فقیهی که در دوره رضاخان به مذهب‌ستیزی نشریات اعتراض کرد

خبرگزاری مهر _گروه فرهنگ و ادب: آیت‌الله میرزا ابوالفضل نجم آبادی، از جمله فقهای معاصر و مدرس نامدار حوزه علمیه تهران بود که به سال ۱۲۷۷ به دنیا آمد و در سال ۱۳۴۴ درگذشت. او پس از طی مقدمات ادبیات عرب در مدرسه شیخ هادی (میرزا عیسی وزیر) در مدرسه مروی تهران به فراگیری سطح، نزد پدرش آیت‌الله شیخ محمد تقی مجتهد نجم آبادی (فرزند ارشد شیخ هادی نجم آبادی) و آیت‌الله میرزا مسیح طالقانی پرداخت. پس از فراغت از این مرحله مبانی علوم عقلی را از حاج فاضل عراقی و سید محمد فاطمی قمی، از نویسندگان قانون مدنی ایران آموخت.

پس از وفات پدرش به قصد حج و اقامت در عتبات عالیات از تهران خارج شد و پس از ادای فریضه حج به مدت هفت سال در نجف اشرف به تحصیل پرداخت. میرزا محمدحسین غروی نائینی، آقا سید ضیاالدین عراقی و آیت‌الله سید ابوالحسن موسوی اصفهانی از استادان او در حوزه علمیه نجف بودند.

سفرهای تحقیقی به بلاد اسلامی

آیت‌الله نجم آبادی پس از کسب درجه اجتهاد و پیش از بازگشت به تهران به سیر آفاق و انفس پرداخت و سفرهای تحقیقی و تبلیغی به کشورهای اسلامی از جمله، سوریه، لبنان، مصر و فلسطین داشت. در این سفرها با عالمان اهل سنت به گفت‌وگوهای علمی پرداخت.

"خبرگزاری مهر _گروه فرهنگ و ادب: آیت‌الله میرزا ابوالفضل نجم آبادی، از جمله فقهای معاصر و مدرس نامدار حوزه علمیه تهران بود که به سال ۱۲۷۷ به دنیا آمد و در سال ۱۳۴۴ درگذشت"آن مناظرات علمی انگیزه ترجمه کتاب «المراجعات» علامه شرف الدین را در پی داشت.

وی درباره علت انگیزه این کتاب در یکی از یادداشت‌های خود چنین نوشته است: «اندیشه‌ای که سالیا دراز در سر اغلب مسلمانانِ روشن ضمیر بوده این که: تفرقه و پراکندگی را از میان فرقه‌های مسلمانان به خصوص شیعه و سنی برداشته و رشته الفت و مهر را جایگزین آن کنند. این جانب نیز این فکر را در سر داشتم، تا اینکه در سال ۱۳۴۲ قمری مطابق ۱۳۰۲ شمسی به سفر حج مشرف شدم. در همین سال درصدد بودم که از آداب و روش دینی و عادی مردمِ سرزمین حجاز و عموم اهل سنت آگاه شوم، تا نظر و باور آنان را نسبت به جامعه شیعی به دست آورم.

حسن اتفاق در آن سال مراسم حج و سفر حاجیان نسبتاً طولانی شد. تقدیر این بود که از شام به سوی مدینه منوره برویم. این مسیر معمولاً به وسیله قطار در حدود دو روز طی می‌شد ولی ما به عللی با ماشین حرکت کردیم… این مسافرت از ۱۵ تا ۳۰ روز طول کشید.

حاجیان در بین راه در هر شهر، قصبه و دهکده‌ای مانند معان، عمان و تبوک اقامت می‌کردند یا مدتی در صحرا و بیابان به‌سر می‌بردند، نگارنده که جز آن جمع بودم وقت را مغتنم شمرده با مردم آن نواحی و سایر مناطق عربستان و همسفرانی که رفیق راه و اغلب سنی بودند، مأنوس گشته و با طرح دوستی کم و بیش صحبت‌های مذهبی به میان می‌آوردم. بدین امید که سودایی که در سر بوده عملی کنم، شاید تا حدودی از اختلاف شیعه و سنی کاسته شود.»

آیت الله ابوالفضل نجم آبادی در ششم آبان ۱۳۰۶ به همراه گروهی از دانش آموختگان حوزه نجف نامه‌ای را به ریاست وقت مجلس شورای ملی نوشت و به مذهب ستیزی برخی مطبوعات و فعالیت‌های حزب ایران نو اعتراض کرد.

بازگشت به ایران و حضور در درس شیخ عبدالکریم حائری

در سال ۱۳۰۹ به تهران بازگشت و در مسجد جدش شیخ هادی نجم آبادی واقع در محله سنگلج به تدریس و تبلیغ پرداخت. در مان ایام مدتی در شهر قم از درس آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، احیاگر حوزه مقدسه علمیه قم، بهره‌مند شد. در سال‌های پایانی عمر، نماینده آیت‌الله العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی در شهر تهران بود و در سال ۱۳۳۵ به دستور ایشان و به همراه خطیب نامدار شیخ محمدتقی فلسفی، در اجلاس تقریب مذاهب اسلامی در کشور پاکستان شرکت کرد.

آیت‌الله نجم آبادی با امام خمینی (ره) نیز روابط گرمی داشت به طوری که در ۱۲ مرداد ۱۳۱۶ در شفر مشترک به تبریز از کتابخانه تربیت آن شهر دیدار کردند. اعتراض به تصویب نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال ۱۳۴۱ و ارسال نامه اعتراضی به سفیر وقت ترکیه در ایران پس از تبعید امام خمینی به آن کشور در سال ۱۳۴۳ از دیگر فعالیت‌های سیاسی این فقیه برجسته در دوره پهلوی است.

میرزا ابوالفضل نجم آبادی از حامیان نشریه آئین اسلام به مدیریت نصرالله نوریانی بود.

"این جانب نیز این فکر را در سر داشتم، تا اینکه در سال ۱۳۴۲ قمری مطابق ۱۳۰۲ شمسی به سفر حج مشرف شدم"تا پایان عمر در مدرسه سپهسالار تهران، کتاب‌های رسایل و مکاسب شیخ مرتضی انصاری و شرح منظومه حکیم سبزواری را تدریس می‌کرد. او در سن ۶۸ سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز به وسیله آیت الله سیدمحمدرضا گلپایگانی در حرم حضرت معصومه در قم به خاک سپرده شد. فرزندانش روایت کرده‌اند که این عالم برجسته از حرف لغو پرهیز می‌کرد و بسیار اهل مطالعه بود. اکثر اوقات یا در حال خواندن بود و یا در حال نوشتن، علاقه بسیاری به گل و گیاه و درخت داشت و از جمله کارهای ایشان در منزل پرورش دادن گیاهان بود.

مکتوبات آیت‌الله ابوالفضل نجم آبادی

آثار این مجتهد هفت عنوان کتاب به زبان‌های عربی و فارسی است که در سال‌های اخیر با پیگیری فرزندش محمدعلی نجم آبادی و پس از تحقیق و ویراستاری علمی به وسیله مؤسسه آیت‌الله العظمی بروجردی در قم تجدید چاپ شده است: «الاصول: تقریرات درس آیت‌الله نایینی و آقا ضیاالدین عراقی» در سه مجلد، الرسایل الفقیه، کتاب القضا، حاشیه مکاسب، کشکول، مجموعه مقالات فارسی (توحید نجم آبادی)، ترجمه المراجعات در دو جلد.

در ۳۱ فروردین ۱۳۸۷ شمسی آئین بزرگداشت میرزا ابوالفضل نجم آبادی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد. مهدی محقق رئیس وقت آن انجمن فقه و اصول را در مدرسه سپهسالار تهران از میرزا ابوالفضل نجم آبادی فرا گرفته است.

معرفی کتاب

مدخل آیت‌الله میرزا ابوالفضل نجم آبادی در کتاب «علمای مجاهد استان البرز» یکی از بهترین زندگینامه‌های در معرفی این دانشمند برجسته است.

نخستین چاپ این کتاب در پاییز ۱۳۹۷ با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه در ۳۲۸ صفحه توسط نشر شاهدان البرز (وابسته به ستاد کنگره شهدای استان البرز) در دسترس مخاطبان قرار گرفت. سومین چاپ این کتاب نیز در اردیبهشت ۱۳۹۸ با شمارگان ۴۰۰ نسخه منتشر شد. عسکری در این کتاب با روش پژوهش اسنادی، زندگی و زمانه و آرمان‌های ۷۴ تن از علمای مجاهد البرز را روایت کرده است. با توجه به رویکرد عسکری در نگاه به زندگی این شخصیت‌ها می‌توان گفت که آنها در ۵۷ زمینه، مبارزات خود با استعمار، استثمار، صهیونیسم، جریان‌ها و فرقه‌های ضاله در ایران و دیگر کشورها سامان داده‌اند.

همچنین به تاریخ ۱۳۸۷ نیز کتابی در زمره مجموعه زندگینامه‌های انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر شد با عنوان «زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله حاج میرزا ابوالفضل نجم آبادی» در شمارگان ۱۴۰۰ نسخه، ۲۱۰ صفحه و بهای ۲,۵۰۰ تومان که شامل مقالات بسیار مفیدی است در زندگینامه و منظومه فکری و طریق سیر و سلوک اجتماعی این فقیه و متفکر برجسته و اثرگذار.