اجرای مراسم ختم در ماه!

غزال زیاری: اخیرا یک فرودگر خصوصی ساخته شده که بخشی از بودجه ساخت آن توسط ناسا تامین شده است. این فرودگر تجاری، Peregrine نام دارد و ماموریت آن به نحوی است که انتقادات متعددی را به همراه داشته.

بخشی از این انتقادات به محموله این فرودگر برمی‌گردد؛ چرا که قرار است فرودگر Peregrine، خاکستر ده‌ها فرد متوفی را به ماه برده تا یک تدفین متفاوت از جنس تدفین فضایی را تجربه کنند.

ریشه این اعتراض به کجا برمی‌گردد؟

در این میان، رئیس جمهور کشور ناواهو در اواخر ماه دسامبر نامه‌ای به روسای ناسا و وزارت حمل و نقل آمریکا نوشت و از آنها درخواست کرد تا پرتاب این فرودگر را به تعویق بیندازند و دلیل این درخواست هم محموله Peregrine یعنی خاکستر افراد متوفی است. ریشه این اعتراض به اینجا بر می‌گردد که سنت دینه (سنت مردم ناواهو)، مانند سنت بسیاری دیگر از مردم بومی سراسر دنیا، ماه را مکانی مقدس می‌داند. در نتیجه فرستادن بقایای اجساد انسان‌ها به ماه از دید آنها نوعی هتک حرمت تلقی می‌شود. این جنجال در حقیقت بازتاب حادثه‌ای است که ناسا در اواخر دهه ۱۹۹۰ با آن مواجه شده بود؛ اما در شرایط فعلی و با تلاش‌های کشورهای مختلف دنیا در راستای فتح ماه، بحث‌های زیادی درباره کارهایی که می‌توان و اقداماتی که نمی‌توان در سطح ماه انجام داد نیز شدت گرفته است.

میچل هانلون، کارشناس حقوق فضایی دانشگاه می سی سی پی دراین باره گفته:« اصل اساسی این است که اکتشاف و استفاده از فضا برای همه رایگان است»

معاهده فضای ماورای جو (OST)

هانلون در ادامه توضیح داد که این اصل به معاهده فضای ماورای جو (OST) و سال ۱۹۶۷ برمی‌گردد.

"غزال زیاری: اخیرا یک فرودگر خصوصی ساخته شده که بخشی از بودجه ساخت آن توسط ناسا تامین شده است"در این معاهده به استفاده زمینی‌ها از فضا و اجرام آسمانی پرداخته شده. اما باید در نظر داشت که عبارت "رایگان و آزاد برای همه" به این معنا که "همه چیز آزاد است" نیست. مثلا OST، استقرار سلاح‌های هسته‌ای و سلاح‌های کشتار جمعی در فضا و ادعای حاکمیت در فضا را ممنوع کرده است. در عین حال ماموریت‌های فضایی باید از قوانین بین‌المللی پیروی کنند؛ باید همواره به فضانوردانی که در مضیقه گرفتار شده‌اند، کمک کرد و باید به فعالیت‌های فضایی دیگر کشورها، احترام گذاشت.

از سوی دیگر ملت‌ها موظفند تا از آلودگی مضر ماه و دیگر اجرام فضایی اجتناب کنند. دستورالعمل‌های بعدی به محافظت از مکان‌هایی مانند مریخ یا قمر اروپا که ممکن است حیات یا آثاری از حیات را در خود جای داده باشند، اشاره شده است.

لازم به ذکر است که سیاست‌های بین‌المللی در مورد پروازهای فضایی در دهه‌های میانی پس از معاهده OST تغییر چندانی نداشته و حتی با توجه به رواج بیشتر بخش تجاری، مقررات در این راستا کم و محدود است.

از همین رو، پرتاب آتی فرودگر به ماه، به عنوان یک ماموریت تجاری، نیاز به اخذ مجوز از اداره هوانوردی فدرال آمریکا (FAA) داشت که این مجوز صادر شد.

هر چند که در صدور این مجوز به بررسی این موضوع پرداخته شده که آیا این ماموریت، تعهدات بین‌المللی آمریکا را به خطر می‌اندازد و یا به منزله تهدیدی برای امنیت عمومی و یا منافع ملی این کشور تلقی می‌شود یا خیر. هانلون دراین باره گفته:«ما در آمریکا، سازمانی نداریم که واقعا راجع به باید و نبایدهای چیزهایی که به ماه فرستاده می‌شود، تصمیم‌گیری کند. این لزوما چیز بدی نیست.» و در ادامه به این نکته اشاره کرد که تردیدهای زیادی درباره تنظیم قوانین سختگیرانه درباره این صنعت جوان دارد.

هانلون به این نکته اشاره کرد که تا زمان تنظیم چنین مقرراتی، دریافت شکایاتی مثل شکایت ملت ناواهو، یادآور خوبی است تا بحث‌های مداومی در رابطه با اقدامات بشریت در خارج از زمین صورت بگیرد.

اولین تلاش خصوصی برای فرود در ماه

در این بین، فضاپیمای Peregrine و شرکت Astrobotic، به عنوان اپراتورهای این فرودگر، این فرصت را دارند تا اولین تلاش خصوصی برای محقق کردن تجربه فرود در ماه را عملی کنند. در صورتی که این عملیات با موفقیت انجام شود، نام Astrobotic در کنار چهار نهاد دیگری که موفق به انجام این کار شده‌اند (و شامل دولت‌های آمریکا، شوروی سابق، چین و هند هستند)، ثبت خواهد شد. از نظر قانونی نیز هیچ ممنوعیتی در این راستا وجود ندارد.

سخنگوی Astrobotic در این رابطه گفته:«فعالیت‌های Astrobotic کاملا با دستورالعمل‌های حفاظت از سیاره‌ها سازگار است و به تمام قوانین، سیاست‌ها و مقررات مربوط به فعالیت‌های فضایی تجاری خارج از مدار زمین پایبند است.»

همانطور که اشاره شد بخشی از بودجه Peregrine توسط ناسا تامین شده و این فرودگر قرار است شش تا از ابزارهای آژانس فضایی ناسا را با خود به فضا حمل کند.

"ریشه این اعتراض به اینجا بر می‌گردد که سنت دینه (سنت مردم ناواهو)، مانند سنت بسیاری دیگر از مردم بومی سراسر دنیا، ماه را مکانی مقدس می‌داند"(دومین ماموریت همین پروژه، قرار است در ماه فوریه انجام شود و قرار است تا برخی محموله‌ها به ماه برده شود ولی در این سفر قرار نیست تا مرسوله‌های بقایای انسانی حمل شود). در هر حال باید در نظر داشت که پرواز Peregrine ماموریت ناسا به شمار نمی‌رود و ناسا تنها یک وسیله حمل و نقل را از Astrobotic خریداری کرده؛ دقیقا مثل صاحبان ۱۵ محموله باری که محموله‌هایشان در این فضاپیما قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید:

• ناکام‌ترین جنگنده‌های جهان که تبدیل به آهن قراضه شدند/عکس
• هوش‌مصنوعی در ۲۰۲۴ ترسناک‌تر از آن چیزی می‌شود که فکرش را می‌کنید!

خاکسترهایی که به فضا می‌روند

جوئل کرنز، معاون مدیر اکتشافات ناسا در کنفرانسی خبری گفته:« می‌دانیم که برخی از محموله‌های تجاری متعلق به سازمان‌ها یا افرادی غیر از ناسا، ممکن است باعث نگرانی برخی جوامع شوند و این جوامع ممکن است تجاری بودن این محموله‌ها را درک نکنند. ناسا واقعا قصد دخالت یا نظارت بر دیگر محموله های تجاری را ندارد.»

دوتا از این محموله‌های باری حاوی بقایای خاکستر افراد متوفی است که دو شرکت آمریکایی Celestis و Elysium Space آنها را حمل می‌کند. شرکت Elysium Space جزئیاتی درباره اطلاعات مشتریانش در وب سایتش منتشر نکرده و پاسخی به درخواست‌ها برای اظهارنظر در این رابطه نمی‌دهد ولی تصویری که از کپسول‌ها در هنگام آماده‌سازی پرواز منتشر شده، نشان می‌دهد که نمونه‌های بقایای خاکستر افراد متوفی در حدود ۲۵ محموله گنجانده شده است.

از سوی دیگر محموله باری شرکت Celestis شامل خاکستر حدود ۷۰ فرد فوت شده و یک سگ است که اکثر این محموله‌ها، نمونه‌های کوچکی از خاکستر حاصل از سوزاندن جسد آنهاست و برخی دیگر نیز نمونه‌های DNA هستد که تعدادی از آنها DNA افراد زنده است. این نمونه‌ها مربوط به افراد مختلفی از آرتور سی کلارک، نویسنده برجسته داستان‌های علمی تخیلی و از نمادهای پیشتازان فضا گرفته تا ژن و ماجل رودنبری و مارتا وست، زمین‌شناسان ناسا که به انتخاب محل فرود آپولو ۱۱ کمک زیادی کرده بود، هستند.

نمونه‌های دیگر نیز مربوط به افراد دیگری از طرفداران پروازهای فضایی و نجوم می‌شوند که حاضر به پرداخت حدود ۱۳ هزار دلار هزینه سرویس شرکت Celestis برای رساندن خاکسترهایشان به سطح ماه شده‌اند.

تنها فردی که خاکسترش در فضاست

گرچه ماموریت Peregrine اولین پرواز تجاری Celestis به ماه خواهد بود، اما همین امروز به لطف همین شرکت، خاکستر یک انسان در تنها ماهواره طبیعی ما وجود دارد. در سال ۱۹۹۸، کاوشگر ماه ناسا با محموله خاکستر یوجین شومیکر، سیاره‌شناس معروف، اندکی بعد از مرگ او در سن ۶۹ سالگی به فضا پرتاب شد.

یوجین شومیکر و همسرش، کارولین شومیکر که او نیز یک اخترشناس بود، حدود ۲۰ ستاره دنباله دار و ۸۰۰ سیارک جدید را شناسایی کرده بودند. او در عین حال در ماموریت‌های آپولو نیز همکاری داشت ولی به دلیل مشکلات پزشکی، از هیئت فضانوردان دور مانده بود. از همین رو یکی از مقامات ناسا، به مسئولان این سازمان پیشنهاد کرد که مقدار کمی از خاکستر او را به ماه بفرستند و ناسا هم با همکاری شرکت Celestis این کار را انجام داد. این فرودگر قبل از فرود آمدن بر روی ماه، حدود یک سال و نیم به دور ماه چرخید تا یک ابر گرد و غبار ایجاد کرده تا دانشمندان بتوانند آن را از روی زمین رصد کنند.

آلبرت هیل، رئیس وقت ملت ناواهو، چند روز بعد از آغاز این ماموریت، مخالفتش را با آن ابراز کرده و به جایگاه مقدس ماه برای بسیاری از مردمان ناواهو اشاره کرد.

"در نتیجه فرستادن بقایای اجساد انسان‌ها به ماه از دید آنها نوعی هتک حرمت تلقی می‌شود"در آن هنگام یکی از سخنگویان ناسا قول داد که در صورتی که به فکر یادبود مشابهی باشند، با بومیان در این رابطه مشورت خواهد شد.

بعد از بزرگداشت خاص و متفاوت برای خانم و آقای شومیکر، Celestis به اقداماتش ادامه داد و تمرکزش را بر روی انجام ماموریت‌ها در مدار پائین زمین قرار داد و این در حالی بود که در اوایل دهه ۲۰۰۰، ماه، بازدید کننده و مسافر چندانی نداشت. ولی در سال‌های اخیر، ماه تبدیل به هیجان انگیزترین مقصد در منظومه شسی شده و میزبان چندین ماموریت تکمیل شده و برنامه‌ریزی شده برای ملت‌ها و شرکت‌های مختلفی بوده که رسیدن به سطح ماه را هدف قرار داده‌اند.

مراسم تدفین در فضا ادامه خواهد یافت

از سوی دیگر چارلز چافر، مدیرعامل و یکی از بنیانگذاران شرکتCelestis پای قولش برای برگزاری مراسم تدفین در فضا ایستاده و در این رابطه گفته:« فکر می‌کنم که این نقطه مقابل هتک حرمت است. این به نوعی بزرگداشت است. اصلا درک نمی‌کنم که چرا انجام چنین کاری برای یک فرد متوفی، هتک حرکت تلقی می‌شود. این در حالی است که بر روی خود کره زمین، میلیون‌ها مرکز ذخیره و نگهداری خاکسترهای متوفیان داریم و این را هتک حرمت نمی‌بینیم.»

اما دیدگاه و سنت‌های مردم ناواهو متفاوت است.

بو نیگرن، رئیس قوم ناواهو در نامه‌ای در این باره نوشته:« مهم است بر این نکته پافشاری کنیم که ماه در بسیاری از فرهنگ‌های بومی از جمله فرهنگ ما، جایگاه مقدسی دارد. ما ماه را به‌عنوان بخشی از میراث معنوی‌مان و موضوعی برای احترام می‌بینیم. عمل ارسال خاکستر بقایای انسان‌ها و سایر موادی که می‌تواند در هر مکانی دورریز شود، به منزله هتک حرمت به فضای مقدس ماه است.»

چافر در ادامه توضیح داد:« نمی‌خواهم اعتقادات مذهبی کسی را زیر سوال ببرم اما آنها با بیان این موضوع، می‌خواهند که مالکیت ماه برای مقاصد مقدسشان باشد و این یک سیاهچاله بزرگی است که در حال ورود به آن هستیم.»

به گفته هانلوم، از نظر قانونی، اوضاع چندان بد نیست. او به این نکته اشاره کرده که تلاش برای منع برخی از ماموریت‌های ماه در حقیقت نقض پیمان OSTاست که ملت ناواهو به تنهایی واجد شرایط پیوستن به آن یا ترک آن نیست. اما از طریق آمریکا می‌تواند در آن نقش داشته باشد.

"اما باید در نظر داشت که عبارت "رایگان و آزاد برای همه" به این معنا که "همه چیز آزاد است" نیست"او توضیح داده که کشور ناواهو فقط درخواست مشاوره دارد و نظرات آنها، یک ممنوعیت مطلق تلقی نمی‌شود. در روز چهارم ژانویه، کرنز ناسا به این نکته اشاره کرد که این آژانس فضایی همراه با یک تیم بین دولتی این موضوع را بررسی کرده و با مقامات ملت ناواهو دیدار خواهند کرد.

هانلون درخواست ملت ناواهو را به چشم یک یادآوری ارزشمند به ارزش گسترش بحث‌ها در مورد اقدامات افراد و ملت‌های مختلف در فضا و تعیین قوانین و اولویت‌بندی ارزش‌ها در فضا تعبیر می‌کند. در شرایطی که مراسم تدفین فضایی و سایر خدمات این چنینی ممکن است به زودی یک دوره تجاری جدید را در پروازهای فضایی رقم بزنند، او خاطر نشان کرده که اگر هرکشوری که به دنبال رسیدن به ماه است، رویکرد مشابهی داشته باشد، نتایج تلخی را به همراه خواهد داشت. او در این رابطه گفت:« اگر همه شروع به فرستادن اشیا و چیزهای مختلفی به سطح ماه کنند، خیلی سریع ماه به یک زباله‌دانی بزرگ تبدیل خواهد شد.»

منبع: scientificamerican

۲۲۷۲۲۷