مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ

خبرگزاری میزان - درگیری‌های شدید و گلوله‎باران‌های سنگین بار دیگر در اطراف کوه‌های قره‎باغ کوهستانی طنین‌انداز شده است؛ منطقه‌ای منزوی در لبه اروپا که از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی شاهد چندین جنگ بزرگ بوده است. 

جمهوری آذربایجان روز سه‎شنبه اعلام کرد که نیرو‌های مسلح این کشور «فعالیت‌های ضد تروریستی محلی» را در قره‌باغ که در داخل مرز‌های جمهوری آذربایجان قرار دارد آغاز کردند.

قره‌باغ به‌عنوان یک منطقه جداشده از سوی جمعیت ارمنستانی‌اش کنترل می‌شود.

اکنون، با شدت گرفتن درگیری‌ها همه نگاه‌ها به این مناقشه چند دهه‌ای است.

چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟

برای هفته‌ها، ارمنستان و ناظران بین‌المللی هشدار داده‌اند که جمهوری آذربایجان نیرو‌های مسلح خود را در امتداد خط تماس بسیار مستحکم در قره‌باغ کوهستانی جمع‌آوری کرده و آماده حمله به نیرو‌های محلی ارمنستانی است. 

در ساعات اولیه روز سه‌شنبه، مقام‎های ارمنستانی قره‌باغ گزارش دادند که یک حمله از سوی جمهوری آذربایجان در جریان بوده و آژیر‌های حمله هوایی در «استپانکرت»، مرکز قره‌باغ به صدا درآمده است. 

جمهوری آذربایجان به حدود ۱۰۰ هزار ساکن این منطقه گفته است که از طریق «کریدور‌های بشردوستانه» منتهی به ارمنستان «تخلیه» شوند.

با این حال، نیرو‌های جمهوری آذربایجان تمامی مبادی ورودی و خروجی را تحت کنترل دارند و بسیاری از مردم محلی نگرانند که اجازه عبور به آن‌ها داده نشود. 

«حکمت حاجی‌اف»، مشاور ارشد سیاست خارجی «الهام علی‌اف»، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان تاکید کرد که «هدف خنثی کردن زیرساخت‌های نظامی است» و هدف قرار گرفتن غیرنظامیان را تکذیب کرد.

با این حال، برخی تصاویر منتشر شده در فضای مجازی (که تایید رسمی نشده‌اند)، ساختمان‌های آسیب‌دیده را نشان می‌دهند و «گغام استپانیان»، بازرس حقوق بشر ارمنستان قره‌باغ، گزارش داد که چندین کودک در این حملات زخمی شده‌اند. 

چرا تنش‌ها به وضعیت کنونی رسید؟

«پولیتیکو» در گزارشی ضمن بررسی مناقشه قره‎باغ، می‎گوید که در دوران اتحاد جماهیر شوروی، قره‌باغ یک منطقه خودمختار در داخل جمهوری آذربایجان امروزی بود که هم مردم این کشور و هم ارمنستانی‌ها را در خود جای داده بود، اما نبود مرز‌های داخلی وضعیت آن را تا حد زیادی بی‌اهمیت کرد. 

همه چیز زمانی تغییر کرد که مسکو کنترل جمهوری‌های پیرامونی خود را از دست داد و قره‌باغ به طور رسمی در داخل قلمرو بین‌المللی به رسمیت شناخته شده جمهوری آذربایجان جای گرفت.

از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴، نیرو‌های ارمنستانی و جمهوری آذربایجان در یک سلسله نبرد‌های طاقت‌فرسا بر سر منطقه، ارمنستانی‌ها کنترل بخش‌هایی از قره‌باغ را به دست گرفتند و صد‌ها هزار نفر از مردم جمهوری آذربایجان مجبور به مهاجرت شدند.

از آن زمان، ارمنستانی‌های قره‌باغ با استناد به همه‌پرسی سال ۱۹۹۱ که جمهوری آذربایجان آن را به رسمیت نمی‌شناسد، به طور یکجانبه اعلام استقلال کردند.

برای نزدیک به سه دهه، این وضعیت با ثبات باقی ماند و ۲ طرف در یک بن‌بست محبوس شدند که از سوی خطی از سنگرها، مین‌های زمینی و دفاع ضد تانک حفظ می‌شد. 

با این حال، همه چیز در سال ۲۰۲۰ تغییر کرد؛ زمانی که جمهوری آذربایجان یک جنگ ۴۴ روزه را برای بازپس‌گیری قلمرو خود به راه انداخت و صد‌ها کیلومتر مربع را در قره‌باغ کوهستانی را تحت کنترل خود درآورد.

محاصره قره‌باغ

جمهوری آذربایجان در ماه‌های اخیر به سمت کنترل تمام دسترسی‌ها به منطقه حرکت کرده است. 

این وضعیت در ۲ ماه گذشته بدتر شده است، به طوری که یک ایست بازرسی جمهوری آذربایجانی به تازگی در کریدور لاچین ایجاد شده و تردد در این محور متوقف شده است.

جمهوری آذربایجان محاصره قره‌باغ کوهستانی را تکذیب می‌کند و «حاجی‌اف» گفته است که اگر ساکنان مسیر‌های حمل و نقل از داخل قلمرو تحت کنترل جمهوری آذربایجان را بپذیرند، این کشور آماده است تا کریدور لاچین را بازگشایی کند.

چرا تنشها بر سر قره‌باغ تشدید شده است؟

طی چند ماه گذشته، آمریکا، اتحادیه اروپا و روسیه از جمهوری آذربایجان خواسته‌اند که در طول مذاکرات دیپلماتیک که برای پایان دادن به درگیری برای همیشه طراحی شده است، به جای جست‌وجوی راه حل نظامی برای اعمال کنترل بر کل منطقه، دیپلماسی را در دستورکار قرار دهند.

در بخشی از مذاکرات در واشنگتن، بروکسل و مسکو «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان یک سری امتیازات بی‌سابقه اعطا کرد و تا آنجا پیش رفت که قره‌باغ را به عنوان قلمرو جمهوری آذربایجان به رسمیت شناخت. 

با این حال، دولت او معتقد است که نمی‌تواند یک قرارداد صلح امضا کند که شامل حقوق و امنیت بین‌المللی برای ارمنستانی‌های قره‌باغ نباشد. 

«علی‌اف» چنین ترتیباتی را صراحتا رد کرده است و اصرار دارد که هیچ‌گونه حضور خارجی در قلمرو جمهوری آذربایجان وجود نداشته باشد.

او اصرار دارد که کسانی که در آنجا زندگی می‌کنند به‌عنوان شهروندان جمهوری آذربایجان، مانند هر شهروند دیگری از حقوق برخوردار خواهند بود. 

جمهوری آذربایجان، ارمنستان را به توقف روند صلح متهم کرده است. 

به گفته «المار ممدیاروف»، وزیر خارجه سابق جمهوری آذربایجان، برای تحمیل توافق به تشدید تنش نظامی نیاز است.

به گفته وی، این می‌تواند شامل یک درگیری کوتاه مدت یا یک جنگ باشد.

جمهوری آذربایجان همچنین مدعی شده که آنچه «خرابکاران ارمنستانی» خوانده، در پس انفجار‌های مین‌هایی بوده‌اند که به کشته شدن شش پرسنل نظامی در منطقه منجر شده است.

انتهای پیام/