ترانه‌ای برای اوکراین در غیبت روسیه؛ آیا یوروویژن سیاسی است؟

رادیو فردا

رادیو فردا - ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱

شصت و ششمین دوره مسابقات یوروویژن در حالی روز سه‌شنبه دهم مه در شهر تورین ایتالیا آغاز می‌شود که این مسابقه هنری شدیداً تحت تأثیر تهاجم روسیه به اوکراین است.

قاعدتاً و رسماً نباید بزرگترین کنکور ترانه جهان و یکی از پربیننده‌ترین رویدادهای غیرورزشی دنیا، تحت تأثیر مسائل سیاسی برگزار شود، زیرا در مقررات آن تأکید شده که یوروویژن «یک رقابت فرهنگی است که مبادلات بین‌المللی و درک متقابل را ارتقا می‌دهد».

با این حال، این رقابت دنیای موسیقی که به دلیل اهداف صلح‌آمیزش به «المپیک ترانه» در اروپا مشهور شده، اغلب به خط مقدم تنش‌های ژئوپولیتیک قاره کهن تبدیل شده است.

گاهی این مسابقات از سوی برخی به عنوان یک ابزار دیپلماسی فرهنگی، و گاهی نیز از سوی برخی دیگر، ابزار تبلیغاتی توصیف می‌شود.

اما امسال با توجه به وقوع یک جنگ دیگر در اروپا، حذف روسیه و بلاروس و همزمان حضور پررنگ یک گروه موسیقی اوکراینی، این مسابقات، بیش از هر دوره دیگری، سیاسی شده است.

حذف روسیه و بلاروس در یوروویژن ۲۰۲۲

درست یک روز بعد از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در اواخر ماه فوریه، اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی که برگزارکننده یوروویژن است اعلام کرد که روسیه در دوره پیش‌روی این مسابقات شرکت داده نخواهد شد.

این در حالی بود که کمی قبل از آن، این اتحادیه اعلام کرده بود با وجود درخواست اوکراین برای حذف روسیه از یوروویژن ۲۰۲۲، روسیه می‌تواند در این مسابقات شرکت کند.

در آن زمان سوسپیلن، شرکت دولتی رسانه‌ای اوکراینی اعلام کرده بود: «مسابقه ترانه یوروویژن پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد تا اروپا را متحد کند. از این نظر، مشارکت روسیه به عنوان یک متجاوز و ناقض قوانین بین‌المللی در یوروویژن امسال، ایده اصلی این مسابقه را تضعیف می‌کند.»

اما اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی در جواب نوشت: «مسابقه ترانه یوروویژن یک رویداد فرهنگی غیرسیاسی است که کشورها را گرد هم می‌آورد و تفاوت‌ها را از طریق موسیقی جشن می‌گیرد. اعضای روس و اوکراینی اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی متعهد شده‌اند که در دوره امسال در تورین شرکت کنند و ما قصد داریم از آنها استقبال کنیم و اجازه دهید هنرمندان دو کشور در ماه مه شرکت کنند.»

اجرای خیابانی گروه رپ کالوش در لویو در دوم آوریل امسال، چند هفته پس از تهاجم روسیه به اوکراین

تغییر نسبتاً فوری تصمیم اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی در مورد روسیه، پس از درخواست‌های متعدد دیگر کشورها برای حذف روسیه از یوروویژن اتفاق افتاد.

علاوه بر تلویزیون‌های دانمارک، نروژ، هلند، فنلاند، لیتوانی، استونی و ایسلند، مدیر تلویزیون سوئد از اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی خواست در تصمیم خود برای نگه داشتن روسیه در مسابقات امسال تجدیدنظر کند.

او هشدار داد هرچند بر اساس ایده اصلی یوروویژن، این مسابقات یک رویداد غیرسیاسی است، «اما وضعیت در اروپا با تهاجم روسیه به اوکراین به شدت وخیم است».

سرانجام وقتی اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی تصمیم گرفت که روسیه را از مسابقات امسال حذف کند، در بیانیه‌ای نوشت: «با توجه به این بحران بی‌سابقه اوکراین، وجود ترانه‌ای به نمایندگی از روسیه، مسابقات را مختل می‌کند».

نمایندگان بلاروس در مسابقات ۲۰۲۱ که ترانه اجراشده توسط آنها سه سال محرومیت از مسابقات را برای بلاروس به دنبال داشت

امسال علاوه بر روسیه، کشور بلاروس متحد مسکو نیز در مسابقات یوروویژن شرکت نخواهد کرد، زیرا اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی در اول ژوئیه سال ۲۰۲۱، این کشور را به دلیل محتوای سیاسی ترانه‌های ارائه شده در آن سال و همچنین وضعیت خود بلاروس، به مدت سه سال از شرکت در یوروویژن محروم کرد.

«استفانیا»؛ ترانه‌ای از اوکراین و برای اوکراین

در میان گروه‌های موسیقی که از کشورهای مختلف در یوروویژن امسال شرکت دارند، حضور گروه موسیقی رپ اوکراینی کالوش از همه پررنگ‌تر است و توجه‌های بیشتری را به خود جلب کرده است.

نه تنها حضور کالوش در یوروویژن امسال به این مسابقات رنگ و بوی سیاسی داده، بلکه انتخاب ترانه این گروه در داخل خود اوکراین برای معرفی به یوروویژن نیز تا حدودی سیاسی بود.

در روز ۱۲ فوریه، دو هفته پیش از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، کالوش در مسابقه تلویزیون ملی اوکراین برای معرفی به یوروویژن مقام دوم را کسب کرد.

اما آلینا پاش خواننده زن ۲۹ ساله اوکراینی که به مقام اول رسیده بود، به دلیل جنجال به وجود آمده بر سر سفرش به شبه‌جزیره کریمه از طریق روسیه، از این مسابقه کناره‌گیری کرد و به این ترتیب، گروه کالوش جای او را گرفت.

آلینا پاش برنده رقابت‌های مقدماتی در اوکراین که به دلیل سفر به کریمه از طریق روسیه، از نمایندگی کشورش در مسابقات یوروویژن محروم شد

با وجود وضعیت جنگی در اوکراین، مقام‌های کی‌یف اجازه داده‌اند پنج مرد عضو گروه کالوش (که همه در سنی هستند که می‌توانند به جبهه‌های جنگ علیه روسیه اعزام شوند) از طریق لهستان به ایتالیا بروند.

این گروه قرار است در مسابقات یوروویژن، ترانه «استفانیا» را که در واقع یک ترانه مرکب از رپ و ملودی سنتی است، اجرا کنند: «من همیشه راهم را به سوی خانه پیدا خواهم کرد، حتی اگر همه جاده‌ها ویران شده‌اند».

این ترانه احساسی که در شرایط کنونی جنگ اوکراین یک ترانه امیدوارکننده توصیف شده، در شبکه یوتیوب در میان ۳۵ اثر دیگر حاضر در یوروویژن پربیننده‌ترین شده است.

همچنین دو هفته پیش از آغاز مسابقات یوروویژن، بر اساس اعلام وبسایتی که وبسایت‌های اصلی شرط‌بندی را در خود جای داده، ترانه این گروه اوکراینی ۴۲ درصد بخت برنده شدن در یوروویژن امسال داشت و بسیار بالاتر از دیگر بخت‌های این مسابقه، یعنی ترانه‌هایی از ایتالیا (۱۴ درصد) و سوئد (۱۰ درصد) ایستاده بود.

استفانیا ادای احترامی به مادر و فراتر از آن وطن است.

ورود اعضای گروه کالوش به افتتاحیه مسابقات تورین در ۸ مه امسال

اولیه پسیوک، بنیانگذار گروه کالوش و سراینده این ترانه به آسوشیتدپرس گفته است که بخشی از این ترانه خیلی پیش از وقوع جنگ اوکراین نوشته و به مادرش تقدیم شده بود، اما با وقوع جنگ، این ترانه معنای بیشتری پیدا کرد و بسیاری از اوکراینی‌ها، مادر موجود در این ترانه را مادر خود، اوکراین، دانستند.

در حالی که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه معتقد است اوکراین به طور تاریخی بخشی از روسیه بوده، اهمیت ترانه استفانیا این است که بر فرهنگ مستقل اوکراین تأکید دارد. به ویژه آن که اعضای گروه کالوش این ترانه را با لباس‌های محلی و هوپاک، رقص محلی اوکراینی اجرا می‌کنند.

پسیوک گفته است: «ما خود نشان می‌دهیم که فرهنگ اوکراینی و کد قومیتی اوکراین وجود دارد». او تأکید کرد: «هدف ما این است که موسیقی اوکراینی را نه تنها در اوکراین بلکه در سراسر اروپا محبوب کنیم.

"به ویژه آن که اعضای گروه کالوش این ترانه را با لباس‌های محلی و هوپاک، رقص محلی اوکراینی اجرا می‌کنند.پسیوک گفته است: «ما خود نشان می‌دهیم که فرهنگ اوکراینی و کد قومیتی اوکراین وجود دارد»"و یوروویژن بهترین بستر برای این کار است».

با وجود جنگ در اوکراین، این گروه موسیقی پس از پایان مسابقات یوروویژن به کشورشان بازخواهند گشت.

یوروویژن؛ یک رقابت سیاسی؟

این اولین بار نیست که سایه سیاست بر مسابقات یوروویژن سنگینی می‌کند.

دائن ولتیک، محقق دانشگاه وین و نویسنده کتاب‌هایی درباره ژئوپولیتیک یوروویژن، به خبرگزاری فرانسه گفته است جنگ اوکراین به شدت این رویداد را تحت تأثیر قرار داده، اما «این جدید نیست».

در سال ۱۹۷۵، یونان یوروویژن را به نشانه اعتراض به اشغال قبرس از سوی ترکیه تحریم کرد. سپس در سال ۱۹۹۲، جنگ‌های پیاپی که منجر به فروپاشی یوگوسلاوی شد، بر یوروویژن سایه انداخت.

در سال ۲۰۰۴، اوکراین برنده این مسابقات شد و سال بعد که «انقلاب نارنجی» در این کشور روی داد، آنان یک ترانه بسیار سیاسی را برای یوروویژن معرفی کردند که در نهایت پذیرفته شد.

روسلانا لیژیچکو، برنده اوکراینی یوروویژن ۲۰۰۴ در یک تجمع اعتراضی در کی‌یف در دسامبر ۲۰۱۳

در سال ۲۰۰۹، چند ماه پس از جنگ در اوستیای جنوبی بین روسیه و گرجستان، اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی ترانه گرجستانی با نام «We Don’t Wanna Put In» که با اسم رئیس‌جمهور روسیه (Putin) در آن بازی شده، ضد روسیه ارزیابی کرد.

در سال ۲۰۱۲، عفو بین‌الملل برگزاری یوروویژن در جمهوری آذربایجان را به دلیل نقض گسترده حقوق بشر در این کشور محکوم کرد.

در سال ۲۰۱۵ نیز، این اتحادیه از ارمنستان خواست تا عنوان ترانه خود را تغییر دهد که در ابتدا «انکار نکنید» بود و کنایه‌ای به امتناع ترکیه از به رسمیت شناختن کشتار ارامنه تلقی می‌شد.

اوکراین در سال ۲۰۱۶، دو سال پس از آن که روسیه شبه‌جزیره کریمه اوکراین را به خاک خود ملحق کرد، بار دیگر با یک ترانه سیاسی پا به عرصه یوروویژن گذاشت.

جامالا، خواننده زن اوکراینی در ترانه‌ای با عنوان «۱۹۴۴» تبعید تاتارها به دست استالین را بازگو کرد که پدر خودش از بازماندگان این واقعه بود.

انتخاب این ترانه با واکنش منفی روسیه مواجه شد، اما سرانجام مقام نخست مسابقات آن سال را کسب کرد.

اجرای ترانه اوکراینی ۱۹۴۴ توسط جامالا برنده سال ۲۰۱۶ یوروویژن در مرحله نهایی مسابقات در سوئد

سال گذشته نیز اتحادیه پخش برنامه‌های اروپایی بلاروس را از یوروویژن اخراج کرد، زیرا این کشور در متن ترانه‌ای که به یوروویژن معرفی کرده بود، به مخالفان سیاسی الکساندر لوکاشنکو رئیس‌جمهور تحت حمایت روسیه حمله کرده بود.

با وجود حساسیت‌ها به متن ترانه‌ها، اما امسال، برگزارکنندگان یوروویژن محتوای ترانه گروه اوکراینی را حاوی اشعار و مواضع سیاسی و ناقض مقررات این مسابقات ندانسته‌‌اند.

آیا امسال اوکراین برنده می‌شود؟

با اینکه اوکراین تاکنون دو بار در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۶ برنده یوروویژن شده و نیز پیش‌بینی‌ها حالی از تعداد زیاد رأی‌های احتمالی به ترانه استفانیاست، اما پیروزی گروه موسیقی اوکراینی در مسابقات امسال یوروویژن تضمین شده نیست.

دائن ولتیک، محقق دانشگاه وین گفته است: «مردم مطمئناً از اوکراین حمایت خواهند کرد، اما این بدان معنا نیست که این کشور برنده خواهد شد. در سال ۱۹۹۳، بوسنی و کرواسی مسابقات را خیلی خوب به پایان نبردند، هر چند که این دو کشور زیر آتش نیروهای صرب قرار داشتند».

اعضای گروه کالوش در ۲۲ آوریل امسال در ایرپین

اسلوبودان تودوروویچ، سردبیر یک سایت هواداران یوروویژن در صربستان، نیز گفته است که یوروویژن نباید فقط یک میدان سیاسی باشد: «یک پیروزی برای اوکراین [به دلایل سیاسی]، بر یوروویژن و ارزش‌هایی که از آنها دفاع می‌کند سایه می‌اندازد: بی‌طرفی، استقلال سیاست، احترام و ترویج تنوع».

فهرست برندگان ۲۰ سال اخیر یوروویژن نشان می‌دهد که پیش‌بینی برنده این مسابقات از قبل، کار بسیار دشواری است.

اما در مسابقات امسال، چه اوکراین پیروز شود چه نشود، همدردی‌ها و همبستگی‌ها با این کشور در سراسر اروپا بسیار زیاد است.

محقق دانشگاه وین معتقد است همین که گروه اوکراینی در صحنه یوروویژن حضور دارد، همین که اعضای این گروه توانسته‌اند‌ کشورشان را ترک کنند و این همه حمایت را جلب کنند و همین که روسیه از یوروویژن حذف شده است، پیشاپیش یک پیروزی برای اوکراینی‌هاست.

بیشتر بخوانید