دوگانگی سن فرسودگی خودرو در قانون هوای پاک

آلودگی هوا در کشور مساله جدیدی نیست و حداقل در تهران حدود ۴۵ سال است که درگیر آن هستیم، حتی نشریات سال‌های ۱۳۵۴ و ۱۳۵۵ بارها به این مشکل پرداخته‌اند یعنی آن روزها هم این مشکل وجود داشته و یک مساله قدیمی است اما چگونه با گذشت این همه سال همچنان در حال دست و پنجه نرم کردن با چنین معضلی هستیم در حالی که بسیاری از کشورها توانستند با موفقیت از آن عبور کنند.

این وضعیت هوا و گرفتار شدن در آن در حالی است که در سال ۱۳۹۶ قانون هوای پاک تصویب شد یعنی این مساله قانون دارد اما پس چرا همچنان آلودگی در کلانشهرها به ویژه تهران می تازد؟ 

بنابر اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، بیش از ۱۷ میلیون خودروی شخصی در کشور تردد می‌کند که از این تعداد حدود ۵۱۰ هزار خودرو یعنی سه درصد آنها فرسوده‌اند، همچنین ۳۲۰ هزار تاکسی است که حدود ۲۰۰ هزار تاکسی یعنی بیش از ۵۰ درصد آنها فرسوده‌اند، دو میلیون وانت تردد می‌کند که ۵۱۵ هزار دستگاه آن یعنی ۲۵ درصد فرسوده، ۱۳۰ هزار اتوبوس و مینی‌بوس که ۹۲ هزار دستگاه یعنی ۷۰ درصد فرسوده، ۹۰۰ هزار کامیون و کامیونت و کِشنده است که ۲۵۰ هزار تای آن یعنی ۲۷ درصد فرسوده، ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار موتورسیکلت تردد می‌کنند که ۱۰ میلیون یعنی ۸۷ درصد آنها فرسوده‌اند در مجموع ۳۳ میلیون منابع متحرک در کشور تردد می‌کنند که ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه آن یعنی ۳۵ درصد آنها فرسوده‌اند.

این در حالیست که روز به روز نیز بر تعداد خودروها در شهرها به ویژه کلان‌شهرها اضافه می شود، مثلا در تهران سالانه حداقل ۲۰۰ هزار خودرو اضافه می‌شود در حالی که دیگر توان اکولوژیک شهری مانند تهران بیش از ۲۰ سال است که تمام شده و نتیجه آن انباشت آلایندگی و آلودگی هوا است.

همه اینها در حالیست که ما قانون هوای پاک داریم، کارشناسان معتقدند شاید قانون هوای پاک ایده‌آل نباشد اما قانون خوبی است، پس چرا همچنان درگیر آلودگی هوا هستیم در حالیکه اگر مفاد قانونی آن اجرایی می‌شد کمک بزرگی به برون‌رفت از این معضل می‌کرد که به نظر به درست و شاید اصلا اجرا نشدن برخی بندهای این قانون بر می گردد ، حتی در این مدت شاهد حذف بندهای مهمی از آن هستیم بندهایی که متهمان اصلی آلودگی هوا یعنی خودرو را نشانه رفته بود، نمونه بارز آن حذف ماده ۸ قانون هوای پاک است که به تعیین سن فرسودگی خودروها اشاره دارد.

این در حالیست که بنا بر اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، سهم منابع متحرک در آلایندگی تهران ۶۰ درصد است، کامیون ها با ۱۵.۷ درصد بیشترین سهم را در آلودگی هوای تهران دارند، سهم خودروهای سواری ۱۳.۹ درصد، موتورسیکلت ۱۰.۱ درصد، اتوبوس سرویس ۷.۴ درصد، اتوبوس واحد ۵.۷ درصد، مینی بوس چهار درصد، تاکسی ۲.۱ درصد و وانت ۱.۸ درصد است که با این وجود با گذشت زمان این منابع فرسوده تر می شوند و بطور قطع آلودگی بیشتری به همراه خواهند داشت حال اینکه در این وضعیت یکی از بندهای مهم قانون هوای پاک توسط شورای نگهبان حذف می شود به نظر دودش به چشم همگان خواهد رفت و اکنون که با ویروس کرونا دست و پنجه نرم می کنیم آلودگی تاثیر بیشتری بر این بیماری خواهد داشت.

آخرین مطالعاتی که در دانشگاه هاروارد انجام شد نشان داد که در ازای هر یک واحد ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون حدود ۱۵ درصد مرگ و میر ناشی از کرونا در آمریکا افزایش می یابد، بنابراین اکنون علاوه بر این ویروس در حال نزدیک شدن به فصل پاییز و زمستان هستیم که معمولا نیز در فصول سرد سال شاهد بروز پدیده اینورژن یا همان وارونگی دما خواهیم بود بنابراین همراهی ویروس کرونا، سرما خوردگی، آنفلوآنزا و آلودگی هوا مشکلات زیادی به بار خواهد آورد.

در این زمینه مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت وگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: بعد از سالها تلاش قانون هوای پاک در کشور تصویب شد اما فردی باعث شد که یکی از بندها و شاید هم یکی از مهمترین بندهای آن که مربوط به سن خودرو است حذف شود.

وی درباره این موضوع توضیح داد که فردی به دیوان عدالت شکایت کرد تا بتواند از خودروی خود استفاده کند چون گویا جزو خودروهای فرسوده با سن بالا بود و دیوان نیز حکم بر استفاده از آن داده و این حکم رفته به شورای نگهبان و آنها حکم را تایید کردند و در نهایت بند سن خودرو از قانون هوای پاک حذف شد، بنابراین ماده ای که شورای نگهبان قبلا آن را تایید کرده بود، خود هم آن را لغو کرد، شاید توجیه شان این بود که تا زمانی که خودرویی می تواند حرکت کند باید از آن استفاده شود.

تجریشی تاکید کرد: اما با توجه به اینکه سهم خودروهای فرسوده در آلودگی هوا بسیار زیاد است از این رو نامه ای به بخش حقوقی ریاست جمهوری نوشتیم همچنین در حال هماهنگی با مجلس شورای اسلامی هستیم تا تکلیف سازمان حفاظت محیط زیست در مقابل این دو قانون مشخص شود چون در قانون اول گفته شده که باید سن فرسودگی خودرو را مشخص کنیم و قانون دیگری گفته که چیزی به عنوان سن فرسودگی خودرو وجود ندارد بنابراین منتظر هستیم تا به لحاظ حقوقی به ما جواب بدهند. همچنین نامه ای برای ریاست جمهوری نوشتیم تا بعدها به ما نگویند که چرا سن خودروها را مشخص نکردید در حالی که ما آن را در قانون هوای پاک مشخص کردیم اما این بند از قانون برداشته شد و به لحاظ عامه گفتند خودرویی که راه می رود می تواند مورد استفاده قرار گیرد تا زمانی که از حرکت بایستد.

وی گفت: البته بعید می دانم که آن بند دیگر به قانون هوای پاک برگردد بنابراین باید برای خودروهای فرسوده راهکار دیگری اتخاذ کنیم تا کمترین آلودگی را داشته باشند مثلا خودرویی که بعد چند سال دارد تردد می کند به جای یک سال به یک سال هر ۶ ماه به معاینه فنی برود از این رو در حال کارشناسی موضوع هستیم و منتظریم تا تعیین تکلیف شود و ما هم راهکار جایگزین ارائه دهیم.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: سن فرسودگی خودرو را بسیاری از کشورها دارند با این حساب چنین بندی جزو قوانین مترقی است البته برخی کشورها هم چیزی به عنوان سن فرسودگی خودرو ندارند، در بسیاری از کشورها معمولا هزینه نگهداری خودروهای قدیمی بسیار زیاد است و بانک ها نیز برای خرید خودروی نو وام می دهند از این رو بسیاری از کشورهای پیشرفته از خودرویی که مدتی از آن استفاده شود دیگر استفاده نمی کنند پس هم در فرهنگ آنها آمده و هم به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست. البته فقط بحث محیط زیستی نیست بلکه ایمنی هم مهم است.

وی با بیان اینکه در حال نزدیک شدن به فصول سرد سال هستیم، گفت: در فصل پاییز و زمستان با پدیده اینورژن یا همان وارونگی دما مواجه می شویم که در بروز آن خودروهای فرسوده نقش بسزایی دارند، آخرین مطالعاتی که در دانشگاه هاروارد انجام شد نشان داد که به ازای هر یک واحد ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون حدود ۱۵ درصد مرگ و میر ناشی از کرونا در آمریکا افزایش می یابد بنابراین در پاییز و زمستان اگر بخواهیم طرح ترافیک را هم بر داریم و تردد خودروهای شخصی و وارونگی دما را هم داشته باشیم قطعا خیلی مشکل خواهیم داشت.

تجریشی افزود: اکنون ۹۵ درصد مینی بوس ها و ۲۰۰ هزار تاکسی فرسوده است که سهم خودروهای شخصی نیز ۱۰ درصد است بنابراین داشتن بندی به عنوان تعیین سن خودرو در کاهش آلودگی هوا بسیار حائز اهمیت است.

وی با اشاره به بخش دیگر این بند گفت: به لحاظ سرمایه گذاری نیز تعداد زیادی متضرر شدند چون عده ای با اعتماد به این قانون و بند آن با سرمایه گذاری های زیاد کارخانه های اسقاط ایجاد کردند حالا که این بند از قانون حذف شده و اجرا نمی شود بسیار متضرر خواهند شد، اگر در زمان تصمیم گیری برای حذف این بند از قانون هوای پاک به همه ابعاد آن نگاه می شد شاید طور دیگری تصمیم گیری می شد، حتی در زمان حذف آن از سازمان محیط زیست نظر نخواستند و یک مرتبه نامه آن به سازمان آمد.