«روز سعدی» چگونه شکل گرفت؟

کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی‌شناسی توضیحاتی را درباره انتخاب اول اردیبهشت‌ به عنوان «روز سعدی» بیان کرد و درباره چگونگی شکل‌گیری این روز گفت.

به گزارش ایسنا،  همزمان با برگزاری بخشی از برنامه علمی بیست و ششمین سال بزرگداشت یادروز سعدی در مرکز فرهنگی شهر کتاب تهران در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲، با کوروش کمالی سروستانی که در سال ۱۳۷۶ پیشنهاد نام‌گذاری روزهای اول اردیبهشت به‌نام «یادروز سعدی» و بیستم مهرماه به‌نام «یادروز حافظ» را ارایه کرده، به گفت‌وگو پرداختیم تا به روایت‌های مختلفی که در شکل‌گیری این روزهای فرهنگی در فضای مجازی صورت گرفته، بپردازیم.

او علاوه بر پیگیری برگزاری نشست‌های علمی و فرهنگی و هنری این دو روز در سال‌های ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷، پیگیر ثبت این دو رویداد فرهنگی در شورای فرهنگ عمومی کشور و تقویم ایران نیز بوده است.

کمالی در مورد شکل‌گیری این ایده فرهنگی گفت: «شاعران کلاسیک و بزرگ ایران به‌ویژه سعدی و حافظ جایگاه ماندگاری در ذهن و زبان ایرانیان داشته و دارند. مگر می‌شود ایرانی بود و دلبسته فردوسی و نظامی و خیام و مولوی و سعدی و حافظ و دیگر شاعران بلندآوازه ایران نبود. در سال ۱۳۷۵ که دل‌مشغولی اصلی‌ام توسعه فرهنگی فارس در بنیاد فارس‌شناسی بود، طرح‌های مختلفی را در زمینه‌های مختلف پژوهشی، فرهنگی و هنری، با یاری و همراهی پژوهشگران و هنرمندان و نویسندگان پی ریختیم. در این میان جای خالی دو شاعر بزرگ شیراز و ایران؛ سعدی و حافظ که نقش و پیوند بی‌بدیلی با شیراز داشتند و همگان با شعر و حکمت و هنر آنان آشنایند، در رویدادهای فرهنگی مستمر، هویدا بود و ضرورت پرداختن به آنان انکارناپذیر.

"کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی‌شناسی توضیحاتی را درباره انتخاب اول اردیبهشت‌ به عنوان «روز سعدی» بیان کرد و درباره چگونگی شکل‌گیری این روز گفت"بر همین اساس با بررسی تجربه‌های پیشین بزرگداشت سعدی و حافظ در شیراز و نیز با توجه به چگونگی پرداختن دیگر کشورها به شاعران بزرگ و ملی‌شان، نامگذاری روزی به‌نام «سعدی» و روزی به‌نام «حافظ» در سال ۱۳۷۵ به ذهنم رسید. برای انتخاب مصادیق این روزها، پیش از اعلام عمومی با پژوهشگران و ادیبان ایران از جمله دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، بهاءالدین خرمشاهی و منصور رستگارفسایی به رایزنی پرداختم و در انجمن‌های ادبی آن روزگار، از جمله «یاران یکشنبه» این ایده را مطرح کردم که خوشبختانه با اقبال و استقبال روبه‌رو شد و در نهایت روز اول اردیبهشت‌ماه «یادروز سعدی» و ۲۰ مهرماه به‌عنوان «یادروز حافظ» انتخاب شد».

مدیر مرکز سعدی‌شناسی درباره دلیل انتخاب اول اردیبهشت‌ماه به‌نام روز سعدی گفت: «اردیبهشت شیراز رشک‌برانگیز است و به‌روایتی، سعدی گلستان و بوستان را در اردیبهشت‌ماه سال‌های ۶۵۵ و ۶۵۶ هجری سروده است. چنان‌که در دیباچه گلستان آمده است: «در فصل ربیع که صولت برد آرمیده بود و ایام دولت ورد رسیده». در همین دیباچه، سعدی بیت الهام‌بخش «اول اردیبهشت‌ماه جلالی» را نیز آورده است؛ به‌همین دلایل، پیشنهاد نامگذاری اول اردیبهشت‌ماه به‌نام سعدی با اجماع ادیبان و پژوهشگران روبه‌رو شد و در سال ۱۳۷۶ اعلام و نخستین مراسم بزرگداشت یادروز سعدی در اول اردیبهشت ۱۳۷۷ در آرامگاه سعدی با حضور گسترده سعدی‌شناسان، سعدی‌پژوهان، سعدی‌دوستان و هنرمندان برگزار شد».

عضو هیات موسس مرکز حافظ‌شناسی در پاسخ به این پرسش در مورد دلیل انتخاب ۲۰ مهر به نام «یادروز حافظ» گفت: «با توجه به انتخاب روز سعدی، طبیعی بود که ما نمی‌توانستیم در فصل بهار دو روز را به شاعران شیرازی اختصاص دهیم. در دو فصل تابستان و زمستان نیز آب و هوای شیراز برای این رویداد فرهنگی مناسب نبود، اما در مهرماه، اوایل پاییز، آب و هوای شیراز دوباره بهاری می‌شود.

از سوی دیگر، واژه «مهر» در اشعار حافظ به معانی مختلف و با بسامد بسیار، تکرار شده است. به‌همین دلیل مهرماه زمان مناسبی برای نامگذاری روزی به‌نام حافظ بود. انتخاب بیستم مهرماه از یک‌سو به‌دلیل ماندگاری این عدد در ذهن و یاد مردمان است که خود ارزش‌گذاری غزل حافظ را برایمان تداعی می‌کرد و از دیگر سوی، چون زمان قابل توجهی از آغاز به‌کار مدارس و دانشگاه گذشته، مخاطبان اصلی این روز، می‌توانند با فراغ بال، در این رویداد فرهنگی شرکت ‌کنند. اولین مراسم بزرگداشت «یادروز حافظ» در ۲۰ مهرماه ۱۳۷۶ در حافظیه شیراز برگزار شد».

او درباره روند قانونی تصویب این دو روز در تقویم ایران گفت: «اگرچه نخستین مراسم یادروز حافظ در سال ۱۳۷۶ و یادروز سعدی در سال ۱۳۷۷ برگزار شد، اما با توجه به پیشنهاد ارایه شده این دو روز در سال ۱۳۷۸ در شورای فرهنگ عمومی کشور به‌تصویب رسید و در تقویم کشور گنجانده شد. پیش از این هیچ روزی در ایران به‌عنوان یک روز فرهنگی و به‌نام شاعر یا نویسنده‌ای نامگذاری نشده بود.

"مگر می‌شود ایرانی بود و دلبسته فردوسی و نظامی و خیام و مولوی و سعدی و حافظ و دیگر شاعران بلندآوازه ایران نبود"اگرچه برخی از اعضای شورای فرهنگ عمومی کشور پیشنهاد کردند که به‌جای روز سعدی و حافظ روزی به‌نام ادب فارسی نامگذاری شود و از همه شاعران ایرانی در آن روز تجلیل شود، اما با مخالفت برخی از عقلای قوم و نیز ارایه استدلال علمی و فرهنگی در مورد جایگاه بزرگان ادب فارسی، این دو روز به تصویب رسید و علاوه بر این دو روز، به مرور ۱۰ روز فرهنگی دیگر به‌نام بزرگان ادب و فلسفه و عرفان و علم از جمله فردوسی، مولوی، خیام و ملاصدرا پیشنهاد و به تصویب رسید و این‌گونه بود که ۱۲ روز فرهنگی، تقویم ایران را مزین کرد».

کمالی افزود: «برخلاف تصور برخی در فضای مجازی که نامگذاری این روز را به یونسکو نسبت می‌دهند، باید گفت سازمان یونسکو نقشی در این امر نداشت و نه تنها سعدی، بلکه هیچ شاعر یا نویسنده دیگری، چه ایرانی و چه غیرایرانی، یک روز جهانی، که همه دنیا آن را به رسمیت بشناسند و در آن روز برای فرد موردنظر، مراسمی برگزار کنند، وجود ندارد. اگرچه بعد از تصویب این روز و با اقبال علاقه‌مندان به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی، یادروز سعدی به یمن خوبی‌ها و زیبایی‌های اندیشه سعدی چون شعر و نامش جهانگیر شد و در ۲۶ سال گذشته همزمان با شیراز در بسیاری از شهرهای ایران و کشورهای جهان، دوستدارانش آن را به جشن نشستند و از خوان حکمت و عشق و شورش خوشه‌ها چیدند».

کمالی سروستانی ضمن ارایه گزارشی در مورد فعالیت‌های مرکز سعدی‌شناسی در طول این سال‌ها گفت: «در ادامه برگزاری مراسم‌های مختلف در سال‌های برگزاری مراسم یادروز سعدی، سال‌های ۱۳۹۵ ـ ۱۳۸۵ به دهه سعدی‌شناسی اختصاص یافت که طی آن، هر سال به موضوعی خاص پیرامون سعدی پرداخته می‌شد؛ موضوعاتی چون: دوران‌شناسی سعدی، زندگی و اندیشه و زبان سعدی، گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید و مجالس، نسخه‌شناسی سعدی، سعدی و معارف اسلامی و فرهنگ ایران، سعدی و مسائل اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، سیاسی و ادبیات عصر ما، هنر سعدی، سنت و نوآوری و فرهنگ مردم، سعدی در حدیث دیگران و دیگران در حدیث سعدی که توسط سعدی‌پژوهان مورد واکاوی قرار گرفت و در مجموعه سعدی‌شناسی به چاپ رسید».

او دیگر فعالیت‌های این دوران را چنین برشمرد: «برگزاری جشنواره‌های هنری با موضوع زندگی و آثار سعدی، از قبیل جشنواره خوشنویسی سعدی، نقاشی سعدی، موسیقی سعدی، تئاتر سعدی و نیز طراحی و اجرای اپرای عروسکی سعدی توسط استاد بهروز غریب‌پور؛ چاپ ۲۹ دفتر سعدی‌شناسی، ۲۰ جلد کتاب ارزشمند و به‌ویژه کلیات نفیس سعدی، کاری زیبا از خوشنویسان و تذهیب‌کاران و جلدسازان مکتب هنری شیراز؛ برگزاری همایش بین‌المللی سعدی و شاعران جهان از جمله سعدی و پوشکین در مسکو، سعدی و سروانتس در مادرید، سعدی و یونس امره در آنکارا، سعدی و کنفوسیوس در پکن، سعدی و ویکتور هوگو در پاریس و سعدی و متنبی از سال ۱۳۹۰ در شیراز، تهران و برخی از شهرهای جهان با همکاری مرکز فرهنگی شهر کتاب تهران؛ برگزاری سخنرانی‌های سعدی‌پژوهانه به مدت یک سال و نیم، سه‌شنبه‌های هر هفته در مرکز فرهنگی شهر کتاب تهران به همت علی‌اصغر محمدخانی؛ برگزاری نشست‌های هفتگی برخوان سعدی، مسابقه گلستان‌خوانی، کلاس‌های آموزش گلستان برای آموزگاران؛ پیشنهاد و پیگیری ساخت مرکز سعدی‌شناسی در جوار آرامگاه سعدی توسط سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در سال ۱۴۰۰ افتتاح شد و متأسفانه تاکنون در اختیار این مرکز قرار نگرفته؛ انتخاب کتاب سال سعدی و تجلیل از سعدی‌پژوهان نام‌آور؛ کمپین مرکز سعدی‌شناسی برای همیاری سیل‌زدگان سعدیه در سال ۱۳۹۸ که با حمایت هنرمندان و سخاوتمندان روبه‌رو شد و...».

کمالی همچنین درباره روند سعدی‌پژوهی در قرن گذشته گفت: «در آغاز قرن جدید و پس از گذشت ۲۶ سال از نامگذاری اول اردیبهشت‌ماه به‌نام روز سعدی، برخود فرض می‌دانیم که ادای دین به بزرگانی کنیم که در قرن گذشته از سال ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ بر خوان سعدی نشستند و کارنامه سعدی‌پژوهی را پربارتر کردند؛ استاد عبدالعظیم قریب که گلستان را برای اولین‌بار در سال ۱۳۱۰ تصحیح و منتشر کرد. استاد محمدعلی فروغی که کلیات سعدی را به همراهی استاد حبیب یغمایی به‌گونه‌ای علمی تصحیح کرد که پس از قریب ۸۰ سال همچنان مرجع همگان است. دکتر غلامحسین یوسفی که با تصحیح علمی بوستان و گلستان، طرحی نو در تصحیح انتقادی آثار سعدی درانداخت و همچنین استاد مظاهر مصفا که کلیاتی آراسته و پیراسته براساس نسخه تصحیح‌شده انجمن ادب فارس با صد دسته واژه و اصطلاح و بیت‌یاب منتشر کرد و نیز مصححان دیگری چون نورالله ایزدپرست، رستم‌ علی‌یف، محمدجعفر واجد شیرازی، شوریده شیرازی،... و نیز پژوهشگران سعدی‌شناسی چون علامه محمد قزوینی، عباس اقبال، ذبیح‌الله صفا، رضازاده شفق، سعید نفیسی و خطیب رهبر...

.

همچنین سپاسگزار استادان بزرگواری هستیم که در ۲۶ سال گذشته به شیراز آمدند، بر خوان سعدی نشستند و ما از خرمن دانش و منششان خوشه‌ها چیدیم. با آرزوی دیرزیستی و تندرستی برای همۀ این عزیزان، اجازه می‌خواهم که با صد افسوس یاد کنم از بزرگانی که به ما افتخار حضور دادند و امروز از حضور انفسی‌شان محرومیم؛ آنان که در آفاق ماندگارند و سرای فانی را به امید سرای باقی وانهادند. استادان بزرگوار: عبدالحسین زرین‌کوب، علی‌محمد حق‌شناس، محمود عبادیان، صادق همایونی، غلامرضا افراسیابی، محمدابراهیم باستانی پاریزی، حسن امداد، عمران صلاحی، بهروز ثروتیان، منوچهر دانش‌پژوه، محمود روح‌الامینی، هوشنگ فتی، نورالله کسایی، ایرج وامقی، جعفر شعار، رضا انزابی‌نژاد، اکبر نحوی، سیدجواد طباطبایی، حسن ذوالفقاری، محمدجعفر جعفری لنگرودی و احمد سمیعی.

همچنین شاعران بزرگی که عاشقانه بزم سعدی را در شیراز آراستند و امروز در میان ما نیستند: فریدون مشیری، حمید مصدق، حسن مزارعی، نصرالله مردانی، حسن اولاد، پرویز خائفی و منصور اوجی.

در این ۲۶ سال، هنرمندان و خنیاگران بزرگی در مراسم یادروز سعدی، غزل‌خوان سعدی شدند و کلام شیخ را به شور و شیدایی موسقیایی آراستند که از این میان، استاد محمدرضا شجریان و استاد سیدنورالدین رضوی سروستانی نام‌آورانی بودند که امروز از حضورشان محرومیم و یاد و آثارشان همیشه با ما خواهد بود.

همچنین باید ادای احترام کنیم بر سازندگان بنای سعدیه، مجموعه‌ای که به همت علی‌اصغرخان حکمت و طراحی مهندس فروغی و مهندس علی صادقی در اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۱ افتتاح شد».

کمالی سروستانی برنامه‌های آینده مرکز سعدی‌شناسی را چنین عنوان کرد: «تدوین و انتشار دانشنامه سعدی، جمع‌آوری نسخ خطی سعدی برای استفاده محققان، تصحیح کلیات سعدی با همکاری سعدی‌پژوهان، تلاش برای عمومی کردن زندگی، آثار و اندیشه سعدی با همکاری هنرمندان عرصه‌های مختلف به‌ویژه خوشنویسان و نقاشان و طراحان، موسیقی‌دانان، خوانندگان سنتی و پاپ، ساخت سریال سعدی، ساخت فیلم سینمایی سعدی، ساخت تئاتر براساس زندگی و آثار سعدی، انیمیشن‌ها و... تکمیل و تجهیز کتابخانه تخصصی سعدی در جوار آرامگاه سعدی، ساخت موزه سعدی، طراحی و اهدا نشان سعدی با همکاری سعدی‌شناسان، نویسندگان و هنرمندان برجسته کشور، حمایت از پایان‌نامه‌های دوره دکتری و نیز چاپ کتاب‌های ارزشمند درباره زندگی و آثار سعدی، خلق رمان و داستان‌های کوتاه در مورد زندگی و آثار سعدی با همکاری نویسندگان کشور و...»

او در پایان نیز گفت: «و سخن آخر: منّت خدای را عزوجل که ما را یارای آن داد تا با بضاعتی اندک، در حد توان خویش و نه درخور شیخ بزرگ شیراز، طرحی نو دراندازیم؛ گرچه «چراغ پیش آفتاب پرتوی ندارد و مَناره بلند، در دامن کوه الوند پست می‌نماید».»

انتهای پیام