حاشیه‌های برگزاری نماز جمعه در ایاصوفیه پس از ۸۶ سال

به دنبال آزاد شدن اقامه نماز در ایاصوفیه، امروز جمعه (۲۴ ژوئیه) برای اولین بار در نامدارترین ساختمان استانبول نماز جمعه برگزار می‌شود.

در بازگشایی این "مسجد" رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور مسلمان، به همراه هزار تا ۱۵۰۰ نفر از اهالی مؤمن شرکت خواهند کرد.

برخی از خیابان‌های اطراف عمارت بسته شده‌اند، تا مردم مؤمن بتوانند در پیرامون ساختمان تاریخی نیز به نماز و عبادت بپردازند.

گفته می‌شود که حدود ۲۰ هزار مأمور پلیس وظیفه حفظ امنیت را به عهده دارند.

دو هفته پیش دیوان عالی اداری ترکیه به ابطال "موزه" بودن ایاصوفیه حکم داد و پس از آن رجب طیب اردوغان دستور داد که عمارت می تواند به مثابه مسجد مورد استفاده قرار گیرد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

انتقادها به تغییر کارکرد ایاصوفیه

محافل اجتماعی و گروه‌های سیاسی بسیاری، به ویژه در آلمان، از تبدیل ایاصوفیه به مسجد انتقاد کردند. بسیاری از محافل کلیسایی نیز این امر را با روحیه آشتی مذاهب مغایر دانستند.

سویم داغدلن، رئیس گروه پارلمانی ترکیه– آلمانی در پارلمان (بوندس‌تاگ) تغییر کارکرد ایاصوفیه را گامی دیگر در راستای دینی‌سازی زندگی فرهنگی ترکیه دانست. 

نماینده ترک‌تبار از حزب چپ‌های آلمان به رادیوی دویچلندفونک گفت که اردوغان با این اقدام در برابر مسلمانان تندرو سر خم کرده است. او از اتحادیه اروپا خواست که از یاری‌های مالی به ترکیه بکاهد و با ورود این کشور به اتحادیه اروپا همچنان مخالفت کند.

کلودیا روث، سیاستمدار برجسته حزب سبزها نیز تغییر کارکرد ایاصوفیه را "اعلام جنگ دولت ترکیه به لائیسیست‌ها" دانست. 

پیشینه تاریخی یک کلیسا – مسجد – موزه

عمارت ایاصوفیه (هاگیا سوفیا، که در یونانی به معنی دانایی مقدس است) در قرن ششم میلادی توسط پادشاهان قلمرو روم شرقی (بیزانس) بنا شد. این کلیسای بزرگ چندین قرن محل تاجگذاری پادشاهان مسیحی بیزانس بود.

در سال ۱۴۵۳ سلطان محمد، پادشاه جهانگشای عثمانی، شهر"کنستانتین" (قسطنطنیه) را فتح کرد، نام آن را به استانبول برگرداند و پایتخت خود ساخت. او که مسلمانی مؤمن بود، ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کرد.

در دوره سلطان سلیمان اول (مشهور به سلیمان قانونی) نقاشی‌ها، نگارگری‌ها و نمادهای مسیحی داخل ایاصوفیه پوشانده شد تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود.

از ظرایف خیره‌کننده این بنا سقف گنبدی رفیع آن است به بلندی ۵۶ متر؛ اشکال و طرح‌های مرمرین و شمایل موزاییک متنوعی به سبک هنر بیزانس بر دیوارها نقش بسته‌اند.

مصطفی کمال (آتاتورک، بنیانگذار جمهوری ترکیه) در جریان سکولارسازی ترکیه، در سال ۱۹۳۴ طی حکمی این مسجد را به موزه تبدیل کرد. این تصمیم اما همواره خاری در چشم ارباب سنت و شریعت بود.

دادگاه عالی اداری ترکیه روز دهم ژوئیه برابر ۲۰ تیرماه حکم داد که عمارت پرشکوه ایاصوفیه نمی‌تواند تنها به عنوان موزه کارکرد داشته باشد.

ایاصوفیه؛ مسجد، کلیسا یا موزه؟ در انتظار حکم دادگاه

به گزارش خبرگزاری آناتولی، عمارت ایاصوفیه وضعیت وقفی دارد و از اموال یک بنیاد دینی است که توسط سلطان محمد دوم (فاتح) تأسیس شد. سلطان یادشده ایاصوفیه را به عنوان مسجد در نظر گرفته بود و بنابرین نمی‌توان آن را به منظور دیگری اختصاص داد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

مقام‌های ترکیه تأکید دارند که در آینده باز هم درهای ایاصوفیه به روی توریست‌ها باز خواهد بود، زیرا این بنای پرشکوه یکی از جاذبه‌های توریستی شهر استانبول است.

بنا به آمار رسمی در سال گذشته (۲۰۱۹) بیش از سه میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از ایاصوفیه دیدار کردند، یعنی بیشتر از هر موزه دیگری در ترکیه.