آخرین وضعیت HIV در ایران / HIV چه زمانی به ایدز تبدیل می‌شود؟

در آستانه روز جهانی ایدز، دکتر سیداحمد سیدعلی‌نقی - اپیدمیولوژیست، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و معاون مرکز تحقیقات ایدز ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به شعار امسال روز جهانی ایدز مبنی بر "برابری دسترسی همگان به خدمات تشخیص و پیشگیری"، گفت: از اواخر سال ۱۳۹۸ که شاهد فراگیری شیوع کرونا بودیم، خدمات مراقبت و درمان HIV به دلیل عدم حضور بیماران در فضای درمانی به دلیل ترس از کرونا تحت تاثیر قرار گرفت. شعار امسال بر آموزش راه‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری و لزوم دسترسی همگان به خدمات تشخیصی تاکید دارد.

آثار کرونا بر مبتلایان HIV

او درباره بروز کرونا در مبتلایان به ایدز و عوارض احتمالی ابتلا به این بیماری، بیان کرد: مطالعات در این رابطه خیلی ضد و نقیض است، اما در مجموع می‌توان گفت میزان مرگ و میر در اثر ابتلا به کرونا در مبتلایان به HIV که تحت دارو درمانی قرار داشتند و به درمان هم پایبند بودند، شبیه به جمعیت عمومی بود. البته خیلی از عوامل دیگر هم باید در این زمینه بررسی شود؛ به عنوان مثال بیمار مبتلا به HIV اگر بیماری زمینه‌ای دیگری مانند دیابت یا پرفشاری خون و... داشته باشد، اینها هم باید در محاسبات ما به کار گرفته شود؛ چون تاثیر خود را بر بیماری خواهند گذاشت؛ بنابراین باید مجموعه عوامل بررسی شود.

او درباره جزئیات اجرای برنامه استراتژیک کنترل HIV در کشور به ایسنا تصریح کرد: این یک برنامه کامل است اما اینکه به آن عمل شود مهم است. به هر حال کرونا نه تنها جامعه ما بلکه کل دنیا را تحت تاثیر قرار داده است و به طور کلی مقداری برنامه‌های کنترل درمان و پیشگیری از HIV را تضعیف کرده است و فکر می‌کنم اولویت کشورها باید موضوع پیشگیری و تشخیص باشد.

"شعار امسال بر آموزش راه‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری و لزوم دسترسی همگان به خدمات تشخیصی تاکید دارد"در این زمینه بها دادن به امر آموزش یک موضوع حیاتی است که باید با قدرت ادامه یابد و افراد بتوانند بدون هیچ ترسی از انگ اجتماعی نسبت به تشخیص و درمان خود اقدام کنند.

"انگ اجتماعی" مهم‌ترین چالش مبتلایان به HIV

وی با اشاره به اینکه انگ اجتماعی اکنون یکی از چالش‌های اصلی مبتلایان به HIV است، اظهار کرد: گاهی رفتار افرادی که متوجه بیماری مبتلایان می‌شوند، برایشان آزار دهنده است و حتی ممکن است در برخی مراکز از ارائه خدمت به مبتلایان HIV خودداری شود.

HIV چه زمانی به ایدز تبدیل می‌شود؟

وی درباره تفاوت ایدز و HIV نیز توضیح داد: همه افراد وقتی که ویروس HIV به بدن‌شان منتقل شود، به عنوان مبتلای به HIV شناخته می‌شوند؛ اما وقتی سیستم ایمنی از حدی بیشتر افت کند که عفونت‌های فرصت‌طلب به بدن هجوم آورند و سیستم ایمنی به حدی ضعیف شود که هر عفونتی که در بدن یک فرد عادی بیماری زایی نمی‌کند اما در این افراد بیماری زایی کند، دیگر مبتلای به HIV به مرحله ایدز رسیده است که ایمنی بدن کاهش یافته و انواع ویروس‌ها در بدن بروز می‌یابد. رسیدن بیماری به مرحله ایدز عوارض زیادی برای بیمار ایجاد می‌کند زیرا درد و رنج زیادی برای بیمار به همراه خواهد داشت به نحوی که کیفیت و کمیت زندگی او و حتی طول عمرش تحت تاثیر خواهد بود.

وی افزود: البته خوشبختانه اکنون با توجه به درمان‌های خوبی که برای HIV وجود دارد، اگر افراد مبتلا، سریع تشخیص داده شوند و تحت درمان قرار گیرند دیگر به مرحله ایدز نخواهند رسید. در حال حاضر درمان‌های موثر HIV وجود دارد که بیمار با مصرف یک یا دو قرص در روز می‌تواند بیماری‌اش را در محدوده قابل کنترل نگه دارد.

آثار تشخیص و درمان به موقع مبتلایان در بهبود کیفیت زندگی

این اپیدمیولوژیست، ادامه داد: تحت درمان بودن بیماری HIV علاوه بر آنکه برای خود بیمار و کیفیت زندگی‌اش مفید است، سبب می‌شود تا تعداد ویروس در بدن او کاهش یافته و از انتقال بیماری در جامعه هم جلوگیری شود؛ بنابراین موضوع تشخیص بیماری بسیار حائز اهمیت است و افرادی که رفتارهای پرخطر داشته‌اند، باید بدون ترس به سرعت اقدامات آزمایشی و تشخیصی را انجام دهند تا اگر بیمار بودند برای درمان آنها اقدام شود؛ موضوعی که هم به نفع خود آنها و هم به نفع جامعه است، تشخیص و درمان به موقع است.

ابتلا به HIV دیگر به معنای مرگ زودرس نیست

او درباره زمان طلایی تشخیص بیماری در پی رفتار پرخطر، بیان کرد: یک جنبه موضوع، بخش پیشگیری است که برای این امر ۷۲ ساعت زمان قائل می‌شوند و اگر کسی که رفتار پرخطر داشته است طی ۷۲ ساعت به پزشک مراجعه کند، می‌تواند تحت درمان پیشگیری قرار گیرد که احتمال ابتلای او به HIV به حداقل برسد؛ اما اگر فردی به دنبال رفتار پرخطر به بیماری HIV مبتلا شود باید هرچه زودتر نسبت به درمان اقدام کند تا طول عمر طبیعی مشابه جمعیت عادی جامعه داشته باشد و میزان انتقال ویروس در جامعه هم کاسته شود.

وی تاکید کرد: دیگر به هیچ عنوان ابتلا به HIV به معنای مرگ زودتر بیمار نیست و نمی‌توان آن را در دسته بیماری‌های کشنده قرار داد. در حال حاضر HIV در صورتی که تحت درمان باشد یک بیماری مزمن است که هرچند بی درد و رنج نخواهد بود اما دیگر مانند گذشته افراد به دنبال ابتلا به HIV ترس از مرگ نخواهند داشت؛ چرا که می‌توان با دارو درمانی بیماری را کنترل کرد هرچند که هنوز هم این بیماران متوجه انگ اجتماعی می‌شوند و در این زمینه هم باید فرهنگسازی صورت گیرد.

تشخیص و درمان رایگان و محرمانه در ۱۲۰ مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران در پاسخ به سوالی درباره اینکه در صورت رفتار پرخطر، برای انجام اقدامات تشخیصی به کجا باید مراجعه شود، گفت: بهترین مرکز برای مراجعه این افراد مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری است که در سطح کشور حدود ۱۲۰ مرکز مشاوره داریم. در این مراکز تمام خدمات مشاوره، ‌ تشخیص و درمان به شکل رایگان و با تاکید بر محرمانگی اطلاعات بیمار به افراد مشکوک به بیماری یا بیماران ارائه می‌شود.

آدرس مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در سایت وزارت بهداشت یا با جست‌وجو در اینترنت یافت می‌شود؛ به علاوه آنکه ساکنین هر شهر با تماس با تلفن ۱۱۸ هم امکان دستیابی به راه‌های ارتباطی با مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در شهر خود را خواهند داشت. علاوه بر آن در اکثر استان‌ها خطوط مشاوره تلفنی هم برای بیماران وجود دارد؛ به عنوان مثال اکنون در مرکز تحقیقات HIV شماره تماس ۶۶۵۹۳۰۳۰ با پیش شماره ۰۲۱ می‌تواند به شکل تلفنی به افراد مشاوره تلفنی ارائه دهد.

پایبندی به درمان مهم‌ترین اصل برای مبتلایان HIV

او با تاکید بر لزوم پایبندی بیماران به درمان، اظهار کرد: درحال حاضر درمان‌های خوبی برای بیماری به وجود آمده است که حتی سبب می‌شود مبتلایان زندگی با کیفیتی تجربه کنند.

وی با اشاره به افزایش کیفیت درمان HIV، تصریح کرد: یک زمانی قرص‌ها و داروها عوارضی برای بیمار به همراه داشتند اما اکنون با داروها و درمان‌های جدید کیفیت زندگی افراد افزایش یافته است و عوارض دارویی بسیار کم شده است.

دارو رسانی به بیماران حتی در اوج کرونا

این عضو هیات علمی دانشگاه درباره تامین داروی بیماران مبتلا به HIV نیز به ایسنا گفت: نمی‌تون از تاثیر تحریم‌ها چشم‌پوشی کرد اما وزارت بهداشت سعی کرده است با همکاری سازمان ملل داروها را تهیه کند. ضمن آنکه شرکت‌های داخلی هم توانمند شده‌اند و برخی از داروها هم در داخل تولید می‌شود. به طور کلی دارو در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری وجود دارد. در زمان شیوع بالای بیماری کرونا افرادی که نمی‌توانستند به شکل حضوری به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مراجعه کنند حتی با پیک برایشان دارو ارسال می‌شد تا روند درمان بیمار متوقف نشود.

سرانجام کشف واکسن HIV به کجا رسید؟

او درخصوص اخباری که هر ازچند گاهی بویژه از منابع خبری خارجی مبنی بر کشف واکسن HIV منتشر می‌شود، توضیح داد: اخباری که اعلام می‌شود در حد تحقیقات است.

"البته خیلی از عوامل دیگر هم باید در این زمینه بررسی شود؛ به عنوان مثال بیمار مبتلا به HIV اگر بیماری زمینه‌ای دیگری مانند دیابت یا پرفشاری خون و.."این موضوعات باید وارد جامعه شده و آثار آن را در سطح وسیع دید؛ زیرا یک واکسن یا دارو تا بخواهد به مصرف جامعه برسد باید فازهای مختلف را طی کند و گاهی اوقات در این زمینه اغراق می‌شود. البته این به معنای دروغ بودن اصل خبر نیست اما باید مراحل مطالعاتی و تحقیقاتی به شکل کامل طی شود تا بتوان گفت به واکسن HIV دست یافته‌ایم.

سهم بالای خاورمیانه در بروز عفونت HIV

وی درباره وضعیت جهانی موارد مثبت HIV، ‌ تصریح کرد: تا پیش از شیوع کرونا در کشورهای پیشرفته بروز HIV در گروه‌های جمعیتی خاصی مانند مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی داشتند، زنان آسیب‌پذیر و... شیوع داشت و بیماری در سطح جامعه کنترل شده و کم بود. در منطقه خاورمیانه اما میزان شیوع و بروز HIV از سایر نقاط دنیا مخصوصا اروپا و آمریکا بیشتر است که این موضوع هم به عوامل مختلفی از جمله فرهنگ، گزارش‌دهی موارد مثبت، ‌ میزان اهمیت برنامه‌های پیشگیری و تشخیص و ... باز میگردد.

در سال ۲۰۲۱ آمار جهانی مبتلایان حدود ۳۸ میلیون نفر برآورد شده است و حدود ۱.۵ میلیون نفر موارد جدید عفونت در کل دنیا است. همچنین ۶۵۰ هزار نفر هم در این سال به دنبال ابتلا به HIV جان خود را از دست دادند.

شناسایی حدود ۴۴ هزار مبتلا با HIV در ایران تاکنون

وی درباره آمار بروز HIV در کشور نیز به ایسنا گفت: تخمین ما حدود ۵۵ هزار نفر مبتلا است؛ اما آمار تجمیعی که تاکنون می‌دانیم حدود ۴۴ هزار نفر مبتلای ثبت شده HIV است، ولی همه این تعداد زنده نیستند و در حال حاضر ما حدود ۲۳ هزار نفر مبتلای زنده به HIV در کشور داریم که همه آنها هم تحت درمان نیستند؛ اما کسانی که تحت درمان هستند وضعیت خوبی دارند و بیماری در بدن آنها کنترل شده است. از ۲۳ هزار مبتلای زنده فعلی حدود ۱۶ هزار نفر به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری رفت و آمد دارند و می‌توان گفت که مستمر برای دریافت خدمات درمانی اقدام می‌کنند.

روند افزایشی آمار زنان مبتلا

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران، ادامه داد: از حدود ۴۴ هزار نفر مبتلای ثبت شده HIV، حدود ۱۹ درصد مبتلایان زن و ۸۱ درصد مبتلایان مرد هستند. البته به نظر می‌رسد که درصد مبتلایان زن علی‌رغم گذشته که تک رقمی بود اکنون در حال افزایش است.

وی درخصوص چرایی افزایش موارد ابتلای بانوان به HIV به ایسنا اظهار کرد: ممکن است انتقال ویروس حتی در یک رابطه شرعی و قانونی رخ دهد به عنوان مثال برخی افراد به HIV مبتلا هستند بدون آنکه خودشان بدانند و به دنبال رفتارهای جنسی در چارچوب خانواده ویروس را به همسرشان انتقال دهند. البته با افزایش رفتارهای پرخطر، ریسک انتقال HIV هم افزایش می‌یابد و به این ترتیب مهم است که در صورت روابط جنسی حتما از کاندوم استفاده شود.

وی درخصوص سهم عوامل خطر در بروز HIV با اشاره به افزایش سهم رابطه جنسی محافظت نشده، تصریح کرد: درحال حاضر در آمار تجمیعی HIV (۴۴ هزارنفر از ابتدای ثبت موارد مثبت تاکنون) بالغ بر حدود ۵۸ درصد از افراد از طریق اعتیاد تزریقی، حدود ۲۴ درصد رابطه جنسی محافظت نشده، انتقال از مادر به کودک ۱.۷ درصد و حدود ۰.۲ درصد از طریق فرآورده‌های خونی به بیماری HIV مبتلا شده‌اند.

او تاکید کرد: زمانی در دهه ۷۰ سهم اعتیاد تزریقی در بروز HIV بالا بود اما به نظر می‌رسد اکنون دیگر چنین نیست.

"در این زمینه بها دادن به امر آموزش یک موضوع حیاتی است که باید با قدرت ادامه یابد و افراد بتوانند بدون هیچ ترسی از انگ اجتماعی نسبت به تشخیص و درمان خود اقدام کنند"اگر آمار سالیان اخیر را به تفکیک هر سال بررسی کنیم سهم رابطه جنسی محافظت نشده بیش از اعتیاد تزریقی شده و حدود ۴۶ درصد سهم عوامل را به خود اختصاص می‌دهد. این به ما هشدار می‌دهد که باید نگران رفتارهای پرخطر جنسی باشیم.

وی افزود: از سوی دیگر اگر سهم سالیانه اعتیاد تزریقی بویژه در سالیان اخیر را بررسی کنیم درصد اعتیاد تزریقی ممکن است به ۳۰ درصد هم برسد.

بیش از ۵۰درصد مبتلایان در سنین ۲۵ تا ۳۹ سال

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران درباره وضعیت استان‌ها و شهرهای کشور درخصوص بروز HIV، گفت: در این زمینه یک ناهمگنی وجود دارد اما استان‌هایی که تبادل بیشتری با مهاجرین دارند و استان‌های مرزی و یا استان‌هایی که رفتار اعتیاد تزریقی بیشتری دارند شیوع بیشتری از بیماری را هم تجربه می‌کنند.

وی درباره میانگین سنی مبتلایان به HIV، بیان کرد: بیشتر مبتلایان (بیش از ۵۰ درصد) بین ۲۵ تا ۳۹ سال هستند.

شرط تولد فرزند سالم از زوجین مبتلا به HIV

سیدعلی‌نقی در پایان درخصوص تولد فرزندان سالم از پدران و مادران مبتلا به HIV، به ایسنا گفت: اگر این افراد به درمان پایبند باشند و ویروس در بدن آنها مهار شده باشد، می‌توانند مانند همه افراد جامعه، خانواده و بچه داشته باشند؛ البته باید اقدام به فرزندآوری زیر نظر متخصص زنان و پزشکان مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری انجام شود. درحال حاضر در ۳۷ باشگاه مثبت HIV که زیر نظر سازمان بهزیستی است خیلی افراد را می‌بینیم که زوجین مبتلا به HIV هستند اما فرزندشان بیمار نیست.

بیشتر بخوانید:

• میکروب‌های روده را جدی بگیرید!

• بهبود اختلالات گوارشی با مصرف این مواد غذایی