پای نان سنگک چه زمانی به سفره ایرانی باز شد؟

آفتاب‌‌نیوز :

نان سنگک بدون تردید محبوب‌ترین نانی است که در تنور روی ریگ‌های داغ پخته می‌شود. این نان از آرد کامل (آرد بدون سبوس) تهیه می‌شود. این خصوصیت باعث شده نان سنگک به لحاظ کیفیت تغذیه‌ای یک سر و گردن از سایر نان‌ها بالاتر باشد. طعم خوش نان سنگک و مزایای بی‌شمار آن طرفداران زیادی را به خود جذب کرده است. به دلیل داشتن مقدار زیادی فیبر در مخلوط این نان، هضم آن بسیار آسان بوده و ارزش غذایی بسیار بالایی دارد.

در رابطه با چگونگی و محل و تاریخ دقیق پیدایش نان سنگک در ایران اطلاعات دقیق و روشنی در دسترس نیست.

"آفتاب‌‌نیوز : نان سنگک بدون تردید محبوب‌ترین نانی است که در تنور روی ریگ‌های داغ پخته می‌شود"کهن‌ترین نوشته و تحقیقی که در آن از نان سنگک نام برده شده، یک کتاب فرهنگ لغات به نام «برهان قاطع» است که توسط نویسنده‌ای به نام خلف تبریزی در سال ۱۰۶۲ هجری قمری نگارش شده که مولف در کتاب خود معنای واژه سنگک را «نوعی از نان که روی سنگریزه‌های گرم پخته می‌شود» عنوان می‌کند.

تقویم سال‌نمایی که توسط «کمیته نانوایان تهران» در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۲۶ شمسی در تهران چاپ شده، تاریخچه و چگونگی پیدایش نانوایی و نان سنگک در ایران را از دوره شاه عباس صفوی می‌داند. شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهیدست و لشگریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند، در صدد چاره‌ای برآمد تا در هر شهر نانوایی‌هایی بسازند که بتواند به قدر مصرف سربازان نان تهیه کند.

شاه عباس حل این مشکل را از «شیخ بهایی» طلب کرد که از علما و دانشمندان آن زمان ایران بود. شیخ بهایی با تفکر و تعمق تنور سنگکی را ابداع نمود. تنور سنگک توسط شیخ بهایی به قدری با دقت و بصیرت طراحی و ساخته شده است که از آن موقع تاکنون، هنوز به صورت اولیه پخت می‌شود و نانی که از این تنور بیرون می‌آید، علاوه بر اینکه محبوب‌ترین نان ایرانی است، جزو محبوب‌ترین نان‌های دنیا نیز به شمار می‌رود.

همچنین گفته می‌شود قدمت نان سنگک را قبل از ورود اسلام به ایران و در زمان پادشاهان ساسانی می‌دانند. مطابق یکی از دیدگاه‌ها پخت نان سنگک پیش از ورود اسلام به ایران نیز رواج داشته و پیدایش آن به بیماری یکی از پادشاهان ساسانی گره می‌خورد.

طبیب برای درمان پادشاه نانی تجویز می‌کند که باید روی ریگ پخته شود. در اجرای این کار دستور داده می‌شود که روی توری مقداری ریگ و سنگ‌ریزه بریزند و در زیر آن آتش پرحجمی روشن کنند تا ریگ‌ها کاملا داغ شود. سپس خمیر نان را با دست روی تخت‌هایی پهن کرده و روی سنگ‌های داغ قرار دهند تا پخته شود.

از آنجا که در این روش قسمت پایین نان پخته و قسمت رویی پخته نمی‌شود، توری دیگری نیز روی خمیر قرار داده و روی آن آتش ریختند تا هر ۲ طرف نان بپزد. این روش پختن نان به آرامی توسعه و تکامل یافته تا به صورت امروزی درآمده است. همچنین در کتب تاریخی ذکر شده که وقتی سربازان عرب به شهر مدائن آمده و نان سنگک را روی میز نانوایی مشاهده کردند، با چنین نانی آشنایی نداشتند؛ همین موضوع دلیلی بر قدمت پخت نان سنگک در ایران است.

در گذشته نان سنگک به دلیل استفاده از آردهای با سبوس‌گیری پایین از مغذی‌تری نان‌ها بود اما متاسفانه اکنون مدتی است که برخی نانوایان به جای استفاده از آرد سنگک از آرد لواش و یا بربری استفاده می‌کنند.

این موضوع باعث شده که این نان کیفیت، طعم و مزه خود را مثل سابق نداشته باشد تا طرفداران خود را از دست بدهد.