تجدیدنظر شجاعت می خواهد

گروه اندیشه: دکتر احمد میدری در یادداشتی در روزنامه اعتماد تحت عنوان «همداستانی جدید اقتصاددانان» تلاش کرده است به معرفی کتاب «مبارزه با نابرابری بپردازد. نویسندگان کتاب نه فقط خواهان مبارزه با فقر که خواهان مبارزه با نابرابری نیز هستند. این یادداشت در زیر از نظرتان می گذرد:
***

کتاب «مبارزه با نابرابری» را نشر روزنه روانه بازار کرده است. در این کتاب ۲۹ مقاله ارایه شده در همایشی در سال ۲۰۱۹ گردآوری شده است، این کتاب در سال ۲۰۲۱ به انگلیسی و سال ۱۴۰۱ به فارسی منتشر شد. عنوان کامل کتاب «مبارزه با نابرابری: بازنگری نقش دولت» است.

"گروه اندیشه: دکتر احمد میدری در یادداشتی در روزنامه اعتماد تحت عنوان «همداستانی جدید اقتصاددانان» تلاش کرده است به معرفی کتاب «مبارزه با نابرابری بپردازد"دنی رودریک و اولیور بلانچارد ویراستاران کتاب هستند. هر دو در ایران شناخته شده اند و از آنها کتب و مقالات گوناگونی به فارسی ترجمه شده است.

نویسندگان این کتاب که خواهان مبارزه نه فقط با فقر بلکه با نابرابری نیز هستند، اقتصاددانانی نیستند که بتوان آنها را به مارکسیسم یا چپ نقابدار نسبت داد.

این نویسندگان را نمی توان مانند توماس پیکتی خارج از جریان اصلی علم اقتصاد دانست؛ به عنوان نمونه یکی از آنها لارنس سامرز، رییس دانشگاه هاروارد و خزانه داری امریکا و مدیر مشاوران اقتصادی است و دیگری گریگوری منکیو نویسنده کتب درسی مرجع است که کتاب کلیات علم اقتصاد او به زبان های مختلف از جمله فارسی ترجمه شده است.

در مقدمه کتاب، ویراستاران دسته بندی جامعی از مطالب کتاب ارایه داده اند که اینک نیازی به تکرار آن نیست. مساله اصلی این کتاب بیش از آنکه پرداختن به علل نابرابری و روندهای آن باشد، همانا پرداختن به سیاست های مبارزه با نابرابری است. بخش اول کتاب، روند نابرابری در امریکا و اروپا را مقایسه کرده و در بخش دوم به فلسفه سیاسی مبارزه با نابرابری در مکاتب مختلف پرداخته شده است. با وجود این، کتاب رویکردی کاملا کاربردی و سیاستی دارد و سایر بخش ها و فصل ها به راهکارهای عملی در حوزه های مختلف از تجارت خارجی گرفته تا سیاست های آموزشی پرداخته است.

بر پایه بخش بندی ویراستاران، بخش سیاستی کتاب را می توان در ۹ گروه دسته بندی کرد: سیاست های قبل از تولید مانند اصلاح نظام آموزش و بهداشت، سیاست های مربوط به سازمان تولید مانند آموزش کارگران و سیاست های پس از تولید مانند مالیات بر ثروت.

سیاست های مبارزه با نابرابری از نظر جامعه هدف می تواند فقرا، طبقه متوسطه یا طبقه مرفه را هدف قرار دهد. از ضرب این سه گروه هدف در سه وضعیت (قبل از تولید، حین تولید، و پس از تولید) ۹ سیاست حاصل می شود. بخش های مختلف کتاب ناظر به سیاست های مقابله با نابرابری در این ۹ حالت است.

کتاب به روشنی مدعی تغییر در جهان و تغییر در اندیشه سیاست های اقتصادی است. نابرابری افزایش یافته است؛ پس باید در اندیشه اقتصادی تجدیدنظر کرد.

اقتصادهای اروپایی و امریکا نابرابرتر شده اند: سهم یک درصد ثروتمند از ۸درصد در دهه ۱۹۸۰ به ۱۱درصد در اروپا و ۲۰درصد در امریکا رسیده است، سهم ۵درصد فقیران از ۲۰درصد درآمد به ۱۲درصد در امریکا و ۱۸.۵درصد در اروپا در ۳۰ سال گذشته کاهش یافته است، در همین دوره سهم یک درصدی ثروتمندان از کل ثروت امریکا از ۲۵درصد ثروت به ۴۰درصد افزایش یافته است. تحرک اجتماعی به شدت کاهش یافته است؛ قبلا ۹۰درصد امریکاییان از پدران خود وضعیت بهتری داشتند که امروز به ۵۰درصد رسیده است.

این افزایش نابرابری در کشورهای اروپایی و امریکا اتفاقی نیست و حاکی از تغییر در ساخت قدرت سیاسی است.

"این یادداشت در زیر از نظرتان می گذرد: *** کتاب «مبارزه با نابرابری» را نشر روزنه روانه بازار کرده است"از نظر نویسندگان این مشکل ریشه در فناوری ندارد؛ بلکه مجموعه ای از عوامل دست به دست هم داده تا به این تحول در ساختار قدرت منجر شده است. نظام مالیاتی، نظام آموزش، نظام تعرفه ای و وضعیت نهادهای مختلف مانند جایگاه تشکل های کارگری و طبقه متوسط و رابطه آنها با دولت به نفع دهک یا صدک های بالا تغییر کرده است. با این نابرابری باید مبارزه کرد؛ نه تنها به خاطر پیامدهای آن که کل نظام سرمایه داری را به خطر انداخته است، بلکه چون این نابرابری ها بالذات «نابرابری های ناموجه» هستند. نابرابری های کنونی محصول نابرابری در دسترسی به فرصت هاست که میدان بازی را به نفع برخی تغییر داده است. مردمی که به آموزش و بهداشت برابر و نیز مراکز تصمیم گیری دسترسی ندارند، در معرض انواع نابرابری های ناموجه هستند.

ویراستاران کتاب مدعی دستیابی به توافق های مهم در سیاست های مقابله با فقر هستند: همه نویسندگان نابرابری را یک چالش بزرگ می دانند، هیچ کس معتقد نیست مقررات زدایی راه حل است، هیچ کس خواهان مالیات کمتر نیست، همه باور دارند نظام مالیاتی و آموزشی دو محور اصلی مبارزه با نابرابری هستند و دیگر کسی فکر نمی کند برای کارایی بیشتر باید نابرابری افزایش یابد.

همداستانی های بزرگی میان اقتصاددانان حاصل شده است که برخی از آنها در ایران کفر ابلیس تلقی می شود.

تجدیدنظر شجاعت می خواهد مخصوصا وقتی همراه با تغییر در منش باشد. با این جمله مقدمه پایان می یابد: «همایشی که درنهایت منجر به نوشتن این کتاب شد به ما این امید را داد که اقتصاددانان به جای نقش همیشگی خود به عنوان منتقد و منفی باف، در انجام اصلاحات سیاستی پیشقدم خواهند بود. هر دوی ما (ویراستاران) پس از این همایش نسبت به توانایی اقتصاد برای کاهش نابرابری ها خوشبین تر شده ایم.»

تحول از منتقد منفی باف به پیشگام در اصلاحات تحولی بزرگ است. آسیب شناسی یا همان نقد وضعیت موجود در علوم اجتماعی مانند پزشکی لازم است؛ به شرط آنکه هدف از آن درمان باشد. فرض نادرستی شکل گرفته است که نقد وضعیت موجود به مطالبه گری و مطالبه گری به اصلاح می انجامد.

اصلاح وضعیت موجود سه ستون دارد: اول پذیرش مساله، دوم یافتن راهکار کارشناسی و سوم اراده برای تغییر.

"در این کتاب ۲۹ مقاله ارایه شده در همایشی در سال ۲۰۱۹ گردآوری شده است، این کتاب در سال ۲۰۲۱ به انگلیسی و سال ۱۴۰۱ به فارسی منتشر شد"نقادی، در بهترین حالت موجب پذیرش مساله می شود؛ اما اگر راهکار و اراده ای برای تغییر وجود نداشته باشد، نقد در طول زمان به عادی سازی خواهد انجامید. همانا ارایه راهکار کارشناسی همراه با جزییات است که راه بهشت را از جهنم جدا می سازد. تلاش برای تصمیم سازی و شکل گیری اراده سیاستمداران راهی بسیار سخت است، اما برای به دست گرفتن پرچم اصلاحات سیاسی از این راه دشوار گریزی نیست.

۲۱۶۲۱۶