کرونا و تکنولوژی؛ آیا حریم خصوصی فدای حفظ جان می‌شود؟

Image caption

Trace Together - اپلیکیشن دولت سنگاپور برای ردیابی افراد مبتلا به کرونا

از روزی که ویروس میکروسکوبی کرونا به جهان حمله کرد و زندگی را در شرق و غرب تعطیل کرد چهار ماه می‌گذرد. بشر با تمام نیروی و دانشی که در دست دارد، هنوز موفق نشده این ویروس ۳۰ کیلوبیسی را از بین ببرد.

کیلوبیس، یک واحد اندازه‌گیری در زیست‌شناسی مولکولی و معادل هزار جفت پایه دی‌ان‌ای یا آران‌ای است.

دانشمندان و پژوهشگران کشورهای مختلف در مراکز تحقیق و لابراتوارها تکاپور دارند تا واکسنی برای این ویروس کشنده پیدا کنند. کرونا تا امروز بر اساس اطلاعاتی که دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا جمع آوری کرده، در جهان بیش از دو و نیم میلیون انسان را مبتلا کرده و جان حدود ۱۷۹ هزار نفر را گرفته است. (آمار تا روز سوم اردیبهشت ۱۴:۰۰ لندن)

ردگیری واگیری

حق نشر عکس

MIT

هنوز خبری از واکسن نیست اما پژوهشگران دانشگاه فناوری ماساچوست یا ام‌آی‌تی اخیرا اعلام کردند که موفق شده‌اند دستگاهی تولید کنند که به کارکنان پزشکی کمک می‌کند بیماران مبتلا به ویروس کرونا را از فاصله دور و ایمن معاینه و نظارت کنند.

نمونه‌های متعدد نشان داده‌است مراقبت از بیماران مبتلا به کرونا و رسیدگی به آن‌ها از نزدیک می‌تواند خطرات بالقوه برای کارکنان پزشکی داشته باشد.

"Image captionTrace Together - اپلیکیشن دولت سنگاپور برای ردیابی افراد مبتلا به کرونا از روزی که ویروس میکروسکوبی کرونا به جهان حمله کرد و زندگی را در شرق و غرب تعطیل کرد چهار ماه می‌گذرد"اما دستگاه جدید که هفته پیش آزمایش شد، توانست تنفس، حرکات و الگوهای خواب بیمار مبتلا به کرونا را به کمک سیگنال‌های بی‌سیم بررسی کند.

این دستگاه را دینا خطابی پروفسور دانشگاه ام‌آی‌تی ساخته، آن را «زمرد» یا Emerald نام‌گذاری کرده و برای کنترل سایر بیماری‌ها هم کاربرد دارد و «تشعشعات آن تقریبا هزار برابر کمتر از یک تلفن معمولی است.»

شرکت آلمانی کلینیکال هم که مقر آن در نیویورک است اپلیکیشنی برای گوشی‌های همراه دارد که به پرستاران و کارکنان پزشکی کمک می‌کند بیماران را از راه دور و به کمک تلفن همراه معاینه کنند. این مرکز عضویت در این اپلیکیشن را برای دو ماه رایگان کرده و مراکز درمانی می‌توانند در هر جای دنیا آن را نصب کنند و بیماران را از راه دور معاینه کنند. ابزار دیگری هم در گذشته وجود داشته است از جمله تیلی‌مدیسین که به دستگاه و یک مرکز اصلی برای اتصال به بیمارستان نیاز دارد اما تفاوت کلینیکال در این است که درمانگر و بیمار به کمک اپلیکیشن گوشی هوشمند مراحل معاینه را طی می‌کنند.

اطلاعات شخصی و حریم خصوصی

در بریتانیا که تا لحظه تنظیم این گزارش بیش از ۱۷ هزار نفر بر اثر ابتلا به کرونا جان باخته‌اند، دانشگاه کینگز کالج لندن اپلیکیشن Symptoms Tracker یا «ردگیری علایم» را دو هفته پیش راه انداخت. این اپلیکیشن با کمک شرکت زووی برای ردیابی علایم ابتلا به کرونا ساخته شده است. تا حالا بیش از ۱.۵ میلیون نفر در بریتانیا آن را در گوشی‌های همراه خود نصب کرده‌اند.

سازندگان آن از مردم خواسته‌اند اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند و قول داده‌اند این اطلاعات به غیر از حوزه پژوهش‌های علمی در جای دیگری استفاده نشود و پس از مدت مشخصی هم حذف شود.

این اپلیکیشن رایگان از کاربر سوالاتی در مورد علایم ابتلا به کرونا می‌پرسد و اگر تشخیص بدهد فرد مشکوک و یا مبتلا به کرونا است او را راهنمایی می‌کند. سازمان سلامت همگانی بریتانیا هم گزینه جدیدی در اپلیکیشن سازمان اضافه کرده که کاربران می‌توانند علایم ابتلا به کرونا را گزارش بدهند و در صورتی که اپلیکیشن دریابد فرد علایم ابتلا به کرونا دارد، به هر کسی که در روزهای گذشته در نزدیکی او بوده و این اپلیکیشن را در گوشی خود نصب کرده، هشدار می‌فرستد که خود را قرنطینه کند و به مراکز بهداشتی خبر بدهد.

ادوارد ارگر وزیر بهداشت بریتانیا گفته است اطلاعاتی که کاربران بارگذاری می‌کنند «با اصول اخلاقی» جمع آوری می‌شود و با آن طبق مقررات عمومی حفاظت از داده‌‌های اتحادیه اروپا برخورد می‌شود.

در برخی دیگر از کشورها از جمله در اسراییل، وزارت بهداشت، با استفاده از شرایط اضطراری اپلیکیشنی به نام «سپر» طراحی کرده که کاربران می‌توانند دریابند با فرد مبتلا به کرونا تماسی داشته اند یا خیر. راه اندازی این اپلیکیشن مخالفانی در این کشور داشت اما دولت سرانجام موفق شد با استفاده از وضعیت حاکم، آن را عرضه کند.

در آمریکا هم که حالا رکورد بالاترین آمار ابتلا به کرونا را در جهان دارد، مقام‌های ایالتی در پی معرفی اپلیکیشن‌های مشابه برای ردیابی افراد مبتلا به کرونا هستند. دکتر رانو دیلان از دانشکده پزشکی هاروارد می‌گوید که این شیوه، فواید و ضررهای خودش را دارد اما دولت باید در مورد حفاظت از داده‌ها تعهد بدهد: «در واقع شما از اطلاعات و داده‌های مربوط به مکان‌یاب گوشی‌های همراه افراد مبتلا به ویروس کرونا استفاده می‌کنید تا بر اساس آن همه گوشی‌های همراهی که در چند روز گذشته در فاصله دو متری آن بوده را پیدا کنید و برای شان فورا و به طور خودکار یک پیام هشدار بفرستید تا هرچه زودتر خود را قرنطیه کنند و آزمایش بدهند.»

سنگاپور که در مدیریت جلوگیری از شیوع کرونا شهرت پیدا کرده است، اپلیکیشنی به نام Trace Together معرفی کرد که اگر کسی به فرد مبتلا به ویروس کرونا نزدیک شده باشد هشدار می‌گیرد. این اپلیکیشن به کمک بلوتوث کار می‌کند و اطلاعات کاربر را در اختیار مسوولان دولتی قرار می‌دهد.

"بشر با تمام نیروی و دانشی که در دست دارد، هنوز موفق نشده این ویروس ۳۰ کیلوبیسی را از بین ببرد"مقام‌های سنگاپور هم مثل سایر کشورها گفته اند از اطلاعات کاربران سواستفاده نخواهد شد.

• کرونا در سنگاپور؛ دولت برای مقابله با شیوع از کاراگاهان کمک می‌گیرد

برای آنهایی که در مورد نفوذ هوش مصنوعی و واقعیت افزوده و سایر فناوری‌ها در زندگی انسان‌ها خوشبین هستند، فناوری ناجی جان انسان‌ها از این بلای قرن ۲۱ است. ولی آیا همه دولت‌ها نیت خیر دارند؟

کنترل ذره‌بینی

این اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارها می‌توانند اطلاعاتی مثل نام، نام خانوادگی، محل تولد، نشانی و مکان رفت و آمد و در مواردی حتی جزییات گذرنامه افراد را استخراج کنند.

این مساله بار دیگر بحث حریم خصوصی و حفظ اطلاعات شخصی افراد را تازه کرده است. مخالفان مدعی‌اند "حکومت‌های سرکوبگر" می‌توانند از این طریق اشراف کاملی بر زندگی شهروندان پیدا کنند و جزئی‌ترین رفتارهای شخصی آن‌ها را بررسی و نظارت کنند.

ماه گذشته یووال نوح هراری نویسنده و مورخ،‌ در مقاله‌ای در روزنامه فایننشیال تایمز بریتانیا نوشت که کنار محاسن فناوری در حوزه بهداشت و درمان باید گوش به زنگ خطرات نظارتی و پیامدهای منفی احتمالی آن هم بود.

او در این مقاله نوشت نظارت عمومی و ذخیره کلان‌داده‌ها نباید «عادی» شود:‌ «تا اکنون اگر انگشت شما نمایشگر گوشی هوشمند‌تان را لمس و روی لینکی کلیک می‌کرد،‌ دولت می‌خواست دریابد که انگشت شما دقیقا چه چیزی را کلیک می‌کند. اما با ویروس کرونا، تمرکز منافع تغییر کرد، دولت حالا می‌خواهد دمای حرارت انگشت‌تان را دریابد و فشار خون تان را در زیر پوست‌تان اندازه‌گیری کنند.»

داده‌های کلان، و بررسی الگوهای رفتاری کاربران در عصر شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در مقاصد مختلفی استفاده شود، از نفوذ به ذوق کاربران از طریق تبلیغات هدفمند برای خرید کالا گرفته تا تشخیص عوامل شاد کننده و غمگین کننده در کاربر، ‌برای اقدامات مختلف تا حتی خطرناک‌تر از همه حدس زدن ذهن شهروندان برای تاثیرگذاری در تغییرات بزرگی مثل نتیجه انتخابات و همه‌پرسی‌ها.

در خیلی از کشورها استفاده از این اپلیکیشن‌ها اختیاری است و کاربر تصمیم می‌گیرد عضو بشود یا نه، یا اگر عضو شود خودش تصمیم می‌گیرد چه اطلاعاتی را در اختیار اپلیکیشن و گردانندگان آن بگذارد.

اما بسیاری از کشورها سابقه چندان پاکی از نظر حقوق بشر ندارند.

در چین، جایی که این شیوع ویروس کرونا از آنجا آغاز شد، دولت نظارت ذره‌بینی شهروندان را به کمک فناوری و اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند پیش برده است. به طور مثال دولت نصب و اجرای اپلیکیشن هیلت‌کد را الزامی کرده است.

این اپلیکیشن که مجهز به بارکد (رمزینه) پاسخ سریع است، به محض این که کاربر آن را روی گوشی خود نصب می‌کند گزارش شده اطلاعات شخصی و موقعیت کاربر را به پلیس می‌فرستد. این اپلیکیشن این روزها در شهرهای چین از جمله ووهان، برای شهروندان به عنوان مجوز بیرون رفتن از خانه عمل می‌کند.

این اپلیکیشن با تحلیل اطلاعات گشت و گذار کاربر تشخیص می‌دهد که فرد با کسی که مبتلا به کرونا بوده تماس داشته و یا به جاهایی که فرد مبتلا به کرونا رفته نزدیک شده است یا خیر، که اگر نتیجه مثبت باشد، کاربر اجازه ندارد از خانه بیرون برود. همین است که بعضی از شهروندان شهرهایی مثل ووهان هنوز اجازه ندارند خانه‌های خود را ترک کنند.

در روسیه، دولت اپلیکیشن کوید -۱۹ را برای صدور مجوز بیرون رفتن از خانه معرفی کرده است. نصب اپلیکیشن اجباری و الزامی است و مردم برای کارهای ساده‌ای از جمله رفتن به داروخانه، پیاده روی و حتی دور انداختن آشغال هم باید آن را در گوشی‌های خود نصب کنند.

اپلیکیشن جزییات خصوصی کاربر از جمله اطلاعات گذرنامه، محل زندگی و حتی یک سلفی او را ذخیره می‌کند.

ببینید:

• کرونا در روسیه؛ تکنولوژی با کرونا مبارزه می‌کند ولی شمشیر دو لب است

برای کسانی که برای حقوق بشر می‌جنگند پدیدار شدن قدرت فناوری دولت‌ها برای اعمال نظارت ذره‌بینی شهروندان تکان دهنده بوده است.

"کرونا تا امروز بر اساس اطلاعاتی که دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا جمع آوری کرده، در جهان بیش از دو و نیم میلیون انسان را مبتلا کرده و جان حدود ۱۷۹ هزار نفر را گرفته است"سارکیس داربینیان عضو مرکز حقوق مجازی روسیه می‌گوید به چیزی به جدیت کرونا نیاز بود تا قدرتی که دولت‌ها برای اعمال نظارت و کنترل در دست دارند برملا شود:‌ «بعضی از اقدامات قابل توجیه است. اما باید مراقب باشیم که وقتی این همه‌گیری تمام می‌شود، تدابیری که اجرا شده لغو شوند. چون یقیننا تهدیدی برای حقوق بشر است. برخی شاید بخواهند که بدون حکم دادگاه اطلاعات مکان افراد را به دست بیاورند که این تدابیر شاید این امکان را تا ابد فراهم کند.»

قدرت‌های جهان تا این‌جا از شیوع جهانی یک ویروس شکست خورده‌اند. با تمام امکانات و پیشرفت‌هایی که امروز در دست انسان قرار دارد ظاهرا نجات جان‌ها کار ساده‌ای نیست.

مثلا فرض کنید که اگر تا ماه‌های آینده، بشر موفق به واکسنی برای کرونا شود، تازه در برابر این سوال قرار می‌گیرد که اگر دوباره ویروس جدیدی به خطرناکی کرونا ‌ظهور کند و جهان را فلج کند چه باید بکند؟

و کسانی که به صداقت دولت‌ها خوشبین نیستند، شاید بپرسند نباید نیرو و پولی که صرف ابزار فناوری برای نظارت عمومی شده، وقف پیدا کردن واکسن شود؟

.