گره سدالنهضه بازشدنی نیست/ منطقه بوی باروت می‌دهد

خبرگزاری مهر -گروه بین الملل: سودان، مصر و اتیوپی نزدیک به یک دهه است که در مورد مدیریت و پر کردن مخزن سد النهضه که آدیس آبابا بر رود نیل می‌سازد در حال مذاکره هستند اما تاکنون توافقی بین طرفین حاصل نشده است.

این پروژه که در سال ۲۰۱۱ به بهره برداری رسید در صورت تکمیل بزرگترین تأسیسات برق آبی در آفریقا خواهد بود. دو کشور پایین دست یعنی سودان و مصر از اینکه این سد تأسیسات آنها را تهدید کند هراس دارند.

مرحله آبگیری سدالنهضه در جولای گذشته انجام شد. اتیوپی در مرحله نخست، آب‌گیری این سد را به حجم ۴.۹ میلیارد متر مکعب به اتمام رساند. حال اتیوپی اعلام کرده است که جولای آینده یعنی تا چند ماه دیگر دومین مرحله آبگیری سدالنهضه را ادامه خواهد داد.

اتیوپی طی ماه‌های گذشته اولین مرحله از آب‌گیری این سد عظیم را به پایان رساند و هم‌اکنون خود را برای پر کردن مرحله دوم آماده می‌کند. به موازات پر شدن سد، کار تکمیل آن نیز پیش می‌رود.

اتیوپی این سد را برای تولید برق و استفاده از آن در داخل و صادرات مازاد به خارج احداث می‌کند و اصرار دارد آن را در سه سال پر کند که همین مسئله باعث اختلاف شده است.

"دو کشور پایین دست یعنی سودان و مصر از اینکه این سد تأسیسات آنها را تهدید کند هراس دارند.مرحله آبگیری سدالنهضه در جولای گذشته انجام شد"مصر و سودان به عنوان کشورهای پایین دست می‌گویند آبگیری این سد در این مدت باعث وقوع خشکسالی و به تبع آن از دست رفتن زمین‌های زراعی حاشیه نیل و بیکاری و کاهش تولید خواهد شد اتیوپی این سد را برای تولید برق و استفاده از آن در داخل و صادرات مازاد به خارج احداث می‌کند و اصرار دارد آن را در سه سال پر کند که همین مسئله باعث اختلاف شده است. مصر و سودان به عنوان کشورهای پایین دست می‌گویند آبگیری این سد در این مدت باعث وقوع خشکسالی و به تبع آن از دست رفتن زمین‌های زراعی حاشیه رود نیل و بیکاری و کاهش تولید خواهد شد و پیشنهاد داده‌اند در فرایند زمانی بیشتر پر شود.

خطر بیخ گوش سودان است. درست است که مصر با چالشهایی در زمینه امنیت آبی خود روبرو است اما سودان به طور مستقیم تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و با شروع مرحله دوم آبگیری سد، از عطش شدید رنج خواهد برد و زندگی بیست میلیون سودانی در معرض خطر قرار خواهد گرفت.

پس از اینکه سه کشور به توافقی در زمینه سدالنضه نرسیدند، لحن مقامات سودان و مصر شدید تر شده است. وزارت امور آبی سودان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: مذاکرات به سبب لجاجت اتیوپی پیشرفتی نداشته است. اقدامات یکجانبه خطرناک است به ویژه پس از مرحله اول آبگیری سد در جولای گذشته زیان‌های سنگینی به سودان وارد شد و حتی آب آشامیدنی در خارطوم هم تحت تاثیر قرار گرفت.

سودان این را تهدید واقعی می‌داند و ادامه لجاجت اتیوپی، سودان را وادار می‌کند که همه گزینه‌های ممکن برای حمایت از امنیت خود و شهروندانش را به کار گیرد.

«یاسر عباس» وزیر منابع آبی سودان هم گفت: اگر دومین آبگیری سد النهضه در ژوئیه آینده به پایان برسد این تهدید مستقیم برای امنیت ملی ما است. این موضوع نیمی از جمعیت ساکن در سودان را از نظر آبیاری پروژه‌های کشاورزی و تولید برق از سدهای «رصیرص» و «مروی» تهدید خواهد کرد. در صورت عدم توافق سد، مروی ۳۰ درصد از انرژی الکتریکی تولید شده خود را از دست خواهد داد که بر ایستگاه‌های آب آشامیدنی تأثیر منفی می‌گذارد.

تشدید لحن قاهره و خارطوم علیه آدیس آبابا

«سامح شکری» وزیر خارجه مصر روز سه شنبه گذشته تاکید کرد که مصر در صورت آسیب دیدن و ایجاد مشکل در حوزه آب ناشی از آبگیری سد النهضه اقدام خواهد کرد.

وی گفت: قاهره هیچ گونه خسارت آبی به مصر یا سودان در رابطه با سد النهضه اتیوپی را نمی‌پذیرد. در صورت وارد شدن هرگونه صدمه آبی به مصر، قاهره سناریوهای مختلفی برای حمایت از امنیت آبی خود دارد.

وزیر خارجه مصر با اشاره به اینکه چارچوب قبلی مذاکره با وجود تلاش مصر برای ارائه چارچوبی جدید، مثمر ثمر نبوده است، تاکید کرد: مصر اراده سیاسی جدی از سوی اتیوپی برای حل مسئله سد النهضه که سالهاست ادامه دارد، مشاهده نکرده است.

عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر هم گفت: «ما شاهد هزینه‌هایی که هرگونه درگیری [برایمان داشته] بوده‌ایم. به برادرانمان در اتیوپی می‌گوییم، نگذارید به نقطه‌ای برسیم که شما به یک قطره از آب مصر دست‌درازی کنید، زیرا همه گزینه‌ها روی میز هستند».

جایگاه راهبردی رودخانه تمدن‌ساز نیل بر هیچکس پوشیده نیست.

"وزارت امور آبی سودان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: مذاکرات به سبب لجاجت اتیوپی پیشرفتی نداشته است"از هزاران سال پیش تاب‌آوری اقتصادی دهها میلیون نفر در سه کشور سودان، مصر و اتیوپی به جریان این رودخانه وابستگی تام داشته است.

حال با شروع فرآیند آبگیری سد النهضه اتیوپی که به جای درخواست مصر برای چند ساله بودن آن، در سه سال انجام خواهد شد، حیات اقتصادی و اجتماعی مصر با جمعیتی که پیش‌بینی می‌شود تا ۱۰ سال آینده به بیش از ۱۴۵ میلیون نفر برسد در خطر جدی قرار گرفته است. بهره‌برداری از سد النهضه موجب می‌گردد که قاهره سالانه حجمی در حدود ۱۱ تا ۱۹ میلیارد متر مکعب از آب نیل و در پی آن، درآمد حدود ۲ میلیون کشاورز را از دست بدهد.

مصر به شدت به آب نیل نیاز دارد. حدود ۹۰ درصد از منابع آبی مصر از رود نیل تأمین می‌شود. همین مساله اهمیت نیل را برای زندگی و اقتصاد مصر نشان می‌دهد. حدود ۸۶ درصد از آبی که به سد اسوان می‌رسد از ارتفاعات اتیوپی سرچشمه می‌گیرد.

نیمی از رودخانه نیل در مناطق پر بارش بالای خط استوا در کشورهای تانزانیا و کنیا و نیمی دیگر در مناطق کاملاً خشک مصر واقع شده است.

مصر در طول تاریخ خود با کسب بیشترین منافع از این رودخانه و داشتن یک تمدن رودخانه‌ای، رابطه‌ای ناگسستنی با رود نیل داشته است. منافع استراتژیک، ژئوپلیتیک و اقتصادی مصر به دلیل نیاز به آب برای کشاورزی، صنعت و تأمین آب شرب ۹۰ میلیون نفر، همواره اهمیت نیل به عنوان شاخص امنیت ملی این کشور را به روشنی نمایان کرده است.

از سوی دیگر، اتیوپی از اینکه طی دهه‌ها و سده‌های گذشته نتوانسته از موقعیت ژئواستراتژیک خود به عنوان یک کشور بالادستی به لحاظ در اختیار داشتن منابع آبی فراوان بهره گیرد بسیار ناراضی و حتی خشمگین است.

در گذشته دولت آدیس‌آبابا به دلیل در اختیار نداشتن منابع مالی لازم و نیز وضعیت سیاسی ناپایدار نتوانسته بود زیر ساختهای مربوط به مدیریت منابع آبی خود را ایجاد کند. اکنون که اتیوپی در زمینه ایجاد زیر ساختهای لازم به توانمندی نسبی رسیده است به هیچ وجه حاضر نیست از حق خود در مدیریت آبی رود نیل صرف نظر کند. سد النهضه که در چند کیلومتری مرز اتیوپی با سودان ساخته شده و در صورت اتمام، بزرگ‌ترین نیروگاه برق آبی آفریقا و هفتمین سد بزرگ جهان خواهد بود سد النهضه که در چند کیلومتری مرز اتیوپی با سودان ساخته شده و در صورت اتمام، بزرگ‌ترین نیروگاه برق آبی آفریقا و هفتمین سد بزرگ جهان خواهد بود.

رای الیوم با اشاره به منازعه سه کشور آفریقایی بر سر سدالنهضه آورده است: «این سد چند کیلومتر بیشتر با مرز سودان فاصله ندارد یعنی در تیررس توپخانه و راکت‌ها قرار دارد و اگر مصر و سودان به گزینه نظامی روی آورند احتمال ویرانی سد وجود دارد و این در صورتی است که رهبران سیاسی دو کشور چنین تصمیمی اتخاذ کنند. اسرائیل در ورای تصمیمات و لجاجت آبی احمد است.

"اقدامات یکجانبه خطرناک است به ویژه پس از مرحله اول آبگیری سد در جولای گذشته زیان‌های سنگینی به سودان وارد شد و حتی آب آشامیدنی در خارطوم هم تحت تاثیر قرار گرفت"مخالفت وی با راهکارهای مسالمت آمیز و استقرار سامانه موشکی جدید حامی سد النهضه با تحریک رژیم صهیونیستی است زیرا تل آویو خواستار ثبات مصر و سودان نیست. مقامات سودان به این باور رسیده‌اند که آبگیری سد از سوی اتیوپی، گرسنگی ۲۰ میلیون سودانی و نابودی بیشتر پروژه‌های آبی سودان را در پی دارد. ائتلاف بندی‌های نظامی در هفته‌های آتی در کار خواهد بود».

عبدالباری عطوان در مطلبی در رأی الیوم درباره سد النهضه آورده است: اقدام قاهره در فرستادن وزیران خارجه و امور آبی خود به کنگو برای مشارکت در مذاکرات مربوط به حل مسالمت آمیز سد النهضه نمایانگر استراتژی صبر طولانی مصر و تلاش برای کسب دوستی اتحادیه افریقاست اما آمادگی برای مرحله پس از شکست احتمالی این مذاکرات با هماهنگی سودان به ویژه پس از آشکار شدن نیات واقعی اتیوپی با حمایت اسرائیل، شروع شده است.

وی می‌نویسد: اینکه سخنگوی وزارت خارجه اتیوپی اعلام کرده است که «حق اتیوپی است که مازاد آب خود را پس از مرحله دوم آبگیری سدالنهضه بفروشد»؛ لغزش زبان نبوده است بلکه اقدامی برنامه ریزی شده و به چالش کشیدن مصر و سودان و تحریک سران این دو کشور است.

عطوان ضمن ابراز تردید درباره به نتیجه رسیدن مذاکرات درباره سد النهضه تاکید کرد: آبی احمد نخست وزیر اتیوپی شاگرد نتانیاهو و یکی از فارغ التحصیلان مکتب او در دروغگویی و تعلل است که از سد النهضه بهره برداری سیاسی می‌کند به عبارت دیگر این سد قبل از اینکه پروژه اقتصادی باشد سیاسی است و نخست وزیر اتیوپی به حمایت رژیم اسرائیل دلبسته است.

وی موضع کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در حمایت از اتیوپی را شرم آور خوانده و آورده است: این کشورها در ورای پیشنهاد میانجی گری خود را پنهان کرده و حامی اتیوپی هستند و فراموش کرده‌اند که مصر همواره در کنارشان ایستاده است نه اینکه میانجی گری کند.

آرایش نظامی مصر و سودان برای حمله

عطوان در ادامه می‌نویسد: مصر و سودان برای همه احتمالات از جمله احتمال نظامی آماده می‌شوند و آخرین آن هم رزمایش هوایی و زمینی با حضور ژنرال محمد فرید حجازی رئیس ستاد ارتش مصر و محمد عثمان الحسینی همتای سودانی او و رسیدن کارشناسان نظامی مصری به خارطوم و ادامه حضور جنگنده‌های مصری در پایگاه‌های نظامی سودان است مصر و سودان برای همه احتمالات از جمله احتمال نظامی آماده می‌شوند و آخرین آن هم رزمایش هوایی و زمینی با حضور ژنرال محمد فرید حجازی رئیس ستاد ارتش مصر و محمد عثمان الحسینی همتای سودانی او و رسیدن کارشناسان نظامی مصری به خارطوم و ادامه حضور جنگنده‌های مصری در پایگاه‌های نظامی سودان است.

وی نوشت: اینکه نیروهای صاعقه دو کشور در این رزمایش که در پایگاه موری سودان و در چند کیلومتری سدالنهضه شرکت کردند بدان مفهوم است که طرح نظامی آماده اجراست تا سد النهضه هدف قرار گیرد و امکان حملات هوایی و موشکی بعید نیست و این را یکی از کارشناسان مصری این پرونده به ما گفت.

عطوان با اشاره به اینکه مرحله دوم آبگیری قبل از جولای آتی خواهد بود اعلام کرد که هرگونه حمله احتمالی قبل از آن خواهد بود.

مصری‌ها و سودانی‌ها کمتر از ۸۰ روز فرصت دارند تا برای سدالنهضه راهکاری بیابند که به نظر می‌رسد با توجه به شکست مذاکرات در کنگو فرصت‌های حل مسالمت آمیز یکی پس از دیگری از بین می‌روند و امکان روی آوردن به گزینه نظامی هر لحظه بیشتر می‌شود. به هر حال به نظر می‌رسد که اگر روند کنونی ادامه پیدا کند سرانجام خوبی نخواهد داشت و شاهد جنگ بر سر منابع آبی میان مصر و سودان با اتیوپی خواهیم بود.

به عبارت دیگر اوضاع به گونه‌ای است که گویا گره سدالنهضه با راهکار دیپلماتیک باز نخواهد شد و منطقه بوی باروت گرفته است.