چگونگی شکل‌گرفتن یک کاراکتر محبوب انیمیشنی

این مستند ۳۴ دقیقه‌ای با الهام گرفتن از تکیه کلام کاراکتر بازلایتیر؛ (تا بی‌نهایت و فراتر از آن) که با سری انیمیشن «داستان اسباب بازی» تبدیل به قهرمانی جهانی شد، تلاش می‌کند این عروسک تکاور فضایی را بازشناسایی کرده و مراحل خلق او را از ایده اولیه تا به روز شدن در نسخه‌ای جدید و مستقل به نام «لایتیر» به تصویر بکشد.

«فراتر از بی‌نهایت: باز و سفر به سوی لایتیر» هرچند از ساختار مصاحبه در کنار فیلم‌های آرشیوی پیکسار و … بهره برده تا تولد این قهرمان محبوب را مورد بررسی قرار دهد، اما در همین سطح باقی نمی‌ماند.

بلکه به چرایی این محبوبیت در طول چندین دهه می‌پردازد؛ از سال ۱۹۹۵ که قسمت پایلوت این انیمیشن منتشر شد تا امروز که اسپین آف یا مشتق آن در قالب انیمیشن سینمایی «لایتیر» منتشر شده و به پیش داستان «داستان اسباب بازی» و گذشته این کاراکتر می‌پردازد.

تونی کاپلان؛ کارگردان این مستند در کنار بهره بردن از حضور عوامل نسخه جدید این انیمیشن از جمله آنگوس مک لین؛ کارگردان، پیت داکتر؛ نویسنده، کریس ایوانز؛ صداپیشه لایتیر و … تاریخ‌نگاری جذاب و گام به گام تولد و خلق این کاراکتر را پیش برده و توانسته با بهره‌گیری دراماتیک از فیلم‌های آرشیوی، این مستند را واجد چند لایه کند.

به این ترتیب خط اصلی کار حول محور یک پرسش شکل گرفته که بهانه ساخت این مستند بوده؛ (باز لایتیر کیست؟)

پاسخ به این پرسش با خوانش افراد مختلفی که در شکل گرفتن این کاراکتر از گذشته تا حال نقش داشته‌اند؛ از ایده‌پردازان و نویسندگان تا انیماتورها، کارگردان، صداپیشه، تدوینگر و … زمینه‌ای ایجاد کرده تا ابعاد مختلف باز لایتیر مورد بررسی قرار گیرد.

به‌خصوص چرایی شکل گرفتن رقابت کلاسیک بین او و کلانتر وودی به عنوان تقابل دراماتیک بین یک عروسک مدرن و یک عروسک قدیمی که هر دو به پسربچه‌ای به نام اندی تعلق دارند. این مواجهه دراماتیک پیشبرنده قصه در «داستان اسباب بازی» است که روند بسط و گسترش کاراکتر بازلایتیر را نیز شکل می‌دهد.

در این تاریخ‌نگاری نوعی بررسی ضمنی بر روند پیشرفت انیمیشن‌های سینمایی نیز وجود دارد که به گونه‌ای ساخت «داستان اسباب بازی» را در دهه ۹۰ که انیمیشن‌ها عموماً موزیکال بودند، جسورانه و پیشرو جلوه می‌دهد و همین وجه تمایز نقش مهمی در محبوبیت گسترده آن در طول زمان دارد.

این مستند جزئیات جذاب و کنجکاوی‌برانگیزی را درباره بازلایتیر مورد بررسی قرار داده که کشف آن برای مخاطب پیگیر این کاراکتر محبوب جهانی و این انیمیشن دنباله‌دار، جذابیتی مضاعف به همراه دارد.

از چرایی انتخاب یک تکاور فضایی به عنوان عروسک جدید اندی برای رقابت با کلانتر وودی تا اسم و چگونگی رسیدن به تکه کلام معروف و بدون مفهوم او؛ (تا بی‌نهایت و فراتر از آن)! از چگونگی تبدیل شدن بازلایتیر به یک پدیده جهانی که سازندگان تصورش را نمی‌کردند تا حضور نمادین این کاراکتر در کارناوال‌ها، روی لباس‌ها، طرح تتوها و حتی نقش روی فنجان قهوه در کشورها و میان مردمان مختلف.

اما جذاب‌تر از همه این‌ها؛ انتخاب پیش قصه‌ای برای این کاراکتر است که نویسندگان تصمیم گرفته‌اند ورودش در جهان تخیلی عروسک‌های اندی به واسطه حضور در یک فیلم یا نمایش تلویزیونی باشد. به این ترتیب چالش‌ها و کشمکش‌های لایتیر به عنوان یک خلبان آزمایشی و تکاور فضایی، بهانه‌ای است برای ورود به سویه رئال و انسانی این کاراکتر در پیش داستان.

از این بخش به تدریج مستند سمت و سوی خود را از ثبت تاریخچه صرف، به وقایع نگاری نسخه جدید انیمیشن سینمایی «لایتیر» تغییر داده و مخاطب را با چالش‌های سازندگان؛ از ایده‌پرداز و نویسنده تا انیماتور، صداپیشه، تدوینگر و … به منظور انتخاب قصه‌ای دراماتیک برای گذشته انسانی این کاراکتر مواجه می‌کند.

در این بخش مستند کاپلان متمرکز بر انیمیشن جدید پیش می‌رود و به‌خصوص (ساخت دنیایی قابل باور و قابل زندگی) از خلال ترسیم پیش داستان کاراکتر لایتیر و پرداختن به مفاهیمی همچون جهان‌های موازی و رویکرد افراطی این کاراکتر به مأموریت که موجب پیچیدگی‌هایی می‌شود؛ مثل جدا افتادن زمانی و مکانی از دوستان و همکارانش.

با این رویکردِ (ساخت دنیایی قابل باور و قابل زندگی) حتی حرکت واقعی و باورپذیر انگشتان دست لایتیر، جزئیات واقعی و کاربردی لباس و تجهیزات و حتی فرم موهایش تبدیل به چالشی برای سازندگان این کاراکتر می‌شود.

حضور فیزیکدان، فضانورد و … در گروه خالقان این انیمیشن و تطابق تئوری‌های علمی مطرح شده در کار با واقعیت که با تمرکز بر تلاش لایتیر برای نزدیک شدن به سرعت نور برجسته می‌شود، از جمله مواردی هستند که مخاطب را برای مواجهه جدی‌تر با این انیمیشن آماده می‌کنند.

هرچند تا همینجا به نظر می‌آید این سویه علمی نتوانسته درام و چالش‌های ظاهراً معمولی لاییتر (به گفته اغلب منتقدان و مخاطبان) را عمق ببخشد و از این نظر انیمیشن جدید مطابق با انتظارات نبوده است.

اما همین سویه هم می‌تواند پدیده شدن بازلایتیر را به گونه‌ای دیگر مورد تحلیل قرار دهد؛ به‌خصوص که در دوران اوج همه‌گیری کرونا و شرایط جدید ارتباطات انسانی، یک چالش جدید برای سازندگان در پی داشته که در این مستند به آن اشاره می‌شود.

مستند «فراتر از بی‌نهایت: باز و سفر به سوی لایتیر» با وجود گستردگی سوژه و دستمایه‌های اولیه‌ای که در اختیار داشته، ایجاز را تبدیل به مهمترین عامل جذابیت و ویژگی ساختاری خود کرده است. به این ترتیب با انتخاب نقاط اوج داستان خلق یک قهرمان، یک ستاره و یک کاراکتر انیمیشنی منحصر به فرد، با جهان رئال ارتباط برقرار کرده و او را تبدیل به قهرمانی زمینی‌تر و ملموس‌تر می‌کند که برای مخاطب الهام‌بخش است؛ با همه نقاط قوت و ضعف، موفقیت‌ها و شکست‌ها و … اشتباهاتش!

* منتشر شده در مجله نماوا