موسیقی خراسان از کجا ضربه سخت خورد/ شرح چند داستان موسیقایی

به گزارش خبرنگار مهر، «شیوه‌های آواز خوانی در جنوب و شرق خراسان» عنوان تازه‌ترین نشست پژوهشی سومین روز از برگزاری پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی بود که طی آن غفور محمدزاده از پژوهشگران این عرصه به ارائه نقطه نظرات خود در این زمینه پرداخت.

غفور محمدزاده در ابتدای این نشست گفت: وقتی اسمی از موسیقی تربت جام می‌آید بسیاری تصور می‌کنند که این نوع موسیقی فقط یک موسیقی عرفانی است، در حالی که بنده بر این باورم که در این موسیقی بسیاری دیگر از معانی را می‌توان جستجو کرد که در آن موسیقی‌های عاشقانه و موسیقی‌های مذهبی نیز وجود دارد. در حوزه موسیقی مذهبی می‌توان به گونه‌هایی چون «مناقب خوانی» و «صلوات خوانی» نیز اشاره کرد که در مناطق مختلف خراسان قابل یافت است. در حوزه موسیقی‌های عاشقانه منطقه تربت جام نیز منظومه‌های بسیار شیرین و جذابی است که اتفاقاً از تنوعات بسیار زیادی برخوردار است. قصه‌های شیرینی که در هم جواری با موسیقی تبدیل به آثار بسیار شنیدنی و جذابی شده‌اند که می‌تواند برای ما قابل توجه باشد.

این پژوهشگر موسیقی نواحی خراسان ادامه داد: بحث دیگری که در موسیقی منطقه تربت جام مطرح می‌شود، «پندنامه خوانی» است که دربرگیرنده سجایای اخلاقی و رفتاری از زبان خواننده است. در این راستا سبک موسیقی «حماسی خوانی» را داریم که متاسفانه در زمان حال به این سبک‌ها توجهی نمی‌شود.

"در حوزه موسیقی مذهبی می‌توان به گونه‌هایی چون «مناقب خوانی» و «صلوات خوانی» نیز اشاره کرد که در مناطق مختلف خراسان قابل یافت است"شرایطی که با درگذشت استادان بزرگ موسیقی نواحی خراسان از جمله غلامعلی پورعطایی، نورمحمد درپور، ذوالفقار عسگریان و دیگر هنرمندان پیشکسوت طی سال‌های اخیر ضربه بسیار سختی به موسیقی منطقه خراسان زد. این در حالی است که الحان و سبک‌های دیگری نیز در حوزه موسیقی خراسان وجود دارد که مرتبط با سوگواره‌ها و آیین‌های سوگ است که عمدتاً در منطقه بیرجند قابل مشاهده بوده و به «نوا آوردن» معروف است.

نویسنده فرهنگ نامه موسیقی تربت جام با برشمردن دیگر سبک‌های موسیقی منطقه خراسان به بحث ترانه‌های کار اشاره کرد و گفت: کارآواها یکی از نقاط مغفول موسیقی شرق و جنوب خراسان است که نمی‌دانم چرا این مجموعه‌های موسیقایی به صورت یک مجموعه واحد پیش روی مخاطبان در قالب آثار مکتوب در نیامده است؟ اینها نکات مهمی است که اگر به آنها بی‌توجهی کنیم به معنا و مفهوم مطلق کلمه در حال نابودی است.

محمدزاده به گونه «شاهدخوانی» به‌عنوان یکی از سبک‌های موسیقایی منطقه خراسان اشاره کرد و گفت: این سبک موسیقایی یکی از مهم‌ترین موسیقی‌های منطقه تربت جام است که در این عرصه شاهد اجرای آثار با کیفیتی در حوزه «شاهدخوانی» هستیم که استادان بزرگی چون درپور و پورعطایی بر اساس داستان‌های معاصر ایرانی از جمله شهادت مرزداران و هم وطنان ما آثار بسیار ارزشمندی را در حوزه معاصر تولید کردند. در این چارچوب ما سبک «فلک خوانی» و «فصل خوانی» را داریم که اولی در انتقاد به شرایط جامعه روز و دومی در مناسبت‌های فصلی خوانده می‌شوند. در این مسیر ما سبک «الف خوانی» را داریم که به شیوه آموزش حروف الفبا توسط هنرمندان اجرا می‌شود که هنرمندان ما بر اساس الفبای عربی و مکتب خانه‌ای این سبک آن را پیش روی مخاطبان قرار می‌دهند. ما در حوزه موسیقی زنان نیز سبک‌هایی داریم که عمدتاً بر محور لالایی‌ها متمرکز است و آثاری هستند که می‌تواند توسط مجموعه‌های فرهنگی ثبت و ضبط شود.

این نوازنده و پژوهشگر موسیقی نواحی خراسان در بخش دیگری از صحبت‌های خود ضمن ارائه توضیحاتی درباره دیگر سبک‌های موسیقایی مناطق شرق و غرب خراسان از جمله «دوبیتی خوانی» و «بحر طویل خوانی»، «منظومه خوانی» و «مرصع خوانی» اظهار کرد: در موسیقی خراسان نکته‌های فراوان و جالبی وجود دارد که هر کدام حضور در اقیانوسی است که می‌توان روی آن تمرکز بیشتری داشت.