ساز «قیچک باس» جایگزین «ویولنسل» در ارکستر ملی ایران می‌شود؟

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید عبدالمجید شریف‌زاده رییس گروه پژوهشی هنر‌های سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اعلام این خبر گفت: ساز قیچک یکی از کهن‌ترین آلات موسیقی فلات ایران و بخشی از شبه قارۀ هند بوده که از پیشینۀ تاریخی قابل توجهی در میان سرزمین‌های شرق و جنوب شرقی ایران (سیستان و بلوچستان) برخوردار است. قیچک شهری امروزی، با بهره گیری از تکنیک‌های ساز‌های غربی به دو گونۀ سوپرانو و آلتو ساخته و تولید شد که عمده‌ترین دلیل آن پر کردن کاستی‌های ساز‌های کششی در رپرتوار موسیقی سنتی ایرانی بود.

شریف‌زاده با بیان اینکه این ساز از اوایل دهۀ پنجاه شمسی در اغلب ارکستر‌های موسیقی سنتی ایرانی مورد استفاده قرار می‌گرفت تصریح کرد: از این ساز مدل‌های مختلف قیچک سوپرانو، آلتو و باس ساخته می‌شود.

رییس گروه پژوهشی هنر‌های سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: در بسیاری از اجرا‌های موسیقی سنتی ایرانی برای تولید صدای باس از ویلنسل استفاده می‌شود (البته در استودیو و نه در اجرای زنده) که البته یک ساز ایرانی نیست و طبعاً با ساختار موسیقی ایرانی تناسب چندانی ندارد، بنابراین ساخت ساز قیچک باس برای این خلأ صوتی در ترکیب موسیقی ایرانی پیشنهاد شد. این ساز توسط سیامک قلمی و سمیرا عزیزی مطلق هنرمندان کارگاه سازسازی گروه هنر‌های سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ساخته شد.

شریف زاده به اشاره به این نکته که در طول سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی در زمینۀ مقایسۀ ساز‌های بلوچی با ویولن شده افزود: بررسی تطبیقی تکنیک‌های اجرایی و امکانات بیانی در ساز قیچک و رباب با خانوادۀ ویولن صورت نپذیرفته است. در عین حال برطرف کردن هوم صدا، رفع محدودیت نوازندگی در پوزسیون، استاندار شدن جایی نت‌ها، قابل استفادن بودن این ساز برای تمامی چلیست‌ها با هر نوع سبک نوازندگی، کوک بسیار دقیق ساز با سهولت و سریع و حذف سیم گیر و پایه تاندون مواردی است که در پژوهش حاضر (ساخت قیچک باس) تلاش شده رعایت شود.

وی مواد و مصالح در نظر گرفته شده در ساخت ساز قیچک باس را، کاسه ساز از چوب توت، دسته و زیر گیریف چوب گردو، گیریف چوب آبنوس یا فوفل، خرک از چوب کبوده، سیم‌ها پیراسترو اواپیرازی، پوست ضخیم بره، گوشی‌ها طرح ویتنر، قورقوری دانست. نتایج نشان می‌دهد با وجود تمایز ظاهری ساز ویولن و قیچک، شباهت‌های زیادی از لحاظ تکنیک‌های نوازندگی دست راست و چپ در این دو ساز می‌توان یافت.

شریف زاده تصریح کرد: سازندگان این ساز با بهره گیری از آزمایشگاه‌های فیزیک و شیمی داخل و خارج از کشور و پژوهش گستردۀ چندین ساله به رموز سازگران کروما ایتالیا دست یافته‌اند که از آن در ساخت ساز یاد شده بهره گرفته‌اند به نحوی که ساز ساخته شده صدای مطلوب در ارکستر ملی ایران را فراهم می‌کند.

خبر استفاده از ساز قیچک باس به جای ساز ویولنسل در ارکستر ملی ایران در حالی از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتشر شده که در متن خبر توضیحاتی پیرامون توافق این مجموعه با بنیاد فرهنگی هنری رودکی به عنوان متولی ارکستر ملی ایران برای جایگزینی ساز‌های مورد نظر اشاره‌ای نشده است.