سهام عدالت در ایران؛ از 'روش مستقیم' تا 'سود و زیان' و آنچه باید بدانید

حق نشر عکس

ISNA

آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران روز نهم اردیبشت‌ماه در پاسخ به درخواست حسن روحانی با آنچه "آزادسازی" سهام عدالت نامیده می‌شد، موافقت کرد. از آن زمان و با انتشار اخبار پیرامون این تصمیم، دارندگان سهام عدالت که بیش از ۴۹ میلیون نفر تخمین زده می‌شوند، پرسش‌های بسیاری را درباره معنای آزادسازی سهام عدالت، چگونگی فرآیند این آزادسازی و سود و زیان حول و حوش آن مطرح کرده‌اند. در این گزارش تلاش شده به سوالات معمول درباره سهام عدالت پاسخ داده شود.

در این آزادسازی چه اتفاقی روی خواهد داد؟

۴۹ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۷۵۱ نفر دارنده سهام عدالت تا ساعت ۲۴ هشتم خردادماه امسال فرصت دارند تا تصمیم بگیرند که قصد دارند سهام عدالت خود را با روش مستقیم یا روش غیرمستقیم اداره کنند.

برای انجام انتخاب بین این دو گزینه آنها باید به سامانه سهام عدالت به نشانی samanese.ir مراجعه کرده و با استفاده از کد ملی خود و دیگر اطلاعات درخواستی در این وب‌سایت، یکی از این دو روش را انتخاب کنند.

دارندگان سهام عدالت اگر تا پایان این مهلت به این سایت مراجعه‌ای نداشته باشند، خود به خود به معنای آن خواهد بود که روش غیرمستقیم را برای سهام در اختیارشان انتخاب کرده‌اند.

روش مستقیم و روش غیرمستقیم چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟

مشمولانی که روش مستقیم را انتخاب کنند، پس از نهایی شدن آزادسازی، مالکیت و مدیریت سهام عدالت به خود آنها واگذار خواهد شد و در واقع اختیار فروش یا نگاهداری این سهم همچون دیگر سهامداران سهام معمولی، برعهده خود آنهاست.

حق نشر عکس

Getty Images

نزدیک به ۷۰ درصد ارزش سهام عدالت این افراد سهام شرکت‌های بورسی خواهد بود و مابقی که شامل سهام شرکت‌های غیربورسی می‌شود تبدیل به واحدهایی از سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی خواهد شد.

• سهام عدالت چیست و آزاد شدن خرید و فروش آن به چه معنی است؟
• آزاد سازی سهام عدالت در ایران؛ 'انقلاب سفید' دیگری در راه است؟
• رهبر ایران با 'آزادسازی' سهام عدالت موافقت کرد
• سازمان خصوصی سازی ایران جزئیات 'آزادسازی' سهام عدالت را اعلام کرد

اما آنها که روش غیرمستقیم را انتخاب کنند، سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی خواهند شد و اداره سهام عدالت را مدیریت این شرکت‌ها برعهده خواهند داشت.

قرار بر آن شده است تا سهام این شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی نیز به بورس عرضه شود و امکان خرید و فروش سهام این شرکت‌ها برای سهامداران میسر شود.

در این روش سود و زیان تعلق گرفته به سهام به نحوه مدیریت و عملکرد مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی بستگی خواهد داشت.

اگر روش مستقیم انتخاب شود سهام چه شرکت‌هایی به دارندگان سهام عدالت واگذار خواهد شد؟

در مجموع ۴۹ شرکت در سبد سهام عدالت وجود دارد از این ۴۹ شرکت حاضر در سبد سهام عدالت،۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیربورسی است.

به مشمولانی که شیوه مستقیم را انتخاب کنند، متناسب با قیمت روز شرکت‌های بورسی تعداد سهمی به کد بورسی آنها انتقال خواهد یافت، این افراد از بابت سهام شرکت‌های غیربورسی نیز سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی خواهند شد.

آن طور که مسئولین سازمان خصوصی سازی می‌گویند، آنها تلاش خواهند کرد هر چه زودتر شمار بیشتری از شرکت‌های غیربورسی سهام عدالت به بورس عرضه شوند.

این افراد تا دو ماه اجازه فروش سهام خود را ندارند و اگر کد سهامداری ندارند باید در همین دو ماه برای گرفتن کد سهامداری اقدام کنند.

کدام روش برای اداره سهام عدالت مناسب‌تر است، روش مستقیم بهتر است یا روش غیرمستقیم؟

روش مستقیم برای سهامداران فعلی و کسانی که با ساز و کار بورس و سهامداری آشنا هستند، بهتر است.

برای آنها که با سازوکار بازار سرمایه آشنایی ندارند یا قصد ندارند سرمایه‌های بیشتری را در بورس سرمایه‌گذاری کنند، روش بهتری است.

ارزش سهام عدالت در حال حاضر چقدر است؟

با توجه به تغییر قیمت سهام ۳۶ شرکت بورسی سبد سهام عدالت، ارزش‌گذاری دقیق این سهام ممکن نیست.

ضمن اینکه عامل مهم در ارزش گذاری سهام عدالت هر نفر، میزان سهمی است که در اختیار دارد.

اما برای آنها که سهام عدالت کامل (یک میلیون تومانی) در اختیار دارند، ارزش فعلی سهام عدالت از ۱۱ تا ۱۶ میلیون تخمین زده می‌شود.

آیا مشخص است در صورت آزادسازی سهام عدالت و انتخاب روش مستقیم سهام کدام شرکت‌ها و به چه میزان به افراد تعلق می‌گیرد؟

نام شرکت‌های قرارگرفته در سبد سهام عدالت شامل ۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیربورسی مشخص است.

شرکت‌هایی همچون آلومینیوم ایران (ایرالکو)، ایران خودرو، بانک‌های ملت، تجارت و صادرات ایران، سایپا، پالایشگاه‌های نفت بندرعباس، تهران، مارون، فولاد مبارکه اصفهان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، گل‌گهر و هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس از جمله شرکت‌های بورسی حاضر در سبد سهام عدالت هستند.

به طور مثال برای کسی که سهام کامل عدالت (سهام یک میلیون تومانی) را در اختیار دارد در صورت انتخاب روش مستقیم و پس از طی کردن فرآیند آزادسازی، سهامدار ۳۲ سهم از ایرالکو، ۶۱ سهم از ایران خودرو و ۴۰ سهم سایپا خواهند شد یا به طور مثال ۱۸۲۳ سهم از سهام بانک تجارت، ۱۴۲۷ سهم از سهام بانک ملت و ۱۲۷۶ سهم از سهام فولاد مبارکه اصفهان به آنها خواهد رسید.

چرا ارزش سهام عدالت افراد متفاوت است؟

در زمان آغاز واگذاری سهام عدالت به دو دهک اول درآمدی شامل افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی، سهم یک میلیون تومانی کامل با ۵۰ درصد تخفیف واگذار شد، اما در مراحل بعدی واگذاری سهام عدالت، ارزش سهام واگذار شده ۵۳۲ هزار تومان بود.

گفته می‌شود ۲۵ میلیون نفر سهامی با ارزش ۵۳۲ هزار تومان در اختیار دارند و ۱۰ میلیون نفر نیز برگه‌های سهام عدالتی به ارزش ۴۷۸ هزار تومان دارند.

در سال ۱۳۹۶ به سهامداران اعلام شد که می‌توانند با پرداخت مبالغی سهام عدالت خود را به یک میلیون تومان افزایش دهند، اگر در آن مقطع کسی به این فراخوان پاسخ مثبت داده و ارزش سهام خود را کامل کرده باشد، امروز آن مشمولان نیز ارزش کامل سهام عدالت را در اختیار دارند.

اگر آن طور که برآورد می‌شود، ارزش هر برگه سهم کامل یک میلیون تومانی سهام عدالت حدودا یازده برابر شده باشد، می‌توان حدس زد که دیگر برگه‌های سهام با ارزش‌های متفاوت نیز به همین میزان افزایش ارزش را تجربه کرده باشند.

آیا امروز امکان افزایش ارزش سهام عدالت به یک میلیون تومان وجود دارد؟

خیر.

"حق نشر عکسISNAآیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران روز نهم اردیبشت‌ماه در پاسخ به درخواست حسن روحانی با آنچه "آزادسازی" سهام عدالت نامیده می‌شد، موافقت کرد"چنین امکانی وجود ندارد و مهلت افزایش ارزش سهام عدالت به یک میلیون تومان پس از پایان نیمه نخست سال ۱۳۹۶ پایان یافت.

آیا سهام عدالت به افرادی که در این مقطع زمانی مشمول این طرح می شوند، واگذار خواهد شد؟

خیر. به دلیل محدودیت‌هایی که برای دولت در شناسایی سهام جدید وجود دارد، چنین امکانی میسر نیست.

البته این یکی از نقاط پرسش‌برانگیز و مبهم این طرح است که با چه منطق و کدام مبنای قانونی سهام عدالت در مقطعی محدود به برخی افراد واگذار شد و این امکان برای متولدین جدید یا افرادی که به هر دلیلی در ادامه اجرای طرح جزو مشمولان واگذاری سهام عدالت قرار گرفته یا می‌گیرند، مهیا نیست.

حق نشر عکس

Getty Images

تکلیف دارندگان سهام عدالت که در این مدت فوت کرده‌اند، چه می‌شود؟

بر اساس مصوبه شورای عالی اجرای سیاست های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی، مقرر شده است که وارثان متوفیان مشمول سهام عدالت برای تسهیم و انتقال سهام و سود عایدی به وراث با ارائه گواهی انحصار وراثت به دفاتر پیشخوان دولت الکترونیک مراجعه کنند.

این فرآیند از مردادماه ۱۳۹۷ آغاز شده بود اما در هفته‌های اخیر و با توجه به بالاگرفتن بحث آزادسازی سهام عدالت روند انحصار وراثت و انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث، موقتا متوقف شده است که قرار شده در هفته‌های آتی با ساز و کار مشخصی از سرگرفته شود.

برای تعیین روش مستقیم یا غیرمستقیم، سرپرست خانوار می‌تواند برای تمام اعضای خانواده تصمیم‌گیری کند؟

خیر. هر یک از مشمولین طرح باید شخصا و به صورت مجزا برای انتخاب روش مستقیم یا غیرمستقیم اداره سهام عدالت خود به سامانه اینترنتی سهام عدالت به نشانی samanese.ir مراجعه کرده و با ثبت شماره موبایل خود و دیگر اطلاعات لازم، روش اداره سهام را انتخاب کند.

ممکن است تمام افراد خانوار شماره موبایل شخصی نداشته باشند، تکلیف آنها چیست؟

اگر کسی از شماره موبایل جداگانه و اختصاصی نداشت، افراد می‌تواند مراحل را مجزا و تک به تک طی کنند و از شماره موبایل سرپرست خانوار استفاده کنند. انتخاب روش مستقیم و غیرمستقیم هر کدام از افراد خانوار با شماره موبایل واحد مجزا از یکدیگر خواهد بود.

تکلیف سهام عدالت افراد زیر سن قانونی چیست؟

تعیین تکلیف سهام عدالت افراد زیر سن قانونی - ۱۸ سال- با والدین یا سرپرست قانونی آنهاست، سهام عدالت این افراد توسط والدین امکان آزادسازی دارد. پدران یا سرپرستان قانونی افراد زیر ۱۸ ساله باید ابتدا به بانک مراجعه کنند و حساب بانکی باز کنند و سپس شماره شبای بانکی فرد را در سایت سهام عدالت ثبت کنند.

نقل و انتقال سهام عدالت به صورت وکالتی میسر و قانونی است؟

بر اساس اطلاعیه‌ها و اعلام مسوولین، نقل و انتقال سهام عدالت حتی به صورت وکالتی نزد دفاتر اسناد رسمی غیرقانونی است و چنین امکانی وجود ندارد.

غیرقانونی بودن این نقل و انتقالات به دفاتر اسناد رسمی نیز ابلاغ شده است. رسیده است. سهام عدالت واگذارشده صرفا در سامانه معاملاتی بازار سرمایه در ماه های آتی پس از طی مراحل قانونی آزادسازی و امکان دادوستد در بورس، قابلیت خرید و فروش خواهد داشت.