استعلام‌ چک‌های صادر شده، مانع از کلاهبرداری با چک صیادی می‌شود

بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی، در دی ۱۴۰۱ حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار فقره چک به ارزشی حدود ۴۲۱۴ هزار میلیارد ریال در سامانه چکاوک مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۸.۶ درصد کاهش و از نظر مبلغ ۵.۹ درصد افزایش نشان می‌دهد.

از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله‌شده در دی به ترتیب ۹۳.۲ درصد و ۹۱.۵ درصد وصول شده است. درصد تعداد و مبلغ چک‌های وصول‌شده در ماه قبل از آن (آذر ماه) به ترتیب معادل ۹۳.۱ درصد و ۹۱.۵ درصد بوده است. همچنین این نسبت در ماه مشابه سال قبل به ترتیب برابر ۹۱.۶ درصد و ۸۸.۷ درصد بوده است.

کاهش چک های بلا محل با قانون اصلاح جدید چک عملیاتی شد

به گفته کارشناسان، آمار‌های منتشر شده در خصوص وصول بیش از ۹۳ درصدی چک‌ها در دی نشان از نقش بسیار پررنگ قانون جدید چک  می دهد. در همین زمینه آقای حجت الله فرزانی کارشناس امور بانکی بیان کرد: اصلاح قانون چک سبب شد یک سری از فرآیند‌های صدور چک الکترونیکی و سابقه اعتباری صادر کننده نیز بررسی شود.

او در ادامه می‌گوید: این موارد باعث شد که صدور چک بلامحل کاهش چشمگیری داشته باشد. الزامات موسسات بانکی مبنی بر این که اگر در حساب فردی وجه مورد نیاز وجود نداشته باشد می‌توان ظرف ۲۴ ساعت آن حساب را مسدود کرد و از سایر حساب‌های او مبلغ مورد نیاز برداشته شود، سبب شد حجم پرونده‌های صدور چک‌های بلامحل کاهش پیدا کند به گونه‌ای که آمار روزانه چک‌های برگشتی از تعداد ۱۰ واحد در روز اکنون به تعداد یک واحد در هر دو روز رسیده است.

اما اصلاح قانون صدور چک سوم آذر سال ۹۷ توسط رئیس جمهور وقت ابلاغ و از بیست و یکم آذر همان سال لازم الاجرا شد که بر اساس این قانون تکالیفی بر عهده سیستم بانکی نهاده شده است.

اصلاح قانونی که مدیر اداره توسعه و تدوین مقررات نظام‌های پرداخت بانک مرکزی خانم آمنه نادعلی در رابطه با آن می گوید: مهم‌ترین مسئله‌ای که قانون جدید به همراه داشت این بود که چک‌هایی که به صورت کاغذی تبادل می‌شدند در سامانه صیاد ثبت الکترونیکی شدند و از ابتدای سال ۱۴۰۰ نوع چک جدید، چک‌های کاغذی بنفش رنگ در جامعه توزیع شد.

او افزود: صادر کننده چک برای صدور ملزم شد که این چک را در سامانه صیاد ثبت کند همچنین گیرنده هم برای دریافت آن باید مراتب را در سامانه انجام دهد عملیات انتقال هم متقابلاً در سامانه صیاد صورت می‌گیرد.

حالا مدتی است که خبر از مشکلاتی در حوزه چک به گوش می رسد؛ مشکلی که اخیرا گسترش پیدا کرده و دامن گیر مردم شده است؛ با یک جستجو در اینترنت، وبگاه و صفحه‌های مجازی متعددی پیدا می‌شود که چک صیادی تایید شده ارائه می‌کنند که استعلام سوابق آن‌ها سفید است.

یکی از مخاطبان باشگاه خبرنگاران جوان در همین رابطه و مشکلات پیرامون آن گفت: وقتی چک را استعلام گرفتم وضعیت آن سفید اعلام شد و حالا هم جنس و هم سرمایه خود را از دست دادم.

یکی دیگر از مخاطبان هم با اشاره به کلاهبرداری صورت گرفته در این زمینه از  باشگاه خبرنگاران جوان  خواستار پیگیری شد.

آقای جواد معتمدی مدرس حقوقی حوزه تجارت در رابطه با اهمیت استعلام سوابق برای چک صیادی و سوء استفاده برخی از افراد در این زمینه به باشگاه خبرنگاران جوان می‌گوید: تا قبل از سال ۹۷ اعتبار چک بسیار کم بود، اما اصلاح قانون چک به شدت به آن اعتبار بخشید.

یکی از راه‌های افزایش اعتماد و جلوگیری از بروز کلاهبرداری‌های این چنینی علاوه بر استعلام چک‌ها بر اساس رنگ بندی امکان استعلام تمامی چک‌های صادر شده توسط صادر کننده چک است تا تمام این زنجیره و اعتبار بخشی کامل و تمام شود.

آقای محمد نوری پژوهشگر اقتصادی نیز در ادامه این بحث به باشگاه خبرگاران جوان گفت: بر اساس قانون اصلاح چک از ابتدای ۱۴۰۰ باید قابلیت استعلام برای افراد فراهم می‌شد، اما یکسری دشواری‌ها از لحاظ فنی وجود داشت که در نهایت از اوایل سال ۱۴۰۱ این سامانه استعلامی عملیاتی شد، اما به سبب یک بحث فنی جدید دسترسی به این سامانه اکنون قطع است.

او افزود: با توجه به این که این استعلام می‌تواند ارزیابی ریسک را تا حد زیادی افزایش دهد قطع شدن آن یک خلاء را ایجاد می‌کند و زمانی که این ارزیابی‌ها کاهشی شود بستری مناسب برای سودجویان و فرصت طلبان فراهم خواهد شد تا اقدام به کلاهبرداری کنند بهترین اقدام برای جلوگیری از این اقدامات هم راه اندازی هر چه سریع‌تر این سامانه و استعلام است.

سرویس استعلام سوابق صادر کننده مجموعه مبلغی چک‌های برگشتی و همچنین مجموعه مبلغ چک‌هایی که هنوز موعد سررسید آن فرا نرسیده و صادر کننده آن چک را صادر کرده و به اشخاص مختلف داده را مشخص می‌کند.

تلاش برای عملیاتی شدن سامانه استعلام تا اوایل سال آینده

 آقای محرمیان معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی نیز در خصوص سامانه استعلام گفته است : استعلام سوابق چک صادر کننده همین اکنون هم به صورت رنگ فعال است یک مورد خاصی وجود دارد که مربوط به پیوستن همه بانک‌ها به این سامانه می‌شود که هنوز انجام نشده که قول آن را گرفته ایم تا اویل سال آینده این مورد عملیاتی شود.

حالا با توجه به این که بانک مرکزی اعلام می کند در تلاش است که این سامانه استعلام هر چه سریع تر راه اندازی شود باید منتظر ماند و دید چه میزان وعده های داده شده در این زمینه عملیاتی خواهد شد؟ سامانه ای که به گفته کارشناسان علاوه بر جلوگیری از کلاهبرداری و سود جویی برخی افراد می تواند به تکمیل زنجیره قانون جدید چک کمک کند.