهند شد. آن کارگردانی که پلانی را بصورت بی‌حجاب فیلمبرداری می‌کند، تخلف می‌کند. آن خانم بازیگری هم که با موی باز و بی‌حجاب جلوی دوربین ظاهر می‌شود، تخلف می‌کند. یعنی درصورت وقوع چنین اتفاقی، ما با یک سلسله تخلفات روبرو خواهیم بود و سینماگرانی که گروهی تخلف کرده‌اند، مشمول جریمه‌های سنگین می‌شوند.

این منبع آگاه می‌افزاید: فارغ از جریمه‌های مالی و اعتباری برای متخلفان، خود پروژه هم متحمل تبعات مالی می‌شود و فیلمبرداری پلان‌ها به دو صورت باحجاب و بی‌حجاب، وقت و هزینه اضافه‌ای می‌طلبد. طبیعی است وقتی سرمایه‌گذاری تصمیم به این موضوع می‌گیرد، حتما حساب خسارت‌ها و ضرر و زیان‌های این کار را هم کرده است.

این اظهارات مسئولی در سازمان سینمایی، نشان می‌دهند که نمی‌توان چنین شایعه‌ای را نادیده گرفت و احتمال وجود چنین جریانی را منتفی دانست.

نشانه خیانت و بی‌بصیرتی

انسیه شاه‌حسینی، کارگردان سینما که این روزها در تدارک ساخت فیلم دفاع مقدسی «دست ناپیدا» است از شنیدن این شائبه مطرح شده، متعجب می‌شود و می‌خندد. او در این زمینه به جام‌جم می‌گوید: اول اینکه چنین موضوعی امکان ندارد اما اگر سینماگری این کار را انجام دهد و برخی پلان‌های فیلم را بی‌حجاب فیلمبرداری کند، نشانه بی‌بصیرتی اوست. به جز او اگر مدیری هم چشم را بر این مساله بسته و عقب‌نشینی و سکوت کند، از خیانت، بی‌مسئولیتی و حماقت اوست.

"ضمن اینکه جریمه چنین تخلفی تنها مربوط به شخص تهیه‌کننده نیست و دیگر سینماگرانی هم که در این خطا و قانون‌شکنی نقش داشته باشند، مشمول جریمه خواهند شد"برای اینکه ما انقلاب نکردیم و شهید ندادیم که شاهد چنین اقداماتی باشیم، آن هم انقلابی که درخت تناور و رشک‌برانگیزی است که سایه‌اش تمام منطقه را دربرمی‌گیرد.

کارگردان فیلم‌های سینمایی غروب شد بیا و شب بخیر فرمانده، ضمن تاکید بر این نکته که این ماجرا به یک جوک شبیه است، ادامه می‌دهد: اگر هم چنین مساله‌ای باشد، از یک سری از این مدیران ترسو بعید نیست، چون متاسفانه بعضی از آنها دغدغه انقلاب را ندارند. وقتی فیلمنامه‌ای با محتوای ارزشی و دفاع مقدس را برای تصویب و حمایت به آنها ارائه می‌دهیم، می‌گویند: «فیلمنامه شما خیلی خوب است و همه ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس هم در آن به چشم می‌خورد، اما آیا با این اتفاقاتی که رخ داده جایی برای ساخت چنین فیلم‌هایی هست؟» من در جواب این حرف می‌خندم، اما از ته دل برای سازمانی متاسفم که چنین آدمی را روی این صندلی نشانده است، آدمی که اینقدر ترسو و خائن است.

شاه‌حسینی در ادامه به نکته جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: به فرض اگر چنین ماجرایی هم صحت داشته باشد و برخی پلان‌ها را به دو صورت باحجاب و بی‌حجاب فیلمبرداری کنند، آن پلان‌های بی‌حجاب برای همیشه بایگانی تاریخی خواهد شد و تبدیل به سندی درباره جهل و بی‌بصیرتی و خیانت برخی سینماگران می‌شود. اتفاقا از یک نظر هم بد نیست، چون این پلان‌ها به عنوان یادگار از این روزها باقی می‌ماند و بعدها به آن می‌خندیم که چه دورانی را پشت سر گذاشتیم.

این نویسنده و کارگردان بیان می‌کند: از ارشاد و سازمان سینمایی انتظار می‌رود که رصد و نظارت دقیقی روی محتوا و مضمون آثار در دست تولید سینمای ایران و رفع شائبه‌هایی از این دست داشته باشند.

به جز این می‌شنوم فیلم‌هایی درباره یک سری از موضوعات ساخته می‌شود که اساسا طرح آنها باعث تعجب است. همیشه سر نماز دعا می‌کنم که همه اینها شایعه باشد و واقعیت نداشته باشد. این فیلم‌ها شایسته این ملت عزیز و شهیدپرور نیست. وقتی تشییع پیکر شهدای امنیت را در اصفهان می‌دیدم، ضمن اینکه دلم خون می‌شد، اشک شوق هم می‌ریختم که چقدر این ملت همچنان آگاه و به نظام و انقلاب وفادار است. حق این مردم دیدن فیلم‌هایی شرم‌آور و خجالت‌آور نیست، بلکه حق‌شان تماشای فیلم‌هایی با محتوای مناسب و در شان بینش و بصیرت انقلابی آنهاست.

"یعنی درصورت وقوع چنین اتفاقی، ما با یک سلسله تخلفات روبرو خواهیم بود و سینماگرانی که گروهی تخلف کرده‌اند، مشمول جریمه‌های سنگین می‌شوند"امیدوارم همه این شایعات، چه درباره تولید چنین فیلم‌هایی و چه فیلمبرداری پلان‌ها بصورت بی‌حجاب، دروغ باشد و سازمان سینمایی که مدعی مدیرانی انقلابی و فرهنگی است، اجازه ایجاد چنین فضایی را ندهد و دست این فیلم‌ها و این سینماگران از سینمای ایران کوتاه شود. ملت ایران با رویدادهایی چون جنگ تحمیلی، فتنه ۸۸ و حوادث این روزها واکسینه و قوی‌تر از همیشه است. همه نااهلانی هم که در سطح جامعه و در سینما دست به چنین اقدامات می‌زنند، روسیاه و مضحکه تاریخ می‌شوند.

ماحصل وضعیت معلق

نخستین واکنش هوشنگ توکلی، سینماگر پیشکسوت هم به شائبه فیلمبرداری برخی پلان‌های بعضی از فیلم‌های سینمای ایران به دو صورت باحجاب و بی‌حجاب، خنده است. البته او وقوع چنین اتفاقی را ناممکن نمی‌داند و به جام‌جم می‌گوید: بااینکه من درباره چنین موضوعی نشنیده‌ام اما بعید هم نیست این اتفاق بیافتد. به هرحال جامعه فرهنگی ما در یک وضعیت معلق به سر می‌برد.

آن بخشی که به مسئولیت کلان کشور مربوط می‌شود، به درستی انجام نشده است، همان‌ها که باید راجع به این قضایا منطقی‌تر فکر و شرایط را برای بحث و گفت‌و‌گو فراهم می‌کردند. یا این کار را بلد نیستند یا اولویت‌هایشان چیزهای دیگری است. وقتی ضعفی در کارکرد عمومی این ماجرا به چشم می‌خورد، طبیعی است که هنرمندان هم از وضعیتی تبعیت می‌کنند که در جامعه وجود دارد.

این بازیگر و کارگردان ادامه می‌دهد: صحبت آقای شفیعی، شکل بدبینانه ماجرا بود، خوشبینانه‌اش این است که جامعه در مرحله تغییر و تحول است. صحبت‌های مقام معظم رهبری هم ناظر بر همین مساله است و اگر به کنه مساله دیدگاه ایشان نگاه کنیم، متوجه می‌شویم ایشان این تغییر و تحول را رصد و نظاره می‌کنند و نسبت به موضوعاتی که اصولی هست هم سکوت و آن را به جامعه واگذار می‌کنند. اگر بزرگان فرهنگ و هنر و در سطح کلان به ماجرا ورود و فضایی را برای بحث منطقی فراهم نکنند، این مساله در یک ابهام باقی می‌ماند.

"این منبع آگاه می‌افزاید: فارغ از جریمه‌های مالی و اعتباری برای متخلفان، خود پروژه هم متحمل تبعات مالی می‌شود و فیلمبرداری پلان‌ها به دو صورت باحجاب و بی‌حجاب، وقت و هزینه اضافه‌ای می‌طلبد"به همین دلیل یک هنرمندی ممکن است به این فکر کند که اگر فیلمش را به صورت دوگانه باحجاب و بی‌حجاب فیلمبرداری کند، شاید اکران بهتری بگیرد یا موفقیتی کسب کند. اینها دغدغه‌هایی است که وجود دارد و نمی‌توانیم آن را انکار کنیم. اما اینکه چقدر این موضوع واقعیت دارد و چه گروه‌هایی این کار را انجام می‌دهند، چندان برای من جا نیفتاده است. به نظرم با این میزان از نظارت سازمان سینمایی در شوراهای پروانه ساخت و نمایش، بعید است چیزی از دست آنها در برود و سینماگری تصمیم بگیرد دوگانه کار کند. به ویژه با غربالی که بین تهیه‌کننده‌ها انجام شده، این احتمال ضعیف‌تر هم می‌شود.

درمجموع معتقدم با فضای کنونی جامعه و حوزه فرهنگی و هنری کشور، چندان نمی‌توانیم آینده فعالیت‌ها را پیش‌بینی کنیم، اما قطعا این حوادث روی آثار ادبی، فرهنگی و هنری و سینمایی اثرات مثبت یا منفی و تخریبی خود را خواهد گذاشت.

توکلی می‌گوید: یادم هست در دوران حضور آقای خاتمی در ارشاد هم بعضی از کارگردان‌ها وقتی با موضوع ممیزی روبرو شدند، در برخی فیلم‌ها به این سیاست دوگانه رو آوردند. برخی سینماگران امیدوار بودند آقای خاتمی و گروهش به زودی شکست بخورند و عرصه را خالی کنند، برای همین به نوعی فیلم‌ها را دوگانه و به صورت باحجاب و بی‌حجاب فیلمبرداری می‌کردند. البته نمی‌خواهم از آن فیلم‌ها نام ببرم، اما بعضی از همین تهیه‌کنندگان و کارگردان‌های معتبر امروز سینمای ایران در آن روزها از این دوگانگی در تولید آثار استفاده می‌کردند، هرچند این تصمیم و تجربه در آن دوران با شکست روبرو شد و راه به جایی نبرد. اما فکر می‌کنم بحث‌هایی که این روزها درباره حجاب مطرح می‌شود، جانبی است.

"طبیعی است وقتی سرمایه‌گذاری تصمیم به این موضوع می‌گیرد، حتما حساب خسارت‌ها و ضرر و زیان‌های این کار را هم کرده است"ما با موضوع و بازی پلیدی مواجهیم که واقعی نیست و توطئه‌ای که علیه این نظام و مملکت انجام می‌دهند، خیلی بزرگ‌تر از بحث‌های مرتبط با حجاب است. بنابراین آن دسته از اهالی سینما که عمیق‌تر به دنیا نگاه می‌کنند و شناخت بهتری دارند، باید بیشتر به این مسائل اهمیت دهند و باب گفت‌و‌گو را باز کنند. موضوع حجاب، از آن جزییات کوچکی است که بر اصل ماجرا سایه انداخته و توجهات را به خود جلب کرده، درحالی‌که باید این توجه را صرف مسائل مهمتر کلان نظام و مملکت کرد.

مورد تایید نیست

محسن علی‌اکبری، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون هم بعد از شنیدن شائبه فیلمبرداری برخی پلان‌های بعضی از فیلم‌ها به دو صورت باحجاب و بی‌حجاب به جام‌جم می‌گوید: اتفاقا بعد از شنیدن این خبر، با برخی دوستان و همکاران سینماگر که در حال تولید فیلم‌های سینمایی هستند، تماس گرفتم و صحت و سقم مساله را از آنها جویا شدم. هیچکدام از آنها چنین ماجرایی را تایید نکردند و گفتند همه پلان‌ها را طبق مقررات کشور فیلمبرداری می‌کنیم.