یافته‌های باستان‌شناسی در ایران: دیگ‌های سفالی برای تدفین نوزادان

باستان‌شناسان ایران در کاوش‌های خود در تپه باستانی سِگزآباد در دشت قزوین دریافته‌اند که بخش زیادی از گورهای گورستان نویافته عصرآهن دو و سه در قره‌تپه، به تدفین نوزادان و کودکان در سنین مختلف اختصاص یافته است.

بنا بر گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اجساد این کودکان با روش‌های گوناگون درون ظروف آشپزخانه‌ای و به صورت تک‌نفره به همراه هدیه‌های تدفینی یا در گورهای چندنفره و در کنار بزرگسالان قرار گرفته‌اند.

این گورستا‌ن‌های نویافته مربوط به عصر آهن دو و سه هستند؛ قدمت این گورها به گفته سرپرست هیئت کاوش، به ۱۰۵۰ تا ۸۲۰ پیش از میلاد می‌رسد.

به گفته مصطفی ده‌پهلوان، سرپرست هیئت باستان‌شناسی سگزآباد قزوین، تاریخ‌گذاری مطلق یافته‌ها با کمک مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه ورشو انجام گرفته است.

پژوهشگران یافته‌های جدید را در راستای پاسخ به ابهامات باستان‌شناسی حوزه شمال فلات ایران در عصر آهن دو و سه با اهمیت می‌دانند.

شیوه‌های مختلف تدفین در ۶۵ گور

سرپرست هیئت باستان‌شناسی سگزآباد قزوین می‌گوید: «در کاوشِ ترانشه ۱۲ در تابستان ۱۳۹۸ شواهد مهمی از چهار لایه تدفین روی هم، در سطح گسترده‌ای یافت شد». به گفته این کارشناس در آن زمان به دلیل محدودیت زمان و کمبود اعتبار مالی، کاوش در لایه‌های زیرین امکان‌پذیر نبود. به گفته ده‌پهلوان هدف اصلی ادامه کاوش در تابستان ۱۴۰۰، دستیابی به لایه‌های پایانی گورستان نویافته بود.

باستان‌شناسان می‌گویند در تدفین‌های تک نفره معمولاً افراد به صورت جنینی در گور قرار می‌گرفته‌اند

در پژوهش‌های باستان‌شناسی، باستان‌شناسان با تهیه نقشه و تعیین یک نقطه مبدأ، برای ایجاد نظم در عملیات کاوش، تمامی سطح منطقه را به صورت شطرنجی با توجه به نقطه مبدأ شبکه‌بندی می‌کنند. باستان‌شناسان به این شبکه‌‌ها ترانشه می‌گویند.

دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید

ده‌پهلوان در مصاحبه با پژوهشگاه میراث فرهنگی و هنری گفته است: «در ترانشه ۱۲ تاکنون ۶۵ گور به ثبت رسیده که به سه شیوه‌ی تدفین‌های صندوقی یا چهارچینه خشتی، گودالی در خاکستر و ظروف پخت و پز بوده که در جهت‌های شمالی ـ جنوبی، شمال‌غربی ـ جنوب‌شرقی و شرقی ـ غربی قرار داشته‌اند.»

به گفته ده‌پهلوان، تدفین‌های صندوقی یا چهارچینه خشتی معمولاً به دو صورت تک نفره و چند نفره هستند.

تدفین نوزادان و کودکان

این باستان‌شناس می‌گوید در تدفین‌های تک نفره معمولاً افراد به صورت جنینی در گور قرار می‌گرفته‌اند.

به گفته ده‌پهلوان، بخش زیادی از گورهای این گورستان شامل تدفین‌های نوزادان و کودکان در سنین مختلف به شیوه‌های گوناگون است؛ "در داخل ظروف آشپزخانه‌ای، به صورت تک نفره با هدایای تدفینی و یا در گورهای چند نفره در کنار بزرگسالان."

به کانال تلگرام دویچه وله بپیوندید

این باستان‌شناس ادامه می‌دهد: «دیگ‌های سفالی پخت و پز را به تدفین جنین و نوزادان اختصاص داده‌اند.»

یافته‌های باارزش در مورد فرهنگ و اقتصاد

 یافته‌های موجود در این گورها متفاوت‌اند؛ از بقایای جانورانی "که نشان از تدفین حیوانات در کنار مردگان دارد" تا مهر استوانه‌ای به سبک محلی و آشوری "که نشان از جایگاه قابل توجه این محوطه در حوزه فرهنگی آشور دارد".

پژوهشگران در حال بررسی یافته‌ها در تپه باستانی سگزآباد دشت قزوین

به گفته سرپرست هیئت باستان‌شناسی مستقر در قره تپه سگزآباد قزوین، یافته‌ها در این سایت باستان‌شناسی «حاکی از تعاملات و پیوندهای فرهنگی و اقتصادی ساکنان این محوطه با مناطق دوردست لبه غربی فلات ایران و حوزه سیاسی ـ فرهنگی حکومت‌هایی از قبیل آشور و حوزه‌های فرهنگی غرب، شمال و شمال‌غرب ایران است.»

تپه سِگزآباد واقع در دشت قزوین در منطقه بوئین زهرا یکی از تپه‌های باستانی ایران است که قدمت آن به اواخر هزاره دهم پیش از میلاد تا دوره هخامنشی بازمی‌گردد. دوره استقرار عصر آهن نیز در این منطقه تأیید شده است.

کاوش‌های باستان‌شناسی در این مجموعه از سال ۱۳۴۹ به سرپرستی عزت الله نگهبان، پدر باستان‌شناسی ایران آغاز شد و تاکنون توسط دانشکده باستان‌شناسی دانشگاه تهران ادامه دارد.