رسانه‌های روسی در هفته‌ای که گذشت؛ یک جشن سرخ با واکنش‌های منفی جهانی

رادیو فردا - ۱۱ مهر ۱۴۰۱

پیامدهای الحاق چهار استان اوکراین، تهدید به استفاده از تسلیحات هسته‌ای و ادامهٔ بسیج نیروها در روسیه طی هفتهٔ گذشته به طور کامل فضای رسانه‌ای در این کشور را تحت‌الشعاع قرار داد. نقش ایران در جنگ روسیه علیه اوکراین نیز واکنش‌های متعددی در پی داشت.

گام‌های کرملین برای الحاق مناطق بیشتر از اوکراین

روندی که روسیه مدعی است در چارچوب حقوق داخلی و بین‌المللی برای ضمیمه کردن چهار استان اوکراین انجام داد عبارت است از چندین مرحله: برگزاری همه‌پرسی در مناطق اشغال شدهٔ اوکراین، به رسمیت شناختن نتایج آن با تایید پارلمان و فرمان رئیس‌جمهور، درخواست مقاماتی که روسیه در مناطق اشغال شده منصوب کرده از کرملین برای پیوستن این استان‌ها به روسیه و امضای توافق در این زمینه، تایید این روند توسط دادگاه قانون اساسی و تصویب اسناد امضا شده در دوما و شورای فدراسیون روسیه.

تمام این مراحل به طور برق‌آسا طی شد و ولادیمیر پوتین اعلام کرد چهار استان اوکراین ضمیمهٔ خاک روسیه شده. در حالی‌که دادگاه قانون اساسی روسیه سعی کرد الحاق حدود ۱۵ درصد از خاک اوکراین را از لحاظ حقوقی توجیه کند، بسیاری از حقوقدانان می‌گویند با ضمیمه کردن بخش دیگری از اوکراین حتی قوانین داخلی روسیه نقض شده.

مقامات روس با برگزاری تجمع در میدان سرخ ضمیمه کردن بخشی از اوکراین به روسیه را جشن جلوه دادند اما واکنش‌های بین‌المللی به‌شدت منفی بود: به گفتهٔ دبیرکل سازمان ملل متحد گام‌های روسیه، نقض آشکار اصول و قوانین بین‌المللی است.

اکثر کشورهای جهان حتی در میان متحدان سنتی روسیه اعلام کردند الحاق بخش‌هایی از اوکراین به روسیه را به رسمیت نخواهند شناخت.

"پیامدهای الحاق چهار استان اوکراین، تهدید به استفاده از تسلیحات هسته‌ای و ادامهٔ بسیج نیروها در روسیه طی هفتهٔ گذشته به طور کامل فضای رسانه‌ای در این کشور را تحت‌الشعاع قرار داد"کشورهای غربی تحریم‌های جدید علیه روسیه وضع و بر ادامهٔ مسلح کردن اوکراین تاکید کردند.

اوکراین از ناتو درخواست عضویت کرد و هرچند این تصمیم غیر از حمایت کامل نه کشور، چندان مورد استقبال اعضای این پیمان قرار نگرفت، اما به گفتهٔ مقامات اوکراینی راهبرد کی‌یف مشخص شده. کی‌یف می‌گوید اقدامات کرملین مذاکرات صلح را منتفی کرده و چاره‌ای جز آزادسازی تمام مناطق اوکراین با شکست نظامی ارتش روسیه باقی نمانده.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند الحاق رسمی چهار استان اوکراین توسط کرملین مرحلهٔ بسیار پرتنشی در تهاجم نظامی روسیه کلید زده و هدف آن مشخص است: حکومت روسیه در تلاش است خط قرمزی را ترسیم کند که به عقیدهٔ آنها، اوکراین و متحدانش نباید از آن عبور کنند. در حالی‌که به نظر می‌رسد اوکراین و غرب مایل به رعایت این «خط قرمز» نیستند، ولادیمیر پوتین و طرفدارانش خود را در بن‌بست قرار داده‌اند و راه خروج مشخصی از این مخمصه دیده نمی‌شود.

آخرین شکست سنگین نیروهای روس

بسیاری از تحلیلگران به این مسئله توجه کردند که برای نخستین بار در تاریخ، یک کشور قلمرویی را به خاک خود الحاق می‌کند که کنترل کامل بر آن ندارد. از میان چهار استان اوکراین که روسیه مدعی‌ست بخشی از خاک این کشور شده، صرفاً استان لوهانسک تحت کنترل کامل نیروهای روس قرار گرفته اما با شکست سنگین در لیمان، موقعیت ارتش روسیه در این استان نیز به چالش کشیده شده.

شهر لیمان تنها یک روز پس از سخنرانی ولادیمیر پوتین و ادعای وی مبنی بر استفادهٔ روسیه از تمام ابزارها برای دفاع از «خاک خود» توسط ارتش اوکراین بازپس گرفته شد.

وزارت دفاع روسیه و رسانه‌های طرفدار کرملین اعلام کردند عقب‌نشینی از شهر لیمان برای تقویت خطوط دفاعی نیروهای روس بود و این عملیات را برنامه‌ریزی شده توصیف می‌کنند. اما این ادعا حتی توسط فرماندهان دو ارتش خصوصی که در کنار نیروهای مسلح روسیه در اوکراین می‌جنگند به چالش کشیده شده است.

رمضان قدیروف رئیس‌جمهور چچن با انتقاد شدید از آلکساندر لاپین مسئول عملیات لیمان خواست این ژنرال را به سرباز تنزل دهند و یوگنی پریگوژین رئیس مزدوران گروه واگنر در کانال تلگرام خود نوشت: «همهٔ این [ژنرال‌های] بیهوده باید پا برهنه به خط مقدم فرستاده شوند». بلوگ‌نویسان روس حامی جنگ نیز با گلایهٔ شدید از شکست دیگر نیروهای روس در اوکراین، خواستار مجازات مقامات ارشد نظامی اعم از والری گراسیموف رئیس ستادکل نیروهای مسلح و سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه شده‌اند.

«افزایش تهدید جنگ هسته‌ای»

سخنرانی ولادیمیر پوتین هنگام مراسم امضای توافق‌ روسیه با کسانی‌که گویا از طرف چهار استان اوکراین درخواست پیوستن این استان‌ها را به روسیه داده‌اند صرفاً در بخش محدودی به اوکراین اختصاص یافت و عمدتاً غرب را مخاطب قرار داد و به گفتهٔ تحلیلگران انتقادهایش بسیار تندتر حتی نسبت به نطق معروفش در کنفرانس مونیخ سال ۲۰۰۷ بود.

در حالی‌که به عقیدهٔ صاحب‌نظران، روسیه غیر از سلاح هسته‌ای ابزار دیگری برای مقابله با غرب در اختیار ندارد، تهدید به‌کارگیری این تسلیحات افزایش یافته و هرچند هنوز نشانی از آمادگی روسیه برای استفاده از تسلیحات هسته‌ای در اوکراین دیده نمی‌شود اما نمی‌توان این تهدید را کاملاً منتفی دانست.

رئیس‌جمهور روسیه در میان انتقادهای اخیرش از رویکرد غرب بدون این‌که این موضوع چندان به سخنانش ارتباطی داشته باشد گفت آمریکا با استفاده از سلاح هسته‌ای هنگام جنگ جهانی دوم، ممنوعیت به‌کارگیری این تسلیحات را از میان برده.

در حالی‌که آمریکا و بسیاری از متحدانش به روسیه هشدار داده‌اند استفاده از سلاح هسته‌ای پیامدهای بی‌سابقه خواهد داشت، بسیاری از مقامات روس صراحتاً گفته‌اند روسیه ابایی ندارد و دربارهٔ حق خود برای به‌کارگیری تسلیحات هسته‌ای بلوف نمی‌زند.

"اکثر کشورهای جهان حتی در میان متحدان سنتی روسیه اعلام کردند الحاق بخش‌هایی از اوکراین به روسیه را به رسمیت نخواهند شناخت"

بسیج نیروهای ذخیره و ادامهٔ فرار شهروندان روس به خارج

در حالی که رئیس‌جمهور روسیه فرمان بسیج «بخشی» از نیروهای ذخیره را صادر کرده، گزارش‌های روزافزون حاکی‌ست کسانی‌که مشمول شرایط نیست به جبهه اعزام می‌شوند و این روند حتی در میان مقامات روس و حتی خود رئیس‌جمهور، پارلمان و رسانه‌های مورد حمایت کرملین انتقادهایی در پی داشته.

در میان تلاش ارتش روسیه برای تقویت استعداد نظامی‌اش در جبهه‌های اوکراین، هزاران نفر در تلاش‌اند از روسیه به خارج فرار کنند. مقامات روس آمار خروج شهروندان روس پس از اعلام بسیج نیروهای ذخیره را منتشر نمی‌کنند اما رسانه‌ها براساس آمار کشورهای پذیرای مهاجر روس برآورد کرده‌اند از ۲۱ سپتامبر (روز اعلام «بسیج بخشی از نیروهای ذخیره») دست‌کم ۳۵۰ هزار نفر از روسیه خارج شده‌اند؛ دست‌کم ۱ و نیم میلیون نفر از ابتدای تهاجم نظامی به اوکراین، روسیه را ترک کرده‌اند.

هرچند نظرسنجی‌ها در روسیه در فضای سانسور شدید انجام می‌شود و حتی در این شرایط نتایج آخرین نظرسنجی‌ها حاکی است احتمال اعزام به جبهه‌های اوکراین «نگرانی، اضطراب و وحشت» در ۴۷ درصد، «شوک» در ۲۳ درصد و «خشم» در ۱۳ درصد شهروندان روس را در پی داشته و تنها در میان ۲۳ درصد بسیج نیروها «احساس غرور» را برانگیخته. در عین حال ۷۵ درصد شهروندان روس همچنان به ولادیمیر پوتین «اعتماد کامل» دارند.

پهپادهای ساخت ایران در اوکراین

به گزارش ستادکل نیروهای مسلح اوکراین، روزی به طور متوسط بین ۳۰ تا ۵۰ حملهٔ روسیه با استفاده از پهپادهای مدل شاهد ۱۳۶ که ایران در اختیار روسیه قرار داده ویا با فن‌آوری ایران در روسیه تولید شده، انجام می‌شود.

ده‌ها نفر در میان غیرنظامیان از جمله یک کودک ۳ ماهه قربانی این حملات شده و این در حالی‌ست که مقامات ایرانی همچنان منکر ارسال تسلیحات به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین هستند.

دمیترو کولبا وزیر خارجهٔ اوکراین می‌گوید ایران از پشت خنجر زده. ایرانیان مقیم کی‌یف علیه ارسال پهپاد ساخت ایران به روسیه در مقابل سفارت جمهوری اسلامی تجمع کردند.

در حالی‌که مقامات روس نیز دستیابی به پهپادهای ساخت ایران را تایید نمی‌کنند، رسانه‌های روس مشخصات فنی پهپادهایی که با نام روسی «گران ۲» در اوکراین استفاده می‌شود، «دارای موتوری‌ که در قم تولید شده» توصیف می‌کنند و می‌نویسند و این پهپادها «به‌رغم برخی ایرادها، مکمل مهم زرادخانهٔ تهاجمی روسیه شده» و «به موفقیت نیروهای روس در اوکراین کمک می‌کند».

روزنامهٔ نزاویسیمایا گازتا در مقالهٔ هیئت دبیری با عنوان «آیا ایران می‌تواند منبع سلاح برای روسیه شود؟» ارسال پهپاد را «گام نخست در همکاری‌های متقابلاً مفید نظامی روسیه با ایران» خوانده و می‌نویسد روسیه می‌تواند ضمن افزایش خرید سلاح از ایران، تسلیحات خود را به‌ویژه برای تقویت نیروی هوایی ایران همچون جنگنده‌های سوخو ۳۰ یا سوخو ۳۵ به ایران تحویل دهد.

کانال تلگرام متعلق به «ژنرال سرویس جاسوسی خارجی» که مدعی است به منابع موثق نهادهای اطلاعاتی روسیه دسترسی دارد نوشت: «پوتین در ازای دریافت پهپاد، به ایران وعده داده تا پایان سال آتی میلادی تمام نیازمندی‌های تهران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را جبران کند و توجه نمی‌کند که این گام شمار معدود طرفداران کرملین در عرصه‌ٔ بین‌المللی را کاهش می‌دهد».

مرور هفتگی رسانه‌های روسی