واژه‌هایی که باورتان نمی‌شود ساخت فرهنگستان باشند!

نسرین پرویزی درباره واژه‌هایی که اخیرا توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی جایگزین شده‌اند و شوخی‌هایی که در فضای مجازی با آن‌ها می‌شود اظهار کرد: اساسا اگر فرآیند واژه‌گزینی را یک فرآیند علمی درنظر بگیریم، ممکن است با سلیقه مردم تفاوت داشته باشد. البته ما این ویژگی را درنظر می‌گیریم که اگر قرار است واژه‌ای را عموم مردم به کار ببرند، خیلی غریب نباشد و سعی می‌کنیم از واژه‌های موجود در زبان استفاده کنیم. مثلا واژه «همه‌گیری» که سال‌ها است به کار برده می‌شود و برای «اپیدمی» جایگزین شده، چیزی نیست که فرهنگستان آن را تازه ابداع کرده باشد. حتی اعضای انجمن اپیدمی در جریان انتخاب این واژه بودند و اصلا خود گروه اپیدمیولوژی ما این را ابداع کرده بود.

پرویزی نپسندیدن برخی واژه‌ها توسط مردم را طبیعی دانست و گفت: ما بنا را بر این نمی‌گذاریم که مردم نمی‌خواهند واژه‌ها را به کار ببرند. عادت، مسئله‌ای است که باید در زبان درنظر گرفت؛ یعنی وقتی به چیزی عادت می‌کنیم به راحتی نمی‌توانیم آن را کنار بگذاریم و واژه جدیدی را بپذیریم.

"البته ما این ویژگی را درنظر می‌گیریم که اگر قرار است واژه‌ای را عموم مردم به کار ببرند، خیلی غریب نباشد و سعی می‌کنیم از واژه‌های موجود در زبان استفاده کنیم"بنابراین ما می‌پذیریم که تا ۱۰ سال آینده، معمولا یک نسل، باید از آن بگذرد تا این واژه‌ها جا بیفتند. همان‌طور که فرهنگستان اول در زمان خودش مورد هجوم بسیاری از ادیبان، زبان‌شناسان و اهل علم قرار گرفت ولی بعد از آن ما و شما به راحتی «دانشگاه»، «دانشکده»، «شهرداری»، «شهربانی» و «دادستان» را به کار می‌بریم، بدون این‌که فکر کنیم زمانی فرنگی این‌ها به کار می‌رفته است. ما هم انتظارمان این است که این‌ها وارد کتاب‌های درسی و در رسانه‌ها مطرح شود و به تدریج جای خودش را در زبان پیدا کند و نسل آینده با این واژه‌ها بزرگ شود و رشد کند. این امیدی است که ما داریم، و اگر همکاری نهادهای مختلف باشد به احتمال زیاد صورت خواهد گرفت.

معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان همچنین در پاسخ به سوالی درباره نگاه پیشینی به واژه‌گزینی اظهار کرد: در همه حوزه‌ها این کار امکان‌پذیر نیست. فرض کنید تجهیزات جدید وارد می‌شود و ما که نمی‌دانیم چه چیز را ممکن است به طور مرتب وارد علوم کنند، ما به محض این که متخصصان‌مان در یک مقاله یا کتاب یا رسانه با واژه‌ای جدید مواجه می‌شوند، بلافاصله آن را در دستور کار قرار می‌دهیم.

حتی ما گروهی تحت عنوان گروه واژه‌های عمومی داریم که این‌ها فضای مجازی را به طور مرتب رصد می‌کنند و امکان این‌ را که یک دستگاه یا فناوری قرار است وارد شود می‌سنجند و در گروه عمومی آن را مطرح می‌کنند و ما تصحیح می‌کنیم.

پرویزی افزود: ولی ما واقعا گمرکی نداریم که بدانیم این واژه‌ها از کجا وارد می‌شوند، راه‌های بسیاری برای ورود این واژه‌ها به زبان وجود دارد. فرهنگستان امیدش به همین متخصصین است که این‌ها با حوزه‌های کاری خودشان آشنا هستند، و می‌دانند چه چیزی سریع وارد می‌شود، در نتیجه اولویت‌هایی که ما برای‌شان تعیین کرده‌ایم این است که ابتدا به واژه‌های جدیدی بپردازند که احتمال ورودشان به زبان عموم است و بعد در ضمن آن واژه‌هایی را که به طور مرتب با آن‌ها سر و کار دارند و جزء واژه‌های پایه‌شان است بررسی کنند؛ این اولویت ما است و دستورالعملی که در گروه‌های‌مان اجرا می‌شود. ولی واقعا مرزی ندارد که ما بدانیم چه واژه‌ای را کی باید بررسی کنیم. اما خوشحال می‌شویم که رسانه‌ها کمک کنند و هر چیز جدید را قبل از اعلام کردن از فرهنگستان بپرسند و ما این ساز و کار را داریم که بلافاصله گروهی تشکیل دهیم و برایش معادلی را جایگزین و ظرف چند روز اعلام کنیم، اما متاسفانه این خلأ هست و این ارتباط درست برقرار نمی‌شود. وقتی که اتوبوس بی‌آرتی آمد، انتظار این بود که شهرداری قبل از این‌که آن را وارد شهر کند به فرهنگستان اعلام کند.

"مثلا واژه «همه‌گیری» که سال‌ها است به کار برده می‌شود و برای «اپیدمی» جایگزین شده، چیزی نیست که فرهنگستان آن را تازه ابداع کرده باشد"اما ما به محض این‌که شنیدیم، «تندرو» را برایش جایگزین کردیم، اما این وقتی بود که آن‌ها در رسانه‌ها اعلام کرده بودند. خوشبختانه همان اوایل کار بود، اما این نبودِ ارتباط باعث می‌شود خیلی از واژه‌ها وارد شود و بعد ما به فکر بیفتیم.

۲۴۱۲۴۱