گذر برای بزک؛ خراشی که بر چهره تاریخ اصفهان افتاد

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: طرح ساماندهی گذر آقا نورالله نجفی در دهه ۸۰ روی میز مدیران شهری اصفهان قرار گرفت و در سال ۱۳۸۵ نحوه اجرای آن از اتاق‌های مدیران شهری خارج شد، همان زمان اکثر کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی اصفهان با این طرح به شدت مخالفت خود را اعلام کردند اما مدیریت شهری وقت اصفهان به این مخالفت‌ها توجهی نکرد.

سال‌ها بعد و در اوایل دهه ۹۰ شهرداری اصفهان سعی کرده بود در سکوت طرح را تا جایی که می‌تواند پیش ببرد. شهردار وقت منطقه شهرداری اصفهان در سال ۹۲ اعلام کرده است که گذر آقا نورالله نجفی شمشیری است که خیابان حافظ را به خیابان نشاط متصل می‌کند، اما نکته مهم که تعجب همگان را برانگیخت این بود که قرار بود این گذر همانطور که از نامش پیداست ۱۲ متر باشد، اما شنیده‌ها در آن روزها نشان داد که مدیریت شهری اصفهان از یک طرح ۲۰ متری رونمایی خواهد کرد تا حجم ترافیک خیابان سپه و حافظ که قرار بود پیاده راه شوند را به دوش بکشد.

در این ارتباط محمدمهدی کلانتری، مدرس دانشگاه و دانشجوی دکتری مرمت بناهای تاریخی به خبرنگار مهر می‌گوید: از سال ۹۲ پیگیر گذرآقا نورالله نجفی بودم، درهمان سال با معاون میراث فرهنگی وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و شهردار وقت اصفهان، داشتم که مقرر شد نه تنها این طرح اجرا نشود بلکه مسیر خط ۲ مترو نیز که قرار بود از زیر میدان نقش جهان عبور کند، تغییر کند.

دبیر پویش نجات بافت‌های تاریخی ایران تصریح می‌کند: در سال ۹۴ تا ۹۷ مدیریت شهری اصفهان گذر ۱۶ متری آقا نورالله نجفی را پیگیری می‌کرده، اما در کمیسیون ماده ۵ استان، این موضوع را نماینده میراث فرهنگی در کمیسیون ماده ۵ امضا می‌کند و این مقام مسؤول در این جلسه قول می‌دهد که موضوع در کمیسیون عالی معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی مطرح شود، اما هیچ وقت آن مصوبه کمیسیون ماده ۵ به شورای عالی میراث فرهنگی ارسال نمی‌شود.

او اضافه می‌کند: در این گیر و دار خانه‌های تاریخی یکی پس از دیگری در دل این گذر تاریخی سلاخی شد تا گذری که معلوم نبود به چه دلیل قرار بود در دل بافت تاریخی پشت میدان نقش جهان کشیده شود، راه‌اندازی شود. در این ایام دوباره اعتراض‌ها بالا گرفت و این بار مرحوم فریدون اله یاری مدیرکل وقت میراث فرهنگی اصفهان به میدان آمد و اعلام کرد که میراث فرهنگی در سال ۹۳ یک بار جلوی پیشروی ساخت و تخریب در این گذر را گرفته است و از آن سال تاکنون دیگر تخریبی نداشته‌ایم.

کلانتری ادامه می‌دهد: طبق گفته مدیرکل وقت میراث فرهنگی اصفهان اواخر سال ۹۲ و اوایل سال ۹۳ اوج تخریب‌ها در گذر آقا نورالله نجفی بوده است و در سال ۹۷ آنچه به عنوان خانه‌های تاریخی ویران شده می‌بینیم یادگاران آن سال‌ها است، این در حالی است که مدیرکل وقت میراث فرهنگی اصفهان از نامه‌نگاری‌های متعددی در خصوص ممنوعیت هر گونه تخریب و عملیات عمرانی انجام داده بود.

او می‌گوید: در تیرماه سال ۱۳۹۸ بیش از ۷۰ نفر از کارشناسان، فعالان فرهنگی و هنری، پژوهشگران اصفهانی و معماران و شهرسازان در نامه‌ای به مسوولان درخواست کردند تا «حییثیت فرهنگی ایران، حرمت تاریخی میدان نقش جهان و ظرفیت گردشگری بافت همجوار آن مورد توجه قرار گیرد».

او ادامه می‌دهد: گذر آقا نورالله نجفی از سمت خیابان حافظ تاجایی پیش می‌رود که شما دقیقاً در پشت دیواره مسجد شیخ لطف الله خود را می‌بینی و اگر اندکی به بالا توجه کنی حتی از داخل گذر زیر گنبد مسجد شیخ لطف الله را به راحتی می‌بینیم، یعنی خود رو تا ۳۰ متری گنبد مسجد شیخ لطف الله می‌آید. در واقع مسجد شیخ لطف الله از یک سو و میدان تاریخی نقش جهان از سوی دیگر باعث شده است که این سوال همواره پیش بیاید که ساخت این گذر واقعاً به جز آزار آثار تاریخی چه حسن دیگری می‌تواند برای این محدوده داشته باشد؟

کلانتری می‌گوید: در ۲۵ مهرماه سال ۱۳۹۸ شورای عالی معماری و شهرسازی نامه‌ای ارسال می‌کند و مخالفت خود را با ایجاد هرگونه گذر در محل گذر آقا نورالله نجفی در شهر اصفهان اعلام کرد. در این نامه، شورای عالی معماری و شهرسازی با اشاره به اهمیت بافت تاریخی شهر اصفهان و ضرورت حفظ و احیای آن، ایجاد هرگونه گذر جدید در این بافت را مغایر با اصول شهرسازی و میراث فرهنگی دانست.

این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: پس از مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی باعث می‌شود تا مدیران استانی و شهری اصفهان متعجب شوند و به مصوبه اعتراض می‌کنند، اما شورای عالی بر روی مصوبه‌اش تاکید می‌کند.

پس از مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی در معاونت شهرسازی وزارت راه و شهرسازی برای این گذر طرح‌های مختلفی داوری شد و در پایان طرح مرمت شهری برگزیده شد، اما یک هفته پس از اعلام طرح برگزیده، مدیریت شهری اصفهان خودش در کتابخانه مرکزی برای طرح‌ها یک مسابقه برگزار کرد که دو داور اصلی هم انصراف دادند و طرح خود شهرداری را به عنوان طرح برگزیده معرفی کرد.

کلانتری تاکید می‌کند: تا خرداد ماه سال ۱۴۰۲ مدیریت شهری اصفهان به دنبال بازگشایی بدنه شرقی گذر از سوی خیابان حافظ بود و حتی مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان به بنده اعلام کرد که یک حقوق مکتسبه برای حوزه و پاساژ به جهت پارکینگ احداثی ایجاد شده است و ما چاره‌ای نداریم و می‌خواهیم دو معازه را تخریب کنیم و به صورت سرپوشیده یک مسیر رفت و برگشت برای خودرو داشته باشیم و بنده به ایشان گفتم که این موضوع مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی دارد و کسی حق ندارد به بدنه حافظ دست بزند.

وی ادامه می‌دهد: رسول میرباقری رییس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان از بازگشایی گره ترافیکی برای گذر آقا نورالله نجفی نام برد، هرچند که پس از چندی از این سخن عقب نشینی شد، اما نباید فراموش کنیم که گذر آقا نورالله نجفی به هیچ وجه گذر ترافیکی نیست و نمی‌تواند هم گذر ترافیکی باشد.

این مدرس دانشگاه و دانشجوی دکتری مرمت بناهای تاریخی تصریح می‌کند: آنچه امروز به عنوان گذر تاریخی آقا نورالله نجفی افتتاح شده بزکی بیش نیست و اتفاقاً این گذر تاریخی که نیست هیچ بلکه گذری است که نشان از چگونگی تخریب تاریخ دارد.

کلانتری تصریح می‌کند: اعتقاد دارد که شهرداری در این افتتاحیه پز روشن فکری داده است و اعلام کرده که تغییر رویکرد داده است، این در حالی است که یک مطالبه اجتماعی و یک پویش به نام پویش نه به گذر آقا نورالله نجفی نگذاشت که مدیریت شهری این گذر را به یک معبر ترافیکی بدل کند، مدیریت شهری فعلی تا خرداد ماه امسال به دنبال معبر ترافیکی بود و اگر شهرداری مجبور شده است که فقط کف‌سازی و بدنه سازی داشته باشد به خاطر وجود مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی و تلاش میراث دوستان اصفهانی است.

وی می‌افزاید: گذر آقا نورالله نجفی یک تخریب تاریخی است، سایه گذر ترافیکی همچنان بر گذر آقا نورالله نجفی وجود دارد و احتمالاً ذی‌نفعان پاساژ و حوزه علمیه، حتماً به دنبال تخریب بدنه حافظ خواهند بود و این ۱۲ پلاک باقی مانده امکان تخریب دارد و باید همه میراث دوستان حواسشان جمع باشد تا مشکلی پیش نیاید، اصلاً تغییر رویکردی در مدیریت شهری اصفهان وجود نداشته است و اگر امروز گذر آقا نورالله نجفی اینگونه افتتاح می‌شود به خاطر وجود مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است و این گذر تاریخی هم نیست بلکه گذری است بر روی تخریب‌های تاریخی اطراف میدان نقش جهان و باید درس عبرت برای آیندگان باشد.

چنانچه بازدیدی از گذرآقانورالله نجفی در با کیفیت‌ترین میدان جهانی نقش جهان داشته باشیم جز تخریب داشته‌های تاریخی و فرهنگی مان را نخواهیم دید، تیشه‌ای که هر روز به ریشه تاریخمان زخم زده و گویا این نامهربانی‌هایش پایانی ندارد.