گورستان‌ها را چگونه نابود نکنیم؟

آتش‌سوزی اخیر در گورستان دارالسلام شیراز

گورستان هزار ساله شیراز صبح اولین روز هفته گرفتار آتشی شد که مسؤولان میراث فرهنگی استان فارس می‌گویند کار معتادان بوده و فقط علف‌های هرز را سوزانده و به قبرهای تاریخی آسیبی نرسانده است. این توجیه با توجه به تخریب‌های پی‌درپی گورستان‌های تاریخی در سراسر کشور، اما کارشناسان میراث فرهنگی را قانع نکرده و حفاظت و حراست از گورستان‌های تاریخی را مطابق سند ملی که در سال ۱۳۹۷ مصوب شده، خواستار شده‌اند.

سند ملی حفاظت و حراست از گورستان‌های تاریخی که ۲۷ مردادماه سال ۱۳۹۷ در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب شده است بر اهمیت گورستان‌های تاریخی ایران به عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از منظر طبیعی و مصنوع محیط پیرامونی در ارتباط ساختاری با جنبه‌های‌ اسطوره‌ای، اخلاقی و دینی باورهای انسانی، نظام پیچیده و پذیرفته شده‌ای از نشانه‌ها، یادمان‌ها و موتیف‌های انتزاعی به مثابه موزه‌های روباز شهری، بخشی از چشم‌انداز تاریخی که نقش ارزنده‌ای در تداوم حیات اخلاقی و معنوی انسان‌ها دارد و قسمتی از حافظه جمعی شهرها و روستاها که نقش بی‌بدیلی را به عنوان عناصر هویت بخش سکونتگاه‌های انسانی ایفا می‌کنند، تاکید دارد و تخریب این محدوده‌ها و یا عملیات نامناسب نوسازی، بازسازی، یکسان‌سازی آن‌ها را حائز آسیب‌های جبران‌ناپذیر بر میراث تاریخی شهرها، تعرض به حقوق اجتماعی شهروندان و همچنین وهن ارزش‌های ملموس و ناملموس مستتر در گورستان می‌داند.

وجود چنین سندی و همچنین تخریب‌هایی که پی‌درپی در گورستان‌های تاریخی رخ می‌دهد و در تازه‌ترین مورد، آنچه در «دارالسلام» شیراز اتفاق افتاد، به راه‌اندازی کارزاری منجر شده که از عزت‌الله ضرغامی ـ وزیر میراث فرهنگی، ‌ گردشگری و صنایع دستی خواسته است «ضمن ارائه گزارش از آخرین وضعیت گورستان دارالسلام و ارزیابی میزان خسارت‌های وارده بر این عرصه، نسبت به تشکیل کمیته مشترک حفاظت از گورستان‌های تاریخی (طبق بند یک از بخش پنجم سند ملی) و اجرایی کردن مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، اقدام عاجل شود.»