احمد متوسلیان کیست؟ ابهام ۳۸ ساله درباره عاقبت یک فرمانده سپاه در لبنان

حق نشر عکس

Irna

Image caption

احمد متوسلیان فرمانده لشکر ۲۷ محمدرسول الله بود. گفته می شود او با محسن رضایی فرمانده وقت سپاه اختلافاتی داشته است

نقل قول های غیررسمی در ایران حاکی از برنامه بازگشت پیکر احمد متوسلیان از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که در تیرماه ۱۳۶۱ در جریان ماموریتی در لبنان، همراه با محسن موسوی و تقی رستگار مقدم، دو دیپلمات، و کاظم اخوان، عکاس خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ربوده شد.

مقام های ایران از جمله آیت الله علی خامنه ای احتمال مرگ او را منتفی دانسته اند، اما در برابر، شواهد و مستنداتی وجود داشته که علیرغم کشته شدن احمد متوسلیان، مقام های جمهوری اسلامی ایران موضوع را مخفی نگه داشته و تلاش کرده اند زنده ماندن او را برای افکار عمومی محتمل باقی نگه دارند. یکی از تازه ترین ادعاهای زنده بودن احمد متوسلیان مربوط به چهار سال پیش از سوی حسین دهقان، وزیر دفاع ایران در دولت اول حسن روحانی است که گفته بود که او زنده و در اختیار اسرائیل است.

احمد متوسلیان که فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول الله بود در لبنان ماموریت داشت تا کمک های نظامی جمهوری اسلامی ایران را به آن کشور در برابر اسرائیل تسهیل کند. اسرائیل در آن مقطع اراضی جنوب لبنان را اشغال کرده بود. سرنوشت متوسلیان و سه نفر همراهش در ۳۸ ساله گذشته به شکلی رازآلود، مبهم و غیرقطعی باقی نگه داشته شده است.

سمیر جعجع، از سیاستمداران لبنانی ادعا دارد که نیروهای تحت امر او در زمانی که رهبر حزب فالانژهای لبنان بوده، در یک ایست بازرسی چهار ایرانی را شناسایی و در دم کشته اند.

حمید داوود آبادی، از نویسندگان وقایع مربوط به جنگ ایران و عراق که مورد اعتماد حکومت ایران است، بارها گفته است که احمد متوسلیان همزمان با شناسایی از سوی ربایندگان کشته شد و آزمایش خونی که به اتومبیل حامل او آغشته شده بود توسط سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت، هویت فرد کشته شده را تایید می کند.

حسین دهباشی، پژوهشگر تاریخ که دوره ای کوتاه در دولت اول حسن روحانی پست دولتی در اختیار داشت گفته است که خبر کشته شدن احمد متوسلیان "تازه علنی شده" اما "بسیاری" از جمله او و آقای داوود آبادی "این خبر و محل دقیق شهادت و پیکر او در براره را می دانستیم.

"خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفته پس از انجام آزمایش دی ان دی پیکر این چهار نفر به ایران برخواهد گشت"از ما بیشتر آقای اختری سفیر پیشین ایران در سوریه و دیگران اما هر بار که قصد اشاره ای بود، نگذاشتند".

آقای دهباشی در توییتر خود گفته است که از ۲۰ سال پیش از این موضوع مطلع بوده و در مستندی محل دقیق دفن احمد متوسلیان و سه همراه اش را نشان داده اما این تکه از مستند قبل از پخش از شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران "سانسور و محرمانه و مصادره شد".

حق نشر عکس

isna

Image caption

دیدار محسن رضایی با خانواده احمد متوسلیان. قاسم میرزایی نیکو می گوید رضایی مانع مبادله رئیس بوده شده دانشگاه آمریکایی بیروت با متوسلیان شد

حسین دلیریان از خبرنگاران خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم گفته است که کشته شدن آقای متوسلیان و همراهانش "قطعی شده" و محل دفن او هم "قطعی به نظر می رسد". خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفته پس از انجام آزمایش دی ان دی پیکر این چهار نفر به ایران برخواهد گشت. برادر آقای متوسلیان قطعی بودن مرگ او را رد کرده و درباره آزمایش دی ان دی گفته ۱۵ سال پیش از استخوان دست پدرش با همین هدف نمونه برداری شده بود اما پیکر کشف شده متعلق به احمد متوسلیان نبوده است.

آیت‌الله علی خامنه ای در سال ۱۳۷۵ در دیدار با خانواده احمد متوسلیان گفته بود "نگویید شهید، ما که خبر نداریم از شهادت ایشان. خداوند ان‌شاالله که فرزند شما را -هرجا که هست، هرجور که هست- مشمول لطف و فضل خودش قرار بدهد.

ما که آرزو می کنیم ان‌شاءالله خداوند این جوان مؤمن و صالح را برگرداند".

اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات سال های ۱۳۶۷ و ۶۹ پیش از اظهارات رهبر ایران، در دیدار با خانواده آقای متوسلیان از قول رئیس جمهور کنیا و منابعی در آمریکا نوشته بود که او و همراهانش کشته شده اند.

هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطرات سال ۱۳۶۷ با عنوان "پایان دفاع، آغاز بازسازی" گفته است "فرستاده رئیس‌جمهور کنیا آمد. اطلاع داد که گروگان‌های ما در لبنان همان سال ۶۲ شهید شده‌اند و خواستار مبادله گروگان‌های انگلیسی و سه اسرائیلی با ۹۰ اسیر شیعه در اسرائیل شد. گفتم اسامی اسرای مورد نظر و آثار گروگان‌های ما را بیاورند."

آقای هاشمی در خاطرات سال ۶۹ با عنوان "اعتدال و پیروزی" نوشته است: "اطلاعات آمریکا می‌گوید گروگان‌های ایرانی در دست مارونی‌ها در همان روزهای اول کشته شده‌اند".

در واکنش به ربوده شدن احمد متوسلیان، دو دیپلمات و عکاس خبرگزاری ایرنا، دیوید دج رئیس وقت دانشگاه آمریکایی بیروت ربوده و به تهران منتقل می شود. قاسم میرزایی نیکو، از اعضای سابق سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات که در مجلس دهم نماینده بود، از جمله ماموران طرح مبادله دج با متوسلیان بوده است.

آقای میرزایی نیکو در سال ۱۳۹۶ در مصاحبه با روزنامه قانون گفت احمد متوسلیان "انتقاد شدید نسبت به محسن (رضایی فرمانده وقت سپاه) داشت. به هیچ وجه با محسن نمی‌توانست کار کند ولی به هر حال به خاطر منافعی که بین سپاه و ارتش ایجاد شده بود و این دو نهاد به هم نزدیک شده بودند، احمد می‌گفت وقتی این دو نهاد با هم مشکلات را کنار گذاشتند و کار می‌کنند، جفاست اگر ما نتوانیم با وجود مشکلات با یکدیگر کار کنیم".

به گفته قاسم میرزایی نیکو ستادی با بودجه مشخص زیر نظر نخست وزیر تشکیل شده بود تا "روی بازگشت احمد متوسلیان کار کند".

حق نشر عکس

.

Image caption

احمد متوسلیان همراه دو دیپلمات و یک عکاس در تیرماه ۱۳۶۱ در لبنان ربود شد.

"خداوند ان‌شاالله که فرزند شما را -هرجا که هست، هرجور که هست- مشمول لطف و فضل خودش قرار بدهد"آیت الله خامنه ای سال ۷۵ به خانواده او گفت منتظر بازگشت اوست

او در این مصاحبه دیوید دج را شخصیت با نفوذی می خواند که با "کمک حزب الله لبنان ربوده و به تهران آورده شد" و "همه گروه‌های دیگر از حزب‌الله گرفته تا مسیحی‌ها و مارونی‌ها او را قبول داشتند. ما گفتیم برای این که بتوانیم او را با متوسلیان و سایر گروگان‌ها مبادله کنیم، گزینه مناسبی است. با او کار را پیش بردیم. اطلاعات بسیار عمیقی داشت که از او استخراج شد تا این که یک روز درست زمانی که به نتیجه نزدیک شده بودیم، همه برنامه‌ها خراب شد".

میرزایی نیکو می گوید "یک روز آقای (محسن) رفیق‌دوست (وزیر سپاه) آمد و گفت که این شخص را بدهید که من ببرم. ما به او گفتیم که این زندانی تحویل ماست و شما نمی‌توانید او را ببرید.

رفیق‌دوست گفت محسن رضایی او را خواسته است. خود محسن واسطه شد تا او را تحویل دهیم... به او گفتیم رفیق‌دوست در قبال این آدم به سمت گرفتن اسلحه می‌رود نه آزادی احمد و سایر گروگان‌ها. محسن رضایی نیز گفت که ما هم اکنون تحت فشاریم و به اسلحه نیاز داریم و باید با سوری‌ها هماهنگ باشیم."

به روایت میرزایی نیکو ماموران سپاه پاسداران، رئیس دانشگاه آمریکایی بیروت را به سوریه بردند اما محسن رفیقدوست نگذاشت که جز او و خودش فرد دیگری از هواپیما خارج شود: "رفیق‌دوست و دیوید دج به سمت یک میگ رفتند که هواپیما را هدایت می‌کردند و سوری‌ها نیز آمدند و آقای دج را بردند و به جای آن ۲۱ افسر سوری را آزاد کردند و یک مقدار سلاح نیز که ما می‌خواستیم به ما دادند و به این ترتیب دست ما کوتاه و خرما بر نخیل ماند".

این افسران سوری در اسارت اسرائیل بودند.

آقای میرزایی نیکو گفته "هنوز نیز به محسن رضایی می‌گویم که تو باعث شدی احمد آزاد نشود و این مبادله صورت نگیرد".

در بیش از سه دهه اخیر ستادی در وزارت خارجه ایران مامور پیگیری وضعیت آقای متوسلیان و سه همراه او بوده است.

"اطلاع داد که گروگان‌های ما در لبنان همان سال ۶۲ شهید شده‌اند و خواستار مبادله گروگان‌های انگلیسی و سه اسرائیلی با ۹۰ اسیر شیعه در اسرائیل شد"این ستاد امسال هم مطابق سال های اخیر بیانیه ای منتشر کرده که در آن خواستار روشن شدن سرنوشت این چهار نفر شده است.

در سال ۱۳۹۴ یک فیلم سینمایی در ایران بر اساس زندگی احمد متوسلیان با نام "ایستاده در غبار" ساخته شد. در این فیلم از صدای واقعی آقای متوسلیان استفاده شده که از برخی از فرماندهان وقت سپاه و عملکردشان در جنگ با عراق گلایه می‌کند.