حج و مسئله گرمایش زمین

در آستانه مراسم حج امسال که روز دوشنبهٔ پیشِ رو آغاز می‌شود، هشدارهایی در مورد طاقت‌فرسا شدن هرچه بیشتر گرما در بیابان عربستان برای زائران، و همچنین تأثیر خود مراسم حج بر تشدید گرمایش زمین منتشر شد.

عربستان سعودی روز دوشنبه میزبان اولین حجِ بدون محدودیت‌های کرونایی است. در حج چهار سال پیش، حدود دو و نیم میلیون نفر شرکت داشتند و پیش‌بینی می‌شود که تعداد زائران حج امسال به دو میلیون نفر بالغ شود.

اما محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در برنامه بازنگری اقتصادی خود، موسوم به «چشم‌انداز ۲۰۳۰» اعلام کرده است که این کشور قصد دارد در سال ۲۰۳۰ میلادی میزبان ۳۰ میلیون زائر حج و عمره باشد.

در همین حال، به نوشته خبرگزاری آسوشیتدپرس، کارشناسان دریافته‌اند که حج هم بر روی تغییرات آب و هوایی زمین تأثیر منفی داشته و این تأثیر قرار است در دهه‌های آینده بیشتر هم بشود.

در مطالعه علمیِ حجِ سال ۲۰۱۸ که توسط کارشناسان دانشگاه ویکتوریا در ملبورن استرالیا انجام شد، تخمین زده شد که این مراسم زیارتیِ پنج‌روزه، در آن سال، بیش از ۱.۸ میلیون تن گاز گلخانه‌ای تولید کرد که تقریباً همان مقداری است که شهر نیویورک هر دو هفته یکبار وارد جو می‌کند. بنابر این مطالعه، مسئول ۸۷ درصد از آلوده‌سازی حج، سفرهای هوایی زائران است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌گوید که با سؤالاتی مفصل با چندین مقام سعودی تماس گرفته اما پاسخی دریافت نکرده است و مشخص نیست که حکومت سعودی مطالعاتی در مورد اثرات زیست‌محیطی حج انجام داده و آیا این موضوع در برنامه‌های آینده آن لحاظ شده است یا خیر.

پیاده در بیابان سوزان

سال‌ها است که دانشمندان همواره در مورد تأثیراتی که فعالیت‌های رو به افزایش انسانی، به‌ویژه سفرهای مکرر هوایی از نوع برنامه حج، بر تغییرات غیرعادی اقلیمی می‌گذارد، هشدار داده‌اند.

اکنون در نتیجه گسترش این فعالیت‌ها، خاورمیانه نیز که از گرم‌ترین مکان‌های روی زمین است، دماهایی حتی بالاتر را تجربه می‌کند.

در حج امسال نیز قطارهای سریع‌السیر قرار است با عبور از برهوت، زائران را با تهویه مطبوع از جده به مکه برسانند، اما این قطارها چندین کیلومتر دورتر از مسجد جامع اصلی توقف می‌کنند و زائران باید حداقل یک ساعت پیاده‌روی کنند تا به مکان‌های اصلی زیارتی برسند.

در سال‌های اخیر گسترش مسجد الحرام به صحن‌های بزرگ‌تر باعث طولانی‌تر شدن مسیر پیاده‌روی در بیشتر مسیرهای منتهی به حرم شده است.

این هفته، نزدیک به غروب خورشید در مکه، دمای هوا بالاتر از ۳۷ درجه سانتی‌گراد بود اما ازدحام جمعیت باعث گرمای بیشتر و بسته شدن جریان هوا بود. در همین حال یک مطالعه از سوی کارشناسان مؤسسه فناوری ماساچوست نشان داده است که حتی در بهترین حالت، از سال ۲۰۴۷ وضعیت دمای هوا در منطقه برگزاری حج از «آستانه خطر شدید» هم فراتر خواهد رفت.

در سال‌های اخیر، مقامات سعودی سایبان‌های بزرگ و پنکه‌های آب‌افشان در اطراف اماکن مقدس برای خنک کردن زائران نصب کرده‌اند اما به گفته کارشناسان، این تدابیر در رویارویی با آنچه قرار است پیش بیاید جواب نخواهد داد.

اکنون در شبکه‌های اجتماعی، فعالان مسلمان ابتکاراتی مردمی به نام «حج سبز» راه اندازی کرده‌اند و زائران را تشویق می‌کنند که فقط یک بار در زندگی سفر حج کنند، از مصرف ظروف پلاستیکی در این مراسم خودداری کنند و با کاشت درخت، انتشار کربن را جبران کنند.

بیشتر در این باره:

هشدار هواشناسی: تابستان در ایران، امسال گرمتر از حد معمول خواهد بود