ایران نسبت به پیشنهاد ترکیه برای ثبت "خوشنویسی اسلامی" در یونسکو اعتراض کرد

تبلیغ بازرگانی

محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران، روز دوشنبه ۶ مرداد/ ۲۷ ژوئیه گفت: «تا پیش از این پرونده‌ای با عنوان خوشنویسی از سوی ترکیه برای سال ٢٠٢٠ مطرح نبود اما بر اساس اطلاعاتی که اخیراً به دست آمده است، ترکیه پرونده ای را با عنوان "خوشنویسی اسلامی" برای سال ٢٠٢١ به یونسکو ارائه داده است که این امر مورد اعتراض وزارتخانه میراث فرهنگی قرار گرفته است». وی تأکید کرد: «هرکشوری می‌تواند میراث فرهنگی ناملموس خوشنویسی کشور خود را ثبت کند، اما صفت "اسلامی" در واقع به گستره‌ای بیش از کشور ترکیه اشاره دارد و این خلاف کنوانسیون ٢٠٠٣" حراست از میراث فرهنگی ناملموس" است».

او با اشاره به اینکه عنوان پروندۀ پیشنهادی ترکیه برای خوشنویسی، دارای صفت "اسلامی"  است، افزود: «این امر مورد اعتراض رسمی ایران قرار گرفته است زیرا صفت اسلامی نمی تواند محدود به ترکیه باشد، فارغ از آنکه منشأ خوشنویسی اسلامی را باید در ایران جست و اعتراض ایران نسبت به این اتفاق به یونسکو ارائه شده است».

معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه گفت: «ایران نیز برای سال ٢٠٢١، پروندۀ خوشنویسی خود را در چهارچوب فهرست "اقدامات خوب پاسداری برای یونسکو" ارسال کرده است».

وی تصریح کرد: «ثبت خوشنویسی از سوی کشورهای مختلف، قبلاً نیز صورت گرفته است مثلاً چین، خوشنویسی چینی را  در سال ٢٠٠٩ ثبت کرده و کشورهای عربی نیز برای سال ٢٠٢١، پرونده ای را با عنوان خوشنویسی عربی برای یونسکو ارسال کرده اند زیرا طبق مفاد کنوانسیون مذکور، ثبت یک عنصر فرهنگی انحصار و مالکیت ایجاد نمی‌کند؛ اما اعتراض ما به پروندۀ "خوشنویسی اسلامی" ایرادی فنی است؛ به این معنا که صفت اسلامی اشاره به گستره‌ای بیش از محدوده ترکیه دارد و ترکیه نمی‌تواند از این عنوان برای پروندۀ خوشنویسی کشور خود بهره ببرد».

دولت ترکیه "هنرخوشنویسی اسلامی" را به عنوان اثری ملی و همچنین دو اثر "فرهنگ چای؛ هویت، مهمان نوازی و نماد تأثیرگذاری اجتماعی" و "هنر ساخت و اجرای بالابان" را به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان و "سنت نقل حکایت های ملانصرالدین" را به شکل مشترک با آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان، برای ثبت در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو ارائه نموده است.

ترکیه هم اکنون با ثبت ١٨ اثر در فهرست میراث ناملموس یونسکو، در میان ۵ کشور نخست دارای بیشترین آثار ثبت‌شده از این نوع در یونسکو قرار دارد.

هنر خوشنویسی در ترکیه به رغم تغییر حروف الفبای نوشتاری از حروف عربی به لاتین در سال ١٩٢٨، همچنان از رونق قابل توجهی برخوردار است؛ به طوریکه طی سال‌های اخیر شهر استانبول به یکی از مراکز اصلی برگزاری نمایشگاه آثار هنرمندان خوشنویس از ایران و دیگر کشورهای منطقه تبدیل شده است.

واکنش هنرمندان ایرانی به ثبت جهانی خوشنویسی اسلامی به نام ترکیه

جمعی از اساتید خوشنویسی ایران، از جمله علی شیرازی، حمیدرضا قلیچ خانی و جواد بختیاری، در واکنش به اقدام کشور ترکیه برای ثبت خوشنویسی اسلامی به نام این کشور در فهرست میراث ناملموس یونسکو، این موضوع را جعل تاریخ دانستند.

بنا به گفتۀ اساتید خوشنویسی ایران، «هنگامی که رسانه‌های کشور ترکیه‌ از ارسال پروندۀ هنر خوشنویسی اسلامی برای ثبت به عنوان میراث ناملموس یونسکو خبر دادند، مشخص شد که این کشور در سایۀ کم‌توجهی چندسالۀ مسئولان فرهنگی ایران، قصد دارد شهر استانبول را به عنوان پایتخت هنر خوشنویسی اسلامی مطرح سازد؛ چنانکه سایت وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه گزارش داد که برای ثبت خوشنویسی اسلامی در میراث ناملموس یونسکو، شعار "قرآن در مکه نازل شد، در مصر تلاوت شد و در استانبول نوشته شده است" را انتخاب کرده که با نگاه به تاریخچۀ هنر خوشنویسی و کتابت قرآن به گونه‌ای تاریخ این هنر را تحریف کرده است».

پژوهشگران و اساتید خوشنویسی ایران تأکید می کنند که خوشنویسی ترک‌ها از انشعابات خوشنویسی ایرانی است و نگاهی به تاریخ هنر خوشنویسی نشان می‌دهد که کشور ترکیه تا پیش از سده نهم و به قدرت رسیدن دولت عثمانی سابقه‌ای در این عرصه نداشته، این درحالیست که پیش از این زمان، هنر خوشنویسی و کتابت قرآن در ایران در اوج اعطای خود قرار داشته و نام‌آورانی را در این عرصه داشته است. 

ثبت دستاوردهای ایران به نام کشور ترکیه در سایۀ کم توجهی مسئولین

دکتر حمیدرضا قلیچ‌خانی خوشنویس و پژوهشگر حوزه هنر، با اشاره به شعاری که کشور ترکیه برای ثبت خوشنویسی اسلامی در میراث ناملموس یونسکو انتخاب کرده، گفت: «این یک شعار ساختگی است چون کشور عثمانی قبل از سده نهم هجری اصلاً وجود خارجی نداشته زیرا قدیمی‌ترین قرآن‌هایی که از عثمانی به دست آمده مربوط به سده دهم هجری قمری است و در واقع ترکیه قصد دارد ۵۰۰ سال فعالیت خود در حوزه خوشنویسی را به تمام تاریخ خوشنویسی اسلامی گسترش دهد، همان‌طور که درباره مولانا با شعار و تبلیغات زیاد توانستند بخشی از حقایق را پنهان کرده و او را رومی معرفی کنند».

 وی افزود: «خط تعلیق اولین خط ایرانی است و پس از آن خطوط نستعلیق و شکسته‌نستعلیق به وجود آمد که این خطوط کاملاً مربوط به ایران هستند و می‌توانیم بدون دخالت کشورهای دیگر ابتدا آنها را ثبت ملی کرده و بعد به ثبت جهانی برسانیم، اما در این زمینه هم کوتاهی شده است، بنابراین برای خنثی کردن اقدام ترکیه باید این خطوط کاملاً ایرانی به سرعت هر چه بیشتر ثبت شوند».

وی تصریح کرد: «چند سال پیش کتابی با نام "صد خطاط استانبول" در ترکیه منتشر شد که این کتاب در ایران با عنوان "خوشنویسان استانبول" ترجمه و منتشر شد و من در مقدمه‌ای که برای کتاب نوشتم به این مسئله اشاره کردم که میرعماد قزوینی، از مطرح‌ترین خوشنویسان ایرانی نیز به عنوان یکی از این صد خوشنویس استانبولی معرفی شده است و ترک‌ها به دلیل علاقه زیادی که به خوشنویسی دارند میرعماد را نیز به سبب چند سال زندگی در استانبول از خوشنویسان خود حساب می‌کنند، بااین‌حال این نکته مشخص است که کشور ترکیه در این حد نیز می‌تواند تخریب تاریخ را انجام دهد».

وی در پایان تأکید کرد: «ما همیشه منتظر این هستیم که اتفاقی بیفتد و بعد نگران آن شویم، اما برای پیشگیری از این اتفاقات باید خط خاص ایرانی را در اسرع وقت ثبت جهانی کنیم. در حال حاضر خط نستعلیق را در کشورهای عربی به عنوان خط الفارسی می‌شناسند، اما اگر کشور دیگری این خط را به نام خود ثبت کند با توجه به اینکه دو کلمۀ نسخ و تعلیق هردو عربی هستند، این ادعا می‌تواند مطرح شود که این خط نیز عربی است و آن زمان کار ما دشوار می‌شود. دارایی‌های بومی و خاص ایران باید با نگاه تخصصی به ثبت جهانی برسند».

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید