درگیری‌های اسرائیل و حماس؛ آیا حزب‌الله لبنان وارد جنگ می‌شود؟

رادیو فردا - ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۰

در حالی که بحران تنش میان اسرائیل و حماس همچنان ادامه دارد، شلیک چند موشک از لبنان به سوی اسرائیل، نگرانی‌هایی را درباره مداخلهٔ احتمالی حزب‌الله لبنان در این بحران به وجود آمده است.

در شرایطی که پیشتر حسن نصرالله از موشک‌هایی سخن گفته که می‌تواند شهرهای اسرائیل را هدف بگیرد، هرگونه اقدام احتمالی از سوی گروه شبه‌نظامی حزب‌الله علیه اسرائیل می‌تواند به خشونت‌های جاری دامن بزند.

روز چهارشنبه، ۲۹ اردیبهشت، سومین حادثهٔ تحریک‌آمیز طی ده روز گذشته در مرز لبنان و اسرائیل رخ داد و بار دیگر منابع نزدیک به حزب‌الله هرگونه مسئولیت در این زمینه را انکار کردند. جمعهٔ گذشته نیز در درگیری‌ای که میان سربازان اسرائیل و معترضانی رخ داد که قصد داشتند از لبنان وارد اسرائیل شوند، یک نفر کشته شد که بر اساس گزارش‌ خبرگزاری لبنان، این فرد از اعضای حزب‌الله بوده است.

بیشتر در این باره:

به‌رغم تلاش‌های دیپلماتیک، نشانه‌ای از پایان جنگ اسرائیل و حماس نیست

۲۴ ساعت قبل از آن، در شامگاه پنج‌شنبه نیز، خبر شلیک سه راکت از جنوب لبنان به سوی شمال اسرائیل منتشر شد که بنا بر اعلام ارتش اسرائیل این موشک‌ها در آب‌های مدیترانه فرود آمدند.

در حالی که بسیاری نگران بودند شلیک این راکت‌ها نشانه‌ای از آغاز درگیری جدید میان حزب‌الله و اسرائیل باشد، اما یک منبع نزدیک به حزب‌الله فورا هرگونه نقش این گروه در پرتاب این راکت‌ها را رد کرد.

نگاه‌ها به سوی حزب‌الله

حزب‌الله دشمن قسم‌خوردهٔ اسرائیل به شمار می‌رود و خود آخرین بار در سال ۲۰۰۶ جنگی تمام‌عیار را با اسرائیل از سر گذارنده است.

هرچند رسانه‌های حزب‌الله، آن‌چنان‌که پیش‌بینی می‌شد، در روزهای اخیر با پوشش خاص و جانبدارانهٔ خود از حملات اسرائیل و حماس، عمل کرده‌اند و همچنین ممکن است هر لحظه حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، در نطقی به سیاق سخنرانی‌های پیشین خود علیه اسرائیل سخن بگوید، اما این گروه تاکنون در برابر درگیری‌های چند روز اخیر اسرائیل و حماس به‌شیوهٔ معناداری خود را کنار کشیده است.

این خویشتن‌داری نسبی حزب‌الله مورد توجه برخی رسانه‌های جهان و از جمله خود لبنان هم قرار گرفته است.

روزنامه لوریان لوژور، روزنامه فرانسوی‌زبان چاپ بیروت، در مطلبی با عنوان «غزه: آیا حزب‌الله خود را وارد بازی می‌کند؟» به بررسی موضع این گروه شیعی شبه‌نظامی تحت حمایت جمهوری اسلامی در تنش‌های کنونی منطقه پرداخته است.

در حالی که برد و تعداد و همچنین دقت نسبی موشک‌ها و راکت‌های گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس، در حملات اخیرش علیه اسرائیل برای بسیاری از ناظران بین‌المللی قابل‌توجه بود، این رسانهٔ لبنانی نوشته که چنین امری می‌تواند موجب «شور و حرارت در محور مقاومت» شود. به این معنا که گروه‌های ضداسرائیلی منطقه از جمله حزب‌الله دسترسی حماس به چنین تسلیحاتی را که بدون شک با کمک جمهوری اسلامی ایران به دست این گروه اسلامگرای تندرو رسیده، ستایش می‌کنند و آن را نشانهٔ «افول» قدرت اسرائیل و «پیروزی نزدیک» خود تفسیر می‌کنند.

مثلاً هاشم صفی‌الدین، نماینده شورای اجرایی حزب‌الله، در شبکه تلویزیونی المنار، ارگان حزب‌الله، گفت که «موشک‌های فرودآمده در تل‌آویو تأیید می‌کند که مقاومت بسیار قوی‌تر از ارزیابی آنان [اسرائیلی‌ها] است.» همچنین روزنامهٔ الاخبار نزدیک به حزب‌الله لبنان نیز غزه را «سپر بیت‌المقدس» توصیف کرد و اقدامات حماس را ستود.

این نوع تحلیل‌ها قرائت و تصویری است که خود حماس از درگیری‌های اخیر به دست می‌دهد و دیگر کشورها و گروه‌های هم‌پیمان آن از جمله جمهوری اسلامی ایران با رسانه‌هایشان تلاش می‌کنند آن را برجسته کنند.

بیشتر در این باره:

آمریکا از پیش نویس فرانسه درباره درگیری غزه حمایت نمی‌کند؛ احتمال آتش بس «در روز جمعه»

از نظر حماس، حمله به تل‌آویو یک نماد است و یادآور حملات موشکی صدام حسین در سال ۱۹۹۱. همچنین حماس تلاش می‌کند کارآمدی سپر دفاع موشکی «گنبد آهنین» اسرائیل را که یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات نظامی این کشور به شمار می‌رود، زیر سؤال ببرد.

این در حالی است که ارتش اسرائیل اعلام کرده ۹۰ درصد موشک‌ها و راکت‌هایی که از سوی حماس به خاک اسرائیل پرتاب شده، توسط این سامانهٔ دفاعی منهدم شده‌اند. همچنین برخی کارشناسان نظامی معتقدند که اساساً بیشترین تمرکز «گنبد آهنین» دفاع از مکان‌های استراتژیک اسرائیل مانند پایگاه‌های نظامی یا تأسیسات هسته‌ای است.

در سوی دیگر، خبرگزاری فرانسه نیز روز چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت در گزارشی احتمال درگیری میان حزب‌الله و اسرائیل در شرایط کنونی را بررسی کرده است.

"نصرالله چند ماه پس از دیدار با هنیه در دسامبر سال ۲۰۲۰ گفت که این روابط باید کاملاً احیا شود"طلال عتریسی، یک استاد دانشگاه در لبنان به این خبرگزاری گفته که با توجه به شرایط کنونی لبنان، هیچ نشانه‌ای از تمایل برای چنین درگیری‌ای فعلاً وجود ندارد.

همچنین محمد خواجه، نماینده جنبش امل نزدیک به حزب‌الله لبنان، گفت: «امروز هیچ تلاشی در لبنان برای گشودن جبهه‌ای با اسرائیل وجود ندارد.»

فراز و فرود روابط حزب‌الله و حماس

اما چرا تا این لحظه تبلیغات حماس، جمهوری اسلامی و حتی رسانه‌های خود حزب‌الله دربارهٔ درگیری‌های اخیر با اسرائیل، حزب‌الله را به گشودن جبهه‌ای تازه علیه اسرائیل ترغیب نکرده است؟

در صورت گشوده شدن احتمالی دو جبهه در شمال و جنوب علیه اسرائیل، وضعیت منطقه می‌تواند از آن‌چه هست، برای همه از جمله اسرائیل، پیچیده‌‌تر شود. ضمن آن‌که حزب‌الله و حماس یک هویت و شعار مشترک دارند و آن دشمنی با اسرائیل است. هر دو در دههٔ ۱۹۸۰ برآمدند و از حمایت مالی و لجستیکی جمهوری اسلامی ایران برخوردارند.

هرچند روابط این دو گروه شبه‌نظامی اسلامگرا، یکی شیعی لبنانی و دیگری سنی‌مذهب فلسطینی، طی جنگ داخلی سوریه به سردی گرایید و موجب قطع روابط حماس با رژیم بشار اسد در سال ۲۰۱۲ شد (حماس از سال ۱۹۹۹ در سوریه دفتر داشت و در سال ۲۰۱۲ آن را به دوحه منتقل کرد)، اما در سال‌های اخیر بار دیگر روابط تازه‌ای میان حماس و حزب‌الله شکل گرفته است.

در سال ۲۰۱۷ دیدارهای سطح بالایی میان مسئولان حماس و حزب‌الله صورت گرفت و سفر اسماعیل هنیه در سپتامبر سال گذشته به لبنان و دیدار با حسن نصرالله این دو گروه را به یکدیگر نزدیک‌تر کرد.

هنیه سی سال بود که به لبنان سفر نکرده بود. هرچند محل دقیق دیدار اعلام نشد، اما هنیه در نشست گروه‌های فلسطینی در بیروت علیه عادی‌سازی روابط اسرائیل با برخی کشورهای عربی منطقه شرکت کرد.

به‌عقیدهٔ ناظران سیاسی، نزدیکی اخیر میان حزب‌الله و حماس ناشی از نزدیکی اسرائیل با برخی کشورهای عربی منطقه به‌ویژه امارات متحده عربی و بحرین است. آن‌چه در گفت‌وگوی هنیه و نصرالله نیز برجسته شد همین عادی‌سازی روابط اسرائیل و این کشورها بود.

در حالی که مقام‌های اسرائیلی از تمایل کشورهای عربی بیشتری به رابطه با اسرائیل خبر دادند، همزمان حزب‌الله در تلاش بوده حماس را بیش از پیش به دمشق نزدیک کند.

نصرالله چند ماه پس از دیدار با هنیه در دسامبر سال ۲۰۲۰ گفت که این روابط باید کاملاً احیا شود.

حزب‌الله و بحران عمیق لبنان

حزب‌الله بسیار مایل است تا رهبری «محور مقاومت» در مقابل اسرائیل در منطقه را از دستان فلسطینیان برباید و به نام خود کند. با این حال، قاسم قصیر، از تحلیلگران سیاسی لبنانی نزدیک به حزب‌الله، گفته است: «روشن است که حزب‌الله از حماس و نیروهای فلسطینی در نبردشان حمایت می‌کند. حسن نصرالله بسیج کامل اعلام کرد. اما تاکنون هیچ اطلاعاتی درباره تصمیم‌گیری توسط حزب [علیه اسرائیل] در دست نیست.»

به نظر می‌رسد که حزب‌الله به خوبی می‌داند که در شرایطی نیست که یک جبههٔ جنگ جدید با اسرائیل را بگشاید.

بحران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عمیق و طولانی‌مدت در لبنان که حزب‌الله را در شرایط سختی قرار داده و حتی شدیداً به اعتبار و محبوبیت این حزب در میان هوادارانش ضربه زده، دست‌وپای حزب‌الله را برای مانور جنگی بسته است.

هرگونه جنگ از سوی حزب‌الله، بحران لبنان را عمیق‌تر می‌کند؛ به‌ویژه آن‌که اکنون روابط لبنان با کشورهای عربی منطقه نیز به‌خصوص پس از اظهارات اخیر وزیر خارجهٔ لبنان پرتنش شده است. ضمن آن که کمی پیش از درگیری‌های اخیر حماس و اسرائیل، گفت‌وگوهایی میان لبنان و اسرائیل بر سر مرزهای آبی این دو کشور آغاز شده بود که نشانه‌ای مثبت و «تاریخی» در روابط این دو کشور به شمار رفت.

از همه مهم‌تر، درگیری اخیر میان اسرائیل و حزب‌الله در شرایطی است که مذاکرات ایران با آمریکا در چارچوب برجام درحال پیگیری است.

تهران به خوبی می‌داند که ورود گروه مورد حمایت او به جنگی علیه اسرائیل، مذاکرات جاری را که «مثبت» ارزیابی کرده، با خطر جدی مواجه می‌کند.

خبرها و گزارش‌های مرتبط