گسترش و مطرح کردن نماز در جامعه

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از پرتال جامع علوم انسانی، قرآن کریم می فرماید از ویژگی های یاران خداوند آن است که: «الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوه و آتوا الزکاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الامور; آنها کسانی هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم, نماز را برپا می دارند و زکات را ادا می کنند و امر به معروف و نهی از منکر می نمایند».

از این آیه شریفه به قرینه واژه تمکین (که به معنای فراهم ساختن وسائل و ابزار کار است; اعم از آلات و ادوات لازم یا علم و آگاهی کافی و توان و نیروی جسمی) می توان استفاده کرد که مردان خدا از قدرت خود در جهت اقامه نماز استفاده می کنند, علاوه بر آن که خود اهل اقامه نمازاند, بر مطرح کردن آن در جامعه تلاش می کنند.

با مصادیق پنج گانه فوق می توان معنای وسیع ((اقامه نماز)) را در قرآن دریافت. بحث پیرامون اولین وظیفه در قبال نماز; یعنی ((اقامه نماز)) را با کلامی از شهید علا مه آیه الله مطهری به پایان می برم:
((به پا داشتن نماز آن است که حق نماز ادا شود; یعنی نماز به صورت یک پیکر بی روح انجام نگردد, بلکه نمازی باشد که واقعا بنده را متوجه خالق و آفریننده خویش سازد و این است معنی ذکرالله که در آیه شریفه ۱۴ سوره طه بدان اشاره شده: ((اقم الصلوه لذکری)) یاد خدا بودن مساوی است با فراموش کردن غیر خدا; اگر انسان ولو مدت کوتاهی با خداوند در راز و نیاز باشد و از او استمداد جوید و او را ثنا گوید, او را به الله بودن, رب بودن, رحمان بودن, رحیم بودن, احد بودن, صمد بودن, لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد بودن توصیف کند, عالی ترین تإثیرها در نفس او گذاشته می شود و روح انسان آن چنان ساخته می شود که مذهب اسلام می خواهد و بدون چنین برنامه ای امکان پذیر نیست)).

پاسداشت حریم نماز

دیگر وظیفه مومنان در قبال نماز پاسداشت حریم نماز است; نیکوداشت نماز جایگاه ویژه ای در زندگی برای آن قائل بودن, به جای آوردن آن با آداب واجب و مستحب از مصادیق آن است. نگهداری حریم نماز نقطه مقابل استخفاف است; یعنی سبک شمردن نماز و شإن و منزلتی برای آن ندیدن! که امام صادق(ع) فرمود: ((ان شفاعتنا لن تنال مستخفا بالصلوه)). که ترجمه آن این دو بیت است:

گویم ز امام صادق این طرفه حدیث

تا شیعه او به لوح دل بنگارد

فرمود که بر شفاعت ما نرسد

هر کس که نماز را سبک بشمارد

قرآن کریم از این ((حریم نگهداری)), تعبیر به حفظ کرده است:

((حافظوا علی الصلوات والصلوه الوسطی...; در انجام همه نمازها و نماز وسطی کوشا و مراقب باشید)). در این آیه بر مراقبت همه نمازها, به ویژه نماز وسطی تإکید شده است.

"نگهداری حریم نماز نقطه مقابل استخفاف است; یعنی سبک شمردن نماز و شإن و منزلتی برای آن ندیدن! که امام صادق(ع) فرمود: ((ان شفاعتنا لن تنال مستخفا بالصلوه))"این که ((صلوه وسطی)) کدام است؟ اقوال گوناگونی بین مفسران هست, نماز ظهر, نماز عصر, نماز مغرب, نماز عشا, نماز صبح, نماز جمعه, نماز شب, نماز وتر و... اینها برخی از اقوالی است که در مصداق ((صلوه وسطی)) گفته شده است, ولی با توجه به شإن نزول آیه بعید نیست که مقصود از آن نماز ظهر باشد. در شإن نزول آیه آمده است: جمعی از منافقان به بهانه گرمی هوا در نماز جماعت ظهر شرکت نمی کردند و این سبب شده بود که از جمعیت نماز جماعت پیامبر(ص) کاسته شود تا جایی که گاه پشت سر پیامبر یک صف یا دو صف بیشتر نبود. آیه شریفه تذکر به مومنان است که حریم نماز را نگهدارید و با ترک جماعت حریم این عبادت بزرگ را نشکنید.

در سه آیه از قرآن نیز ((محافظت بر نماز)) از ویژگی های مومنان شمرده شده است:

((والذین هم علی صلواتهم یحافظون; مومنان کسانی اند که بر نمازهای خویش مراقب اند)).

راغب در معنای حفظ گوید: ((ثم یستعمل فی کل تفقد و تعهد و رعایه...)).

این واژه در مورد تفقد, پیمان داری و مراقبت به کار می رود.

کمک گرفتن از نماز

انسان در زندگی مادی بدون تردید در تنگنا قرار می گیرد, امکانات و توان انسان محدود است و مشکلات بسیار, بدون پشتوانه نمی توان زندگی کرد. آنان که مادی می اندیشند, فقط به پشتوانه های مادی فکر می کنند, ولی آنان که الهی فکر می کنند پیوسته با پشتوانه های معنوی خود را از بن بست می رهانند.

از این دست پشتوانه ها نماز است. نماز, جلوه برجسته یاد خداست و ((دل آرام گیرد ز یاد خدای ((الا بذکر الله تطمئن القلوب)).

((واستعینوا بالصبر والصلوه و انها لکبیره الا علی الخاشعین;از صبر و نماز یاری جویید (و با استقامت و کنترل هوس های درونی و توجه به پروردگار نیرو بگیرید) و این کار جز برای خاشعان سنگین است)).
بر این اساس است که در روایات فراوانی آمده است که وقتی پیامبر(ص) یا امام علی(ع) با مشکلی رو به رو می شدند به نماز روی میآوردند. امام صادق(ع) فرمود: مستند این کار همین آیه شریفه است.
از حضرت امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: چه مانعی دارد وقتی که با غمی از غم های دنیا رو به رو می شوید وضو گرفته به مسجد بروید, دو رکعت نماز بخوانید و در نماز دعا کنید, زیرا خداوند دستور داده:

((واستعینوا بالصبر والصلوه)).

و بی تردید استوارترین پشتوانه در زندگی همین است و بس, دیگر پشتوانه ها سست است و غیر قابل اعتماد:
((مثل الذین اتخذوا من دون الله اولیإ کمثل العنکبوت اتخذت بیتا و ان اوهن البیوت لبیت العنکبوت لو کانوا یعلمون;کسانی که غیر از خدا را اولیا خود برگزیدند, همچون عنکبوت اند که خانه ای برای خود انتخاب کرده و سست ترین خانه ها خانه عنکبوت است; اگر می دانستند!))

((هر حیوان و حشره ای برای خود خانه و لانه ای دارد اما هیچ یک از این خانه ها به سستی خانه عنکبوت نیست. اصولا خانه باید دیوار, سقف, و دری داشته باشد و صاحب آن را از حوادث حفظ کند, طعمه و غذا و نیازهای او را در خود نگه دارد, بعضی خانه ها سقف ندارند, اما لااقل دیواری دارند یا اگر دیوار ندارند سقف دارند, اما لانه عنکبوت که از تعدادی تارهای بسیار نازک ساخته شده نه دیواری دارد, نه سقفی, نه حیاطی و نه دری. اینها همه از یک سو.

از سوی دیگر مصالح آن به قدری سست و بی دوام است که در برابر هیچ حادثه ای مقاومت نمی کند, اگر نسیم ملایمی بوزد تار و پودش را درهم می ریزد.

"این که ((صلوه وسطی)) کدام است؟ اقوال گوناگونی بین مفسران هست, نماز ظهر, نماز عصر, نماز مغرب, نماز عشا, نماز صبح, نماز جمعه, نماز شب, نماز وتر و.."اگر چند قطره باران بر آن ببارد آن را متلاشی می کند. کمترین شعله آتش به آن برسد, نابودش می سازد, حتی اگر گرد و غبار بر آن بنشیند, پاره پاره می شود و از سقف خانه آویزان می گردد. معبودهای دروغین این گروه نه سودی دارد و نه زیانی نه مشکلی را حل می کند و نه در روز بیچارگی پناهگاه کسی هستند)).

آری فقط او پناه گاه است و بس!

 امر به نماز

دیگر وظیفه در قبال نماز ((امر)) به آن است. امر به معروف از فرایض بزرگ مکتب ماست و برترین معروف ها نماز است. معروفی که اگر در جامعه آن گونه که دین خواسته مطرح باشد, ریشه بسیاری از منکرات خشکانده می شود از ویژگی های مردان خدا آن است که ((امر)) به نماز دارند.

قرآن کریم در مورد حضرت اسماعیل صادق الوعد (که این غیر از اسماعیل فرزند حضرت ابراهیم است می فرماید:

((... و کان یإمر اهله بالصلوه والزکوه...; و این پیامبر پیوسته خاندان خود را امر به نماز و زکات می کرد...)).

و در مورد دیگر خطاب به پیامبر(ص) می خوانیم:

((و إمر اهلک بالصلوه واصطبر علیها...;و خانواده خود را به نماز دستور ده و بر انجام آن شکیبا باش...)).
در این دو آیه بر ((امر)) اهل به نماز تإکید ویژه است, چرا که اصلاح بنیان خانواده زیربنای سایر اصلاحات است. اگر خانواده ها, الهی شدند جامعه الهی خواهد شد. بر این اساس است که در دو آیه فوق سخن از امر کردن خانواده به نماز است و این در حقیقت راهی برجسته برای نجات خانواده از آتش است همان که در آیه شش سوره تحریم آمده است:

((یا ایها الذین آمنوا قوا إنفسکم و اهلیکم نارا وقودها الناس والحجاره...; ای کسانی که ایمان آورده اید خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان ها و سنگ هاست نگه دارید)).

از این آیه می توان رسالت سنگین پدر و مادر را در تربیت معنوی فرزندان استفاده کرد.

در روایتی از پیامبر گرامی اسلام می خوانیم:

((إلا کلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته فالامیر علی الناس راع و هو مسوول عن رعیته والرجل راع علی اهل بیته و هو مسوول عنهم فالمرئه راعیه علی اهل بیت بعلها و ولده و هی مسووله عنهم الا فکلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته;بدانید همه شما نگهبانید و همه در برابر کسانی که مإمور نگهبانی آنها هستید مسوولید. امیر و رئیس حکومت اسلامی نگهبان مردم است و در برابر آنها مسوول است مرد نگهبان خانواده خویش است و در مقابل آنها مسوول, زن نیز نگهبان خانواده شوهر و فرزندان است و در برابر آنها مسوول می باشد.

بدانید همه شما نگهبانید و همه شما در برابر کسانی که مإمور نگهبانی آنها هستید مسوولید)).
اینها برخی از وظایفی بود که ما در قبال نماز ـ این امانت بزرگ الهی ـ داریم امید که امانت داری شایسته باشیم و در انجام وظایف خویش کوتاهی نکنیم.