محمدباقر قالیباف؛ از سپاه و شهرداری تا ریاست مجلس

حق نشر عکس

Farsnews

Image caption

محمد باقر قالیباف بر کرسی ریاست مجلس (۸ خرداد ۱۳۹۹)

یک بار تازه لباس نظامی از تن به در کرده بود که بخت خود را برای ریاست جمهوری می‌آ‌‌زمود و یک بار پس از هشت سال نشستن در ساختمان خیابان بهشت؛ در هر دو انتخابات ناموفق ماند. در سال ۹۶ برای انتخابات ریاست جمهوری به عنوان پر سابقه‌ترین شهردار تهران بار دیگر قدم به میدان گذاشت.

محمدباقر قالیباف، ۵۸ ساله بار دیگر در سال ۱۳۹۸ وارد عرصه انتخابات شد و این بار تلاش برای راه یافتن به مجلس شورای اسلامی و آن هم با هدف رسیدن به ریاست مجلس که بر خلاف سه بار گذشته این بار کار به مراتب راحت‌تری برای رسیدن به هدفش داشت.

با رد صلاحیت گسترده اصلاح‌طلبان و ثبت‌نام نکردن چهره‌های سرشناس مجلس دهم مانند علی لاریجانی، محمدباقر قالیباف که در صدر فهرست ائتلاف اصولگرایان قرار داشت، توانست با بیشترین رای به عنوان نفر اول تهران وارد مجلس شود.

برخلاف انتخابات ریاست جمهوری٬ آقای قالیباف راه سختی برای رسیدن به مجلس پیش‌ رو نداشت و در کم مشارکت‌ترین انتخابات جمهوری اسلامی ایران٬ به راحتی وارد مجلس شد.

درباره مجلس یازدهم بیشتر بخوانید:

• روزهای نمادین 'مجلس بی‌اختیار' در ایران
• مجلس یازدهم؛ ۱۰ چهره خبرساز بهارستان
• مجلس یازدهم ایران؛ بهارستان در قرق اصولگرایان

محمدباقر قالیباف که سه بار برای ریاست جمهوری دورخیز کرده بود و هر بار به نوعی ناکام ماند، در انتخابات یازدهمین دوره مجلس برای نخستین بار با رای مستقیم انتخاب شد و همه تلاشش این بود که این بار بتواند در ردای ریاست مجلس در جمع سران سه قوه بنشیند

حال با رای قاطعی (۲۳۰ رای) که در انتخابات هیئت رئیسه به دست آورد٬ شاید حتی اگر بخواهد روزی دوباره بخت خود را برای ریاست‌جمهوری بیازماید٬ این بار با پشتوانه ریاست مجلس راه هموارتری داشته باشد. هر چند بعید به نظر می‌رسد دست‌کم برای دوره بعدی انتخابات ریاست جمهوری که سال آینده برگزار می‌شود٬ بخواهد خود را نامزد کند.

با توجه اکثریت غالب محافظه‌کاران٬ این دوره مجلس به دوره‌های هفتم و هشتم و تا حدودی نهم شباهت دارد٬ اما برخلاف روسای آن دوره‌ها (غلامعلی حداد عادل و علی لاریجانی) آقای قالیباف ممکن است با رقابت‌های دورن‌جناحی گسترده‌ای و چالش‌های زیادی از سوی هم‌جناحی‌هایش در دوره ریاستش روبه‌رو شود.

اما مهمترین چالش او دست‌کم در یک سال آینده٬ همکاری‌اش با دولت حسن روحانی خواهد بود که هفت سال همکاری نسبتا بی‌دردسری با علی لاریجانی داشت.

در میان رقبای حسن روحانی در دو دوره انتخابات ریاست‌جمهوری٬ محمد باقر قالیباف در مناظره‌ها تندترین انتقادات را علیه حسن روحانی و دولتش مطرح کرد.

حال این دو نفر در کنار ابراهیم رئیسی که او هم نامزد دوره پیش انتخابات ریاست جمهوری بود باید در یک سال آینده در جمع سران سه قوه همکاری داشته باشند.

کناره‌گیری در دقیقه ۹۰

پس از آنکه در سال ۹۶ محمدباقر قالیباف که یکی از نامزدهای اصولگرایان بود در آخرین روزها به نفع ابراهیم رئیسی کناره‌گیری کرد، در سه سال گذشته و تا پیش از انتخابات مجلس یازدهم او در حاشیه سیاست قدم زد.

"اما بار آخر در حالی وارد رقابت شد که دو پرونده خبرساز و جنجالی سایه بزرگی بر نقاط قابل دفاع عملکرد ۱۲ ساله او انداخته بود"هر چند نامش با توجه به حضور ۱۲ ساله‌اش‌‎ در شهرداری تهران هیچگاه در حاشیه نبود.

تنها سمت رسمی او در این مدت عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که در مرداد ۹۶ با حکم آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان عضو حقیقی منصوب شد.

محمدباقر قالیباف در همه کارزارهای انتخاباتی‌اش هر بار با استراتژی‌ها گوناگون عمل کرد، اما بجز انتخابات اول - که بیش از آنکه بخواهد بر سابقه نظامی خود پافشاری کند، بر تحصیلات دانشگاهی و حرفه‌ خلبانی‌اش تاکید داشت- در سه انتخابات گذشته دوست داشته او را به عنوان "مدیر جهادی" بشناسند.

حق نشر عکس

GHALIBAF.IR

Image caption

قالیباف از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴ فرمانده نیروی انتظامی بود

حضور جنجالی او در مناظره‌های تلویزیونی انتخاباتی ۹۶ یادآور انتخابات ۹۲ بود. رقیب اصلی او در آن دوره حسن روحانی بود. در یکی از مناظره‌های سال ۹۲ حسن روحانی با جمله "من سرهنگ نیستم، حقوق‌دانم" خطاب به قالیباف گفت که رویکردش مانند او امنیتی نخواهد بود.

در آن مناظره فرصت چندانی نبود که آقای قالیباف بتواند پاسخ دهد و چهار سال صبر کرد که بار دیگر در مناظره دیگری مقابل آقای روحانی قرار گیرد. اما این بار حسن روحانی تنها نبود. اسحاق جهانگیری، معاون اول او که نامزد انتخابات بود در مناظره‌ها تمام قد از سیاست‌ها دولت دفاع کرد و هرجا که فرصت برای حسن روحانی نبود، او پاسخ قالیباف و باقی نامزدهای حاضر در مناظره را می‌داد.

بیشتر بخوانید:

• حمله کم‌سابقه قالیباف به روحانی
• پلاسکو و پایان حیات سیاسی قالیباف
• قالیباف؛ قمار بر سر همه یا هیچ‎

به هر حال محمدباقر قالیباف که با شعار "دولت مردم " امید زیادی داشت بار دیگر بختش را در رقابت با حسن روحانی بیازماید، چهار روز مانده به روز رای گیری به نفع ابراهیم رئیسی، نامزد اصلی اصولگرایان کناره‌گیری کرد.

ماجرای املاک نجومی و ساختمان پلاسکو

محمد باقر قالیباف در دو انتخابات متوالی ریاست جمهوری در سال‌های ۹۲ و ۹۶ با اتکا به سابقه ۸ و سپس ۱۲ ساله خود در راس شهرداری تهران وارد رقابت شد.

اما بار آخر در حالی وارد رقابت شد که دو پرونده خبرساز و جنجالی سایه بزرگی بر نقاط قابل دفاع عملکرد ۱۲ ساله او انداخته بود. نخست پرونده موسوم به "املاک نجومی" و دیگری حادثه مرگبار ساختمان پلاسکو.

وقتی یاشار سلطانی٬ مدیر مسئول نشریه معماری‌نیوز برای نخستین بار فروش املاک با تخفیف‌های گسترده به اعضای شورای شهر تهران و برخی از مدیران شهرداری را افشا کرد، انگشت اتهام به سوی محمدباقر قالیباف نشانه رفت. این افشاگری به بازداشت آقای سلطانی انجامید.

با این حال آقای قالیباف ابتدا موضوع را تکذیب کرد و سپس گفت که از آن اطلاعی نداشته و پس از آن بارها تاکید کرد که تخلفی صورت نگرفته است.

با این حال کار به تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد شهرداری تهران در واگذاری املاک و پروژه‌های مشارکتی به اشخاص حقیقی و حقوقی در مجلس کشیده شد که نهایتا بیش از ۱۳۰ نماینده مجلس رای به رد این تقاضا دادند که خود جنجال جداگانه‌ای به وجود آورد.

آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو در سال ۹۵ و فروریختن این ساختمان در تهران که چند کشته از جمله تعدادی آتش‌نشان برجا گذاشت، موضوع دیگری بود که بار دیگر نام شهرداری و شهردار تهران بر سر زبان‌ها انداخت. او و نهادهای زیر مجموعه‌اش به سهل‌انگاری در پیش‌گیری از این حادثه و کنترل آن متهم شدند.

صحبت از استیضاح او در شورای شهر هم شد اما هیچگاه رای کافی برای استیضاح در این شورا به دست نیامد.

او نهایتا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ از شهرداری تهران استعفا کرد و نام خود را به عنوان باسابقه‌ترین شهردار پایتخت ثبت کرد.

با این حال خبرها در رابطه با آقای قالیباف در دوران شهرداری‌اش پایان نیافت.

با آغاز کار شورای جدید شهر تهران که در اختیار کامل اصلاح‌طلبان بود بارها نام آقای قالیباف و نزدیکانش در رابطه با مسائل مالی شهرداری مطرح شد.

از اتهامات مالی علیه معاونان و اتهام "جاسوسی" علیه عیسی شریفی، قائم‌مقامش گرفته تا اتهامات مالی علیه خودش؛ از جمله قراردادهای صوری و غیرقانونی و خرج کردن پول شهرداری برای تبلیغ در انتخابات ریاست جمهوری که محمدعلی نجفی، شهردار بعدی پس از قالیباف مطرح کرد و ۷۰ هزار میلیارد تومان بدهی شهرداری تهران که پیروز حناچی، شهردار فعلی تهران مطرح کرد.

بیشتر بخوانید:

• شهرداری تهران؛ بودجه نهادهای مذهبی پنج برابر محیط زیست
• شهردار تهران، قالیباف را به قراردادهای صوری و سوءاستفاده در انتخابات متهم کرد
• عضو شورای شهر: کسی از سرنوشت پرونده‌های تخلفات سابق شهرداری تهران خبر ندارد

به هر صورت هیچکدام از این اتهامات مانعی برای رسیدن او به انتخابات مجلس یازدهم نشد و او بدون مشکل از فیلتر شورای نگهبان رد شد و صلاحیتش برای نمایندگی مجلس احراز شد.

انتخابات ۱۳۹۲

یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری یکی از پرنامزدترین دوره‌های در جمهوری اسلامی بود. پنج نامزد اصولگرا در مقابل دو نامزد اصلاح‌طلبان و میانه‌روها وارد عرصه رقابت شدند.

پیش از آغاز ثبت‌نام٬ تعداد نامزدهای اصولگرا به اندازه‌ای بود که چندین ائتلاف شکل گرفت.

"پنج نامزد اصولگرا در مقابل دو نامزد اصلاح‌طلبان و میانه‌روها وارد عرصه رقابت شدند.پیش از آغاز ثبت‌نام٬ تعداد نامزدهای اصولگرا به اندازه‌ای بود که چندین ائتلاف شکل گرفت"یکی از مهمترین ائتلاف‌ها موسوم به ۲+۱ را غلامعلی حدادعادل٬ علی اکبر ولایتی و محمدباقر قالیباف تشکیل دادند.

به گفته آقای ولایتی قرار بر این بود که در نهایت یک نفر از بین این سه انتخاب و کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ شود و دو نفر دیگر از او حمایت کنند.

اما اختلافات باعث شد که هر سه نفر ثبت‌نام کنند و در مناظره رو در روی هم قرار گیرند.

Image caption

حملات تند قالیباف علیه روحانی از چند هفته پیش آغاز شده است

"زمانی که شما با آقای میتران در پاریس قهوه می‌خوردید، ما در جبهه موشک‌ میراژهای آقای میتران را می‌خوردیم." این یکی از جمله‎ های انتقادی آقای قالیباف در مناظره‌‎ها خطاب به آقای ولایتی، یار ائتلافی‌اش بود.

انتقادات این سه نفر از همدیگر در این مناظره به قدری بود که محسن رضایی٬ نامزد حاضر دیگر در این مناظره از سه نفر پرسید چگونه با این اختلافات اساسی ائتلاف تشکیل داده بودند.

حداد عادل پیش از رای‌گیری انصراف داد و چهار نامزد دیگر اصولگرایان رای هواداران این جناح را میان خود تقسیم کردند.

اما مجموع رای همه اصولگرایان در آن دوره به ۵۰ درصد نرسید و حسن روحانی در همان مرحله اول بر رقبای اصولگرای خود پیروز و رئیس جمهور شد.

محمدباقر قالیباف با شش میلیون رای و ۱۶ و نیم درصد از کل آرا بالاتر از چهار نامزد بازنده دیگر قرار گرفت.

مرتضی طلایی، رئیس ستاد انتخابات آقای قالیباف دلیل شکست او را چرخش ناگهانی نظر مردم در روزهای آخر دانست که یک باره اولویت‎‌شان را مسائل هسته‌ای و تحریم‎‌ها و سیاست خارجی قرار دادند. از نگاه او، حسن روحانی نزدیک‌‎‌‌ترین برنامه‌‎ها به این موضوعات را داشت.

کمی پس از اعلام نتیجه انتخابات، شورای شهر تهران که دوره تازه خود را آغاز کرده بود، در یک انتخابات شانه به شانه -با یک رای بیشتر- محمدباقر قالیباف را در مقابل محسن هاشمی، نامزد اصلاح طلبان برای سومین بار و به مدت چهار سال به عنوان شهردار تهران انتخاب کرد.

در یک نگاه

متولد اول شهریور ۱۳۴۰ در طرقبه مشهد

رفتن به جبهه پس از آغاز جنگ در سال ۱۳۵۹ و عضویت در سپاه

۱۳۶۱: فرمانده تیپ امام رضا

۱۳۶۲ تا ۱۳۶۷: فرمانده لشکر ۵ نصر خراسان

۱۳۶۲: ازدواج کرد. یک دختر و سه پسر دارد.

۱۳۶۷ تا ۱۳۷۳: فرمانده لشکر ۲۵ کربلا

۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶: فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا

۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹: فرمانده نیروی هوایی سپاه

۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴: فرمانده نیروی انتظامی

۱۳۸۳ تا ۱۳۸۴: رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز

۱۳۸۴ تا ۱۳۹۶: شهردار تهران

۱۳۹۶ تا امروز: عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام

۱۳۹۹: ششمین رئیس مجلس شورای اسلامی

عضو هیئت علمی رشته جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران و استادیار دانشگاه تربیت مدرس

تحصیلات

فوق لیسانس: رشته جغرافیای سیاسی از دانشگاه تهران

دکترا: جغرافیای سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس

انتخابات ۱۳۸۴

مانند انتخابات ۱۳۹۲ که اصولگرایان با تعدد نامزدها وارد میدان شدند٬ در آن دوره هم اصلاح‌طلبان که دولت را در اختیار داشتند بر سر یک کاندیدای واحد به اشتراک نظر نرسیدند و با چهار نامزد اصلاح طلب و یک نامزد میانه‎رو وارد رقابت شدند.

همین مسئله بهترین فرصت بود که اصولگرایان بتوانند پیروز انتخابات شوند. اما آنها نیز با چند نامزد وارد انتخابات شده بودند.

محمدباقر قالیباف که گفته می‌شد نامزد پیشتاز اصولگرایان است، ناگهان در روزهای آخر جایگاهش با محمود احمدی نژاد، شهردار وقت تهران عوض شد.

Image caption

پوستر تبلیغاتی قالیباف در سال ۱۳۸۴

هر چند او خود را کاندیدای "مستقل" آن دوره دانسته و حضور در آن را "تجربه موفقیت‌آمیزی" خوانده است.

بسیاری از تحلیلگران، شیوه تبلیغات قالیباف را بزرگترین ضربه به رویگردان شدن گروهی از اصولگرایان از او در روزهای آخر دانستند. بخش اعظم تبلیغات او استفاده از جوانان با شکل و ظاهری بود که در تعاریف عمده اصولگرایان نمی‌گنجید.

او خود نیز با ظاهری امروزی‌تر و متفاوت با آنچه از یک فرمانده سابق سپاه انتظار می‌رفت در فیلم‌ها و پوسترهای ظاهر می‌شد.

عکس گرفتن با کت و شلوار سفید و لباس خلبانی و عینک آفتابی و نشستن در کابین خلبان هواپیمای ایرباس هدفی جز جذب آرای جوانان نداشت، اما همین شیوه نهایتا به ضررش تمام شد و بسیاری اصولگرایان نام نامزدی دیگر با چهره و ظاهر "انقلابی‌تر" را برای روی برگه‌های رای خود نوشتند.

نهایتا قالیباف با حدود چهار میلیون رای و ۱۴ درصد از آرا نفر چهارم مرحله اول شد و از ادامه رقابت باز ماند.

اصولگرایان حالا باید برای او که برای حضور در انتخابات از فرماندهی نیروی انتظامی استعفا کرده بود، شغل جدیدی می‌یافتند. در نتیجه او جای محمود احمدی نژاد را ‌گرفت و از سوی شورای شهر تهران که در اختیار کامل اصولگرایان بود، برای نخستین بار به شهرداری تهران رسید و ۱۲ سال آن را در اختیار داشت.

حق نشر عکس

GHALIBAF.IR

Image caption

قالیباف از جوانترین فرماندهان سپاه بود

او هدف اصلی خود در شهرداری را تبدیل آن از نهادی خدماتی به اجتماعی و کوتاه کردن فاصله جنوب از شمال تهران دانست.

در زندگی‌نامه‌ای که در وبسایت رسمی‌ او منتشر شده، طرح و اجرای پروژه‌هایی همچون بزرگراه طبقاتی و تونل صدر-نیایش، تونل توحید، پل جوادیه، بوستان بزرگ ولایت، بوستان نهج البلاغه و ایجاد شبکه بی‌آرتی در راستای این هدف خوانده شده است.

سردار، دکتر، خلبان

محمدباقر قالیباف، متولد ۱۳۴۰ در طرقبه مشهد از جمله فرماندهان سپاه در جنگ است که مدیریت بسیاری از نهادهای نظامی - انتظامی را در کارنامه خود دارد.

او کمتر از ۲۰ سال داشت که به سپاه پیوست و مدتی زیادی نگذشته بود که فرمانده تیپ امام رضا، از تیپ‌های اصلی خراسان شد.

چندی بعد در ۲۲ سالگی به فرماندهی لشکر تازه تاسیس نصر رسید که از چند تیپ رزمی خراسانی تشکیل شده بود. او جوان‌ترین فرمانده یکی از لشکرهای سپاه شد.

او تقریبا تا پایان جنگ این سمت را بر عهده داشت و پس از جنگ فرمانده لشکر ۲۵ کربلای سپاه شد. زمانی که پس از جنگ به سپاهیان معادل ارتشی‌ها درجه اعطا شد، فرماندهان لشکرها درجه سرتیپی گرفتند و آقای قالیباف که هنوز به ۳۰ سالگی نرسیده بود یکی از جوان‌ترین سرتیپ‌های سپاه شد.

"او جوان‌ترین فرمانده یکی از لشکرهای سپاه شد.او تقریبا تا پایان جنگ این سمت را بر عهده داشت و پس از جنگ فرمانده لشکر ۲۵ کربلای سپاه شد"او همچنین پس از جنگ در دوره‌ای جانشین نیروی مقاومت بسیج شد.

سرتیپ قالیباف در سال ۱۳۷۳ و در زمانی که قرارگاه بازسازی خاتم‌الانبیا به عنوان یکی بازوهای اقتصادی سپاه به فرماندهی این قرارگاه رسید و سه سال بعد فرمانده نیروی هوایی سپاه شد در این دوره بود که او خلبانی هواپیماهای مسافربری را نیز فرا گرفت و دوره‌ای هم برای خلبانی ایرباس در فرانسه گذارند و به خلبانی در هواپیمایی ایران ایر پرداخت.

او همزمان، دکترای خود را در دانشگاه تربیت مدرس گرفت.

حق نشر عکس

GHALIBAF.IR

Image caption

۲۲ ساله بود که فرمانده لشکر شد

در جریان رخدادهای ۱۸ تیر ۱۳۷۸ به عنوان یکی از فرماندهان ارشد سپاه، همراه با ۲۳ فرمانده دیگر نامه‌ای اعتراض‌آمیز را با لحنی تند به محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت نوشت.

امضاکنندگان عموما فرماندهان هم‌رده بودند که در دوران جنگ فرماندهی لشکر و در دو سه مورد فرماندهی قرارگاه را برعهده داشتند. آنها در این نامه نوشتند که "کاسه صبرشان به پایان رسیده و تحمل بیش از آن را در صورت عدم رسیدگی بر خود جایز" نمی‌دانند.

بسیاری این نامه را اعلام حضور صریح سپاه در امور سیاسی و در دخالت برشمردند، روندی که به گفته منتقدان سپاه، در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ به اوج رسید و تاکنون ادامه دارد.

آقای قالیباف خود می‌گوید این نامه را او و قاسم سلیمانی تنظیم و امضاها را جمع کرده بودند.

سال‌ها بعد در یک سخنرانی در جمع بسیجان گفت که در جریان ناآرامی‌های چند روزه در کوی دانشگاه چوب به دست گرفته و "کف خیابان" را جمع کرده بود؛ چون به گفته خودش برای اینکه "امنیت توام با آسایش" حفظ شود، "یکی باید کف خیابان باشد و چوب به دست داشته باشد ولو اینکه سردار باشد".

او یک سال پس از رخدادهای تیر ۱۳۷۸ به عنوان فرمانده نیروی انتظامی جایگزین هدایت لطفیان شد. پس از آن هم، به حکم محمد خاتمی رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز شد.

محمدباقر قالیباف که اصرار زیادی برای به کار بردن لفظ پلیس به جای نیروی انتظامی داشت، در دوره پنج‌ساله فرماندهی‌اش اقدامات زیادی انجام داد ‎

از جمله تاسیس سامانه پلیس ۱۱۰، دفتر خدمات دولت الکترونیک یا پلیس ۱۰+ و مرکز نظارت همگانی مردمی ١٩٧.

او تجهیز پلیس به خودروهای گران‌قیمت خارجی را جزو افتخارات دوران فرمانده‌اش می‌داند که البته با انتقادات زیادی نیز همراه بود.