بررسی مختصات فعالیت خبرنگاران در مناطق جنگی

خبرگزاری مهر -گزارش بین الملل: نشست پنج روزه «رسانه و جنگ» از روز شنبه به ابتکار شبکه الجزیره قطر در شهر استانبول ترکیه در حال برگزاری است. در این نشست تخصصی حدود ۱۰۰ نفر از خبرنگاران و کارشناسان رسانه‌های مختلف منطقه حضور داشتند. این نشست‌ها گفتگو محور بوده و به صورت پرسش و پاسخ برگزار شد که در آن خبرنگارانی از مؤسسه رسانه‌ای مهر نیز مشارکت داشتند.

این نشست‌ها به صورت کارگاهی با حضور کارشناسان حقوقی و رسانه‌ای برگزار شد و در روز اول و دوم آن «هاله عاهد» حقوق دان برجسته اردنی به بررسی جنایات جنگی و مختصات نسل کشی و کشتار جمعی، همچنین چگونگی پیگیری حقوقی آن در مجامع بین المللی پرداخت. این موضوع تحت عنوان «خبرنگاران و قانون بین المللی بشردوستانه؛ مستندسازی جنایات جنگی» در مرکز فرهنگی الشرق در استانبول ارائه شد.

اما در روز سوم این نشست «محمد الزعانین» خبرنگار فلسطینی اهل غزه به ارائه مطالب خود تحت عنوان «منابع باز رسانه‌ای» (اوسینت، OSINT) پرداخت. وی از اعضای خبرگزاری «سند» (SANAD) است که اخیراً تحت نظارت مجموعه رسانه‌ای الجزیره درآمده است.

"خبرگزاری مهر -گزارش بین الملل: نشست پنج روزه «رسانه و جنگ» از روز شنبه به ابتکار شبکه الجزیره قطر در شهر استانبول ترکیه در حال برگزاری است"فعالیت اصلی خبرگزاری سند نیز در ارتباط با منبع یابی و تحقیق درباره واقعیت اخبار منتشر شده در عرصه رسانه‌ای به ویژه با تمرکز بر اخبار خاورمیانه است.

مختصات فعالیت خبرنگاران در مناطق جنگی

در روز چهارم این نشست «عامر لافی» خبرنگار الجزیره که دارای سوابق متعددی از حضور در میادین جنگی به ویژه در جنگ اوکراین است، در ارائه ای تحت عنوان «پوشش رسانه‌ای در مناطق جنگی» به تشریح اصول خبرنگاری جنگی پرداخت.

وی در ابتدا تاکید کرد: وظیفه هر خبرنگاری در وهله اول در مناطق جنگی این است که در راستای برقراری صلح و آرامش در هر منطقه‌ای سعی و تلاش کند و فعالیت‌های خود را با نگاهی بشردوستانه به این سمت و سو سوق دهد.

خبرنگار الجزیره در ادامه تحقیق و دقت در انتشار اخبار، انتشار تصاویر دقیق از وضعیت میدانی (هر تصویر هزاران حرف دارد)، ذکر منابع قابل اعتماد و موثق و تشریح روند تحقیق درباره صحت اخبار را از جمله اصول خبرنگاری در مناطق جنگی دانست و گفت: خبرنگار در عرصه جنگی باید از همه طرف‌ها نظر بخواهد و نگاهی بشردوستانه به موضوع داشته باشد.

عامر لافی با تاکید بر لزوم تلاش خبرنگار برای یافتن حقیقت، افزود: به عنوان نمونه در یک صحنه نبرد خبرنگار باید بدون هر گونه نگاه جانبدارانه به این مساله اشاره کند که خشونت از سوی هر دو طرف روا داشته می‌شود،  وی همچنین باید تمرکز فعالیت رسانه‌ای خودش را بر مشکلات و معضلات پیش از آمده ناشی از جنگ برای غیر نظامیان قرار دهد.

خبرنگار الجزیره در ادامه تاکید کرد: خبرنگار در شرایط جنگی باید در صدد ارائه تریبون به کسانی باشد که صدایی ندارند. وی باید رسانه را به جایگاهی برای شنیدن صدای اقشاری تبدیل کند که صدای آنها شنیده نمی‌شود، نه اینکه فقط مسئولان و مقامات را طرف گفت و گوی خود قرار دهد.

فعالیت خبرنگار با پایان جنگ خاتمه نمی‌یابد

وی افزود: تمرکز فعالیت خبرنگاری و رسانه‌ای در دوران جنگ باید بر این باشد که صلح و آرامش تنها با توقف خشونت محقق می‌شود. همچنین باید به مساله توجه داشت که کار رسانه‌ای پس از پایان جنگ تمام نمی‌شود و در شرایط پس از جنگ هم خبرنگار باید بر تبعات و پیامدهای جنگ و مسائلی نظیر دوران بازسازی متمرکز شود و فعالیت خود را ادامه دهد.

عامر لافی در ادامه معیارهای پوشش رسانه‌ای جانبدارانه در جنگ را بر شمرد و تاکید کرد: عدم واقع گرایی و فقدان تحقیق روش مند از جمله معیارهای پوشش جانبدارانه وقایع جنگی است که طی آن رسانه مذکور تنها بر تحقق اهداف خود از پوشش رسانه‌ای تمرکز دارد.

وی تمرکز روی داستان سرایی و عدم توجه به اصل ماجرا، سلب همه ارزش‌های انسانی از طرف مقابل در جنگ (که به اعتقاد وی در جنگ غزه کاملا از سوی رژیم صهیونیستی به نمایش درآمد) و استفاده از ابرازهای تبلیغاتی و دروغ گویی مفرط را از جمله دیگر اصول پوشش جانبدارانه جنگ دانست و گفت: این رسانه‌ها بر اساس قاعده «دروغ بگو و ادامه بده تا تو را باور کنند» عمل می‌کنند تا در نهایت مخاطبان را با خود همراه سازند.

خبرنگار جنگی باید واقعیات را پوشش دهد

خبرنگار الجزیره در ادامه جلوگیری از انتشار اخبار گمراه کننده و فریب دهنده را یکی از وظایف مهم خبرنگاران در دوران جنگ دانست و گفت: استفاده از راهنما در مناطق جنگی برای پوشش رسانه‌ای بهتر و انجام رایزنی‌های لازم با مقامات محلی بسیار مهم است.

وی تاکید کرد: خبرنگاران باید تلاش کنند از لقب دادن منفی به شخصیت‌ها و افراد خودداری کرده و بیشتر روی پوشش افعال و اقدامات آنها تمرکز کنند، به عنوان نمونه حتی درباره شخصیتی نظیر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی که جنایات وی واضح و آشکار است، بهتر است به جای قاتل خطاب کردن وی، تصاویر قتل عام‌های انجام شده به دستور وی در غزه  پوشش داده شود و با ارائه بدون روتوش این اخبار به مخاطبان اجازه دهیم که خودشان با مشاهده واقعیت‌ها درباره موضوع قضاوت کنند.

شکست در جنگ اراده‌ها جبران ناپذیر است

در روز پنجم نشست رسانه و جنگ در استانبول نیز «وضاح خنفر» مدیر سابق شبکه الجزیره به ارائه مطالب خود تحت عنوان «جنگ اراده و توپخانه‌» پرداخت. وی در اظهارات خود به طور دقیق به وقایع جنگ غزه که طی آن رژیم صهیونیستی با وجود استفاده از همه ابزارهای جنگی در برابر اراده ملت و مقاومت فلسطین ناکام مانده است، اشاره کرد.

وی با اشاره به موضوع بحث خود تاکید کرد: شکست‌ها در میدان نبرد نظامی را می‌توان در نبردی دیگر جبران کرد و شرایط را به وضعیت سابق بازگرداند اما آن شکستی که جبران ناپذیر است، شکست در جنگ اراده‌ها است.

وی تاکید کرد: رسانه‌های جهانی به ویژه رسانه‌های حرفه‌ای باید این واقعیت را پوشش دهند که طی بیش از دو ماه اخیر که از جنگ غزه گذشته، رژیم صهیونیستی هنوز نتوانسته هیچ هدف نظامی و یا سیاسی خود را محقق کند و به اذن الهی از صحنه نبرد غزه با شکست مفتضحانه خارج خواهد شد.

خنفر عدم وجود یک نهاد امنیتی پیشرفته از سوی کشورهای عربی که در آن اولویت‌های امنیتی جهان عرب مشخص شود، را نقطه ضعف اساسی کشورهای عربی توصیف کرد و در پاسخ به سوالی از سوی یکی از حاضران، گفت: برخی رسانه‌ها به طور هدفمند تلاش دارند توانمندی‌های هسته‌ای ایران را در شرایطی که به اذعان همه طرف‌های بین المللی به سمت و سوی بمب اتمی سوق پیدا نکرده را به عنوان مشکل امنیتی مطرح کنند، این در حالی است که به اعتقاد من مشکل اصلی امنیتی جهان عرب، صدها بمب اتمی رژیم صهیونیستی است که فاصله آنها از مکه و مدینه کمتر از فاصله تهران تا این دو شهر است!

مدیر سابق شبکه الجزیره در ادامه عدم توافق روی اولویت‌های امنیتی جهان عرب را یک معضل اساسی دانست که موجب می‌شود برخی حاکمیت‌های عربی بدون توجه به پیامدهای بسیاری منفی اقدامات خود به عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی بپردازند و تبعات امنیتی خطرناک  آن را در نظر نگیرند.