شکارگاه تاریخی که شکار بی تدبیری‌ها شد

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ؛ سارا فرجی که به تازگی سفری به مهدیشهر از شهرستان‌های استان سمنان داشته نحوه مواجه‌اش با عمارت تاریخی ابراهیم خان را تشریح می‌کند:

در مسیر فینسک به روستاهای چالم و شلی بودیم که در سمت چپ‌مان بنای کاهلگی زیبایی نظرمان را جلب کرد، هرکسی یک حدس راجع به آن زد که چیست، یکی می‌گفت ساختمان مخروبه است، دیگری می‌گفت خانه تاریخی یکی از خوانین منطقه است، یکی گفت بیشتر شبیه باغ است ولی خب به هرروی از آن گذشتیم و به مسیر ادامه دادیم؛ موقع برگشت از مقصد به سمت فینسک باز هم همان بنا با پنجره‌های کاهگلی زیبایش نظرمان را جلب کرد و انگار این بار صدایمان کرد که به دیدنش برویم، خروجی روستایی که «ملاده» نام داشت و آن بنا همانجا بود را داخل رفتیم از همان ابتدا مشخص بود که این روستای تاریخی، با هویت و حاصلخیز است چون پر از درخت‌های گردو، آلو، هلو و گیلاس بود.

از دوپسر بچه کوچک ساکن روستا پرسیدیم چطور می‌توانیم برویم آن بنا که به نظر تاریخی می‌رسد، راهنمایی مان کردند و به سمتش حرکت کردیم. وارد کوچه‌ای شدیم که دو بنا شبیه هم، روبروی یکدیگر قرار داشتند؛ یکی شأن همان بود که ما در جاده دیده بودیم و دیگری هم بنای دیگری شبیه آن با این تفاوت که در یکی باز بود و تعداد زیادی ماشین جلوی ان قرار داشت دیگری درش بسته و خلوت بود. وارد که شدیم سمت راستمان باغی بود که مسافران زیادی در آن مشغول شستن ظرف و ظروف خود بودند و تعداد دیگری هم مشغول آماده کردن آتش برای قلیان نوبت عصر.

اول فکر کردیم اشتباهی آمدیم، از مردی که داخل یکی از طاقی

های بنا چمباتمه زده بود پرسیدیم ما برای دیدن فلان خانه‌ای که در جاده دیدیم آمدیم. گفت بله درست است و یک جوانک را صدا زد تا ما را راهنمایی کند. تا به سمت ما آمد پرسید: برای اقامت آمده‌اید؟ گفتیم: خیر برای بازدید از بنا.

"از او خواستیم که کمی درباره بنا برایمان بگوید که فقط به گفتن اینکه نام اینجا «عمارت ابراهیم خان» از خان‌های بزرگ روستای ملاده است بسنده کرد و ما را به حال خودمان گذاشت"گفت نفری سه هزارتومان بدهید. پول را دادیم ولی فیش یا رسیدی که مربوط به مجموعه باشد دریافت نکردیم. ما که قصد دیدن آنجا را داشتیم، آن هم به هرشکل سر این چیزها چانه نزدیم.

از او پرسیدیم اینجا ثبت ملی شده؟ گفت بله ولی چهار دانگ آن برای میراث فرهنگی و دو دنگ دیگرش شخصی است که من آن دو دانگ شخصی را برای اقامت شبی ۱۵۰ هزارتومان اجاره می‌دهم. از او خواستیم که کمی درباره بنا برایمان بگوید که فقط به گفتن اینکه نام اینجا «عمارت ابراهیم خان» از خان‌های بزرگ روستای ملاده است بسنده کرد و ما را به حال خودمان گذاشت. از پله‌های بنا که جنس چوبی و کهنه ای داشتند با احتیاط بالا ر

فتیم هر قسمت این بنا شگفت زده مان کرد ولی در تمام طول بازدید صحنه‌ای که مسافرین مشغول شست و شو، آماده کردن زغال برای قلیان و بازی در حیاط بودند از جلوی چشممان کنار نمی‌رفت.

وقتی بازدید بنا تمام شد ما را دعوت به دیدن اتاقی به نام «اتاق فرشته» کرد که قفل بود و کلیدش هم دست خودش.

اتاقی که تمام سقف آن نقاشی‌های قدیمی و آینه کاری بود و معلوم بود که در زمان خودش برو و بیایی داشته واز جمله اتاق‌های ویژه برای صاحب خانه بوده است. از او خواستیم که اجازه دهد کمی در باغ قدم بزنیم. وارد باغ شدیم، همان محوطه‌ای که در آن زمان بیشتر شبیه چمنزارهای کنار اتوبان تهران در سیزده بدر بود. بعد از گذر از این منظره به عمارت کلاه فرنگی یا قراولخانه این عمارت رفتیم و از آن بالا منظره کلی از این عمارت تاریخی و زیبا که براثر بی توجهی تقریباً چیزی از آن نمانده و از باقی مانده آن هم درست مراقبت نمی‌شود نگاهی انداختیم.

از پله‌های چوبی و بی جان این بنا که فاکتور بگیریم، بخش‌های زیادی از نقاشی‌های دیوار و سقف ریخته بودند و هیچ توجهی به آنها نشده بود تنها کاری که در این ساختمان شده بود، سفیدکاری برخی دیوارها بود که حتی نمی‌توان نامش را نقاشی کردن دیوار گذاشت چه برسد به مرمت. خلاصه پس از بازدید این بنا با یک دنیا تأسف از آنجا خارج شدیم و به سمت بنای روبرویی رفتیم که متوجه شدیم آن بنا هم تاریخی ولی شخصی است و در فهرست میراث ملی ثبت نشده است.

"اتاقی که تمام سقف آن نقاشی‌های قدیمی و آینه کاری بود و معلوم بود که در زمان خودش برو و بیایی داشته واز جمله اتاق‌های ویژه برای صاحب خانه بوده است"فردی که در آنجا ساکن بود گفت سال‌ها پیش پدرم در این عمارت کار می‌کرد و چون صاحبانش ایران نیستند اینجا را به ما سپردند و این ملک شخصی است و سابقه و تاریخش هم از عمارت ابراهیم خان بسیار کمتر است. اگرچه خیلی‌ها به اشتباه این ملک را عمارت ابراهیم خان می‌دانند و معرفی می‌کنند.

پس از برگشت از سفر کنجکاو شدم، بیشتر راجع به این بنا بدانم، این شد که سراغ اطلاعاتی درباره آن رفتم و متوجه شدم که عمارت تاریخی ابراهیم خان که بسیاری آن را با نام شکارگاه ملاده می‌شناسند، در سال ۱۲۴۹ هجری شمسی (سده سیزدهم هجری قمری) توسط ابراهیم خان سالار افخم در میان باغی بزرگ ساخته شده است. ابراهیم خان در آن زمان حاکم دودانگه بود و این خانه را برای اسکان خود و خانواده‌اش ساخت، اما پس از مرگ او و کشته شدن فرزندش، خاندان او از این محل کوچ کرده و خانه ابراهیم خان به صورت غیر مسکونی تا زمان حاضر باقی مانده است. عمارت تاریخی ابراهیم خان در ۲۲ آبان ۱۳۶۲ با شماره ۱۶۴۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

نکته‌ای که الان در اینجا مطرح است اینکه چطور اثری که توسط میراث فرهنگی ثبت ملی شده است اینگونه به حال خود رها شده و فردی با ادعای اینکه دو دانگ از مجموعه شخصی است اقدام به انجام هر عملی در این محل می‌کند و شان یک اثر تاریخی را حفظ نمی‌کند؟

نکته دیگر اینکه حتی اگر این مجوز صحیح باشد و آن فرد مالک دو دانگ از این بنا باشد، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان متولی حوزه گردشگری نباید نظارتی بر اجاره‌دادن چنین بنای تاریخی کند؟ صرف اینکه چند تخت فلزی شبیه سربازخانه‌ها در یک اتاق که بخشی از یک عمارت تاریخی است گذاشته و یک سرویس بهداشتی نامناسب در حیاط آن ساخته شود، برای پذیرش مسافر و گردشگر کافیست؟

هزینه‌ای که برای بازدید از این مکان گرفته می‌شود چگونه تعیین شده و چرا هیچ راهنما یا سازوکاری برای تهیه بلیت این بنا در نظر گرفته نمی‌شود؟

در خبرها خواندم که رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر سال ۱۳۹۶ خبر از مرمت این بنا داده بود درحالیکه نشانی از مرمت در این بنا دیده نمی‌شد و همان مالک دو دانگ از این بنا از اینکه این آثار ملی به حال خودش رها شده ناراضی بود.

اینها فقط بخشی از سوالاتی است که درخصوص چنین بنایی مطرح است و هرچه گشتم جوابی راجع به آنها نیافتم.