در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

هرانا - ۲۵ فروردین ۱۴۰۲

خانه > slide, بهداشت و محیط زیست > در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

خبر اختصاصی
تاریخ : ۱۴۰۲/۰۱/۲۵
دسته : slide,بهداشت و محیط زیست
لینک کوتاه :
کد خبر : ۸۲۷۷

چاپ خبر

در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت سی و چهار واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، هجده شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. همچنین بر اساس گزارشات منتشر شده، دستکم ۲۲۳ حیوان بر اثر شکار غیرمجاز، تصادفات جاده‌ ای، اهمال دستگاه‌ های مسئول، خطای انسانی و ناآگاهی و آسیب از سوی مردم محلی در ده سال گذشته ازبین رفته‌ اند.

"اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است"علاوه بر این، نقاطی از جنگل های کشور دچار آتش سوزی شدند. مسئولین کشور نیز از کاهش آب مخازن سدهای کشور خبر دادند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در یازده شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ ها اعلام شد. به تداوم خشکسالی و همچنین بحران‌ های ناشی از سوء مدیریت در مقوله پسماند و آلاینده های محیط زیستی در شهرهای مختلف نیز می توان اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از ۱۶۵ تن چوب قاچاق که حاصل جمع آوری شش گزارش منابع رسمی است، در استان های قزوین، خوزستان، لرستان، اصفهان و گلستان کشف و ضبط شده و هشت نفر در این راستا بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین طی این مدت دستکم ده شکارچی و صیاد متخلف در استان های کردستان، بوشهر و خراسان شمالی بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مهاباد اعلام کرد: “طی سال گذشته ۱۲۰ تن چوب قاچاق از قاچاقچیان کشف و ضبط و پنجاه درستگاه خودرو باری هم توقیف و طی آن شصت و شش پرونده قضایی نیز برای متخلفان تشکیل شده است.”

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی سوادکوه نیز از پلمب یکی از این مراکز دپو چوب آلات، با دستور دادستان شهرستان خبر داد.

رییس اداره حفاظت محیط زیست نوشهر از صدور حکم جایگزین حبس برای دو شکارچی متخلف خبر داد و گفت: “تیر ماه سال گذشته در حین گشت ماموران محیط زیست در منطقه جنگلی ماشلک این شهرستان دو شکارچی غیر مجاز را شناسایی و از این افراد متخلف لاشه مرال کشف و ضبط کرده بودند. آنها توسط شعبه دو دادگاه کیفری نوشهر به دو سال همکاری در قالب جایگزین حبس بابت حفاظت از محیط زیست این شهرستان محکوم شدند.”

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

بر اساس اعلام منابع درباره تلفات چهارگونه آهو، یوز ایرانی، خرس قهوه‌ای و پلنگ دست کم ۲۲۳ حیوان بر اثر شکار غیرمجاز، تصادفات جاده‌ ای، اهمال دستگاه‌ های مسئول، خطای انسانی و ناآگاهی و آسیب از سوی مردم محلی در ده سال گذشته، از بین رفته‌ اند.

تجمیع آمار تلفات گونه کمیاب آهو در مناطق مختلف ایران طی ده سال گذشته به هشتاد و هشت راس می‌ رسد و تنها سی مورد آن در کانال پای پل در منطقه حفاظت شده “میشداغ” طی کمتر از شش سال ثبت شده است. محمد داس‌مه، حقوقدان حوزه محیط‌ زیست اعلام کرد که تلفات آهوان به علت نبود فنس‌ کشی در محدوده کانال است درحالی که پس از توقف اعلام آمار از سال ۱۳۹۹ نیز قطعا تعداد تلفات بیشتر شده است.

جمعیت یوز ایرانی در معرض انقراض در سال ۱۳۹۸، چهل فرد بود و در سال ۱۴۰۰، طبق گفته معاون سازمان محیط‌ زیست تنها دوازده فرد یوز ایرانی در کشور باقی مانده بود.

با گذشت تقریبا یک ماه از آغاز سال دو توله پلنگ در خراسان شمالی و کهگیلویه و بویراحمد کشته شدند، درباره پلنگ خراسان شمالی هیچ دلیلی اعلام نشد ولی احتمال میرود علت مرگ توله یوز گچساران ابتلا به بیماری «هاری» است.

خرس قهوه‌ ای ایران گونه دیگری است که در اثر عوامل طبیعی در خطر انقراض قرار گرفته ولی آمار رسمی درباره آن وجود ندارد. بر اساس آخرین آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۹، حدود هزار تا هزار و ۳۰۰ قلاده خرس قهوده ای در کشور وجود داشت.

"همچنین بر اساس گزارشات منتشر شده، دستکم ۲۲۳ حیوان بر اثر شکار غیرمجاز، تصادفات جاده‌ ای، اهمال دستگاه‌ های مسئول، خطای انسانی و ناآگاهی و آسیب از سوی مردم محلی در ده سال گذشته ازبین رفته‌ اند"بررسی‌ ها نشان می‌دهد که در ده سال گذشته، سی و چهار قلاده خرس قهوه‌ ای از بین رفته‌ اند که سیزده مورد آن به دلیل شکار غیرمجاز، ده مورد به دلیل ترس یا ناآگاهی توسط مردم و بقیه به دلیل تصادف یا عوامل محیطی از بین رفته‌ اند.

گفتنی است، حدود ۱۲۸ گونه جانوری و مهره‌دار در ایران در معرض خطر انقراض قرار دارند.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای زنجان ۱۷۴، اصفهان ۱۱۰، قزوین ۱۰۵، مشهد ۱۰۴، سوسنگرد ۱۱۶، اهواز ۱۱۸، حمیدیه ۱۰۰، ماهشهر ۱۱۵، اراک ۱۵۴، ساوه ۱۲۶ و تهران ۱۰۱ ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه ها اعلام شد.

شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:

از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای گذشت، نقاطی از پارک ملی گلستان دچار آتش سوزی شد. رئیس پارک ملی گلستان علت حریق را عامل انسانی و سهل انگاری در اطفای حریق اعلام کرد و گفت: “در این حریق چندین پرنده و خزنده در آتش سوخته اند.”

رئیس اداره منابع طبیعی چالوس نیز از وقوع آتش‌ سوزی در جنگل‌های دشت‌ نظیر کجور خبر داد و گفت: “این آتش‌ سوزی در منطقه روستای «هزار سُم» دشت‌ نظیر روی داد و به دو هزار مترمربع از عرصه های منابع طبیعی خسارت وارد کرد.”

به گفته سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان، به دلیل وزش باد گرم و کاهش رطوبت هوا و خاک ، دو هکتار و چهار هزار مترمربع از زمین‌های مناطق جنگلی و مراتع در شهرستان‌ های سیاهکل ، تالش و شفت به صورت سطحی آتش گرفت.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود.

عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

مدیرکل هواشناسی قزوین ضمن اشاره به کاهش میزان بارندگی گفت: “خشکسالی در قزوین وارد سومین سال پیاپی شد. بارش ها در استان وضعیت خوبی ندارد به طوری که امسال ۱۲۶ میلیمتر بارش در قزوین ثبت شده که این رقم در مدت مشابه سال قبل ۲۰۹ میلیمتر بود.”

در همین راستا، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی نیز اعلام کرد: “هم اینک تنها پانزده درصد از حجم ذخیره سدهای مشهد آب دارد که این رقم در مدت مشابه سال قبل بیست و هفت درصد بوده و شرایط نگران کننده است. میزان بارندگی در سال آبی جاری در مشهد نسبت به سال آبی گذشته بیست و سه درصد و نسبت به متوسط بلندمدت شصت و پنج درصد کاهش دارد.”

کیاست امیریان، مدیرکل دفتر مدیریت به‌هم پیوسته منابع آب خزر و دریاچه ارومیه نیز با اشاره به وضعیت نامطلوب دریاچه ارومیه گفت: “سطح تراز دریاچه نسبت به سال قبل در همین زمان چهل و نه سانتی‌متر کمتر است.”

بر اساس گزارشات منتشر شده، حجم سدهای پنج گانه تهران تا نوزده فروردین ۱۴۰۲ با وجود افزایش دو درصدی بارش‌ ها، نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیست درصد کاهش داشته است. بخش‌هایی از ایران مانند استان تهران، یا رشد بارش اندکی داشته‌ اند و یا نسبت به آمار بارش‌ های سال آبی قبل و متوسط درازمدت، با کاهش در میزان بارش‌ ها مواجه بوده اند. میزان بارش‌های استان تهران در سال آبی جاری (از ابتدای مهرماه تا چهاردهم فروردین) در مجموع ۱۶۲.۸ میلیمتر بود که در مقایسه با مدت مشابه سال آبی قبل (۱۶۰.۴ میلیمتر) رشدی دو درصدی داشت.

"از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در یازده شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ ها اعلام شد"اما میزان بارش‌ های سال آبی جاری استان تهران نسبت به آمار متوسط دراز مدت (پنجاه و چهار ساله) که ۲۰۶.۷ میلیمتر بوده، کاهشی بیست و یک درصدی را نشان می‌دهد.

سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه «ورودی آب سدهای کشور در مقایسه با پنج سال اخیر سیزده درصد کاهش یافته است»، اظهار داشت: “خروجی سدهای کشور نیز در همین بازه زمانی کاهش سی و سه درصدی را نشان می‌دهد. هم‌ اکنون سد زاینده‌ رود در اصفهان سی و پنج درصد، سد دوستی در خراسان رضوی چهارده درصد (پنجاه درصد کاهش نسب به سال گذشته)، سد شهید رجایی در مازندران بیست و شش درصد (شضت و دو درصد کاهش نسبت به سال گذشته) و سد سفیدرود در گیلان چهل و هشت درصد (بیست و سه درصد کاهش نسبت به سال گذشته) پر شدگی را به ثبت رسانده‌اند و در این بین سدهای استان گلستان نود و یک درصد کاهش نسبت به سال گذشته را نشان می‌ دهد.”

همچنین به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل حجم ذخیره آب سد یامچی اردبیل به دلیل کاهش بارندگی به بیست و شش میلیون متر مکعب کاهش یافته است.

علاوه بر این، منابع محلی اعم از مسئولان و کشاورزان پایین دست سد “شهید یعقوبی” در خراسان رضوی می گویند: “با خشک شدن دریاچه سد، آبی برای اهالی منطقه باقی نمانده است و به علت خشک شدن دریاچه سد و کاهش بارندگی، زمین های کشاورزی در خطر نابودی است.”

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ ای مازندران با اعلام اینکه «تاکنون ۳۰۴ میلی متر بارش در این استان ثبت شد»، گفت: “این مقدار در مقایسه با یک سال گذشته بیست و هشت درصد کاهش بارندگی را نشان می دهد. این کاهش محسوس بارش ها باعث شده است تا آورد رودخانه‌ های استان از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب در سال گذشته به ۷۰۰ میلیون متر مکعب برسد.”

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

رییس اداره حفاظت محیط زیست دورود اعلام کرد: “یک واحد صنعتی متخلف مستقر در شهرک صنعتی دورود به دلیل عدم رعایت ضوابط زیست محیطی و رهاسازی پسماند صنعتی در محل‌های غیرمجاز به مراجع قضایی این شهرستان معرفی شد.”

همچنین به گفته رئیس پارک ملی دز، “آلودگی آب رودخانه دز در پی ورود پساب کارخانه‌ های همجوار به رودخانه، مشکلی است که گوزن‌ های زرد ایرانی پارک ملی دز را تهدید می کند. چندین بار این موضوع از طریق مراجع قضایی پیگیری شده، اما فعلا نتیجه مثبتی حاصل نشده است.”