سانسور در ترکیه؛ دولت اردوغان: کشته شدن سربازان ترک در حمله روسیه «سرخط اخبار» نباشد

دولت ترکیه فوریه ۲۰۲۰ با بحرانی روبرو شد که باعث شد اداره کل امور رسانه‌های ترکیه با مدیران اتاق‌های خبر تماس بگیرد و از آنها بخواهد یک خبر مهم را در سرخط خبرها قرار ندهند. اما این تنها مورد سانسور رسانه‌ها در ترکیه نبوده است.

خبرگزاری رویترز در گزارشی مفصل از تشکیلات عریض و طویل دولت ترکیه برای سانسور و سوگیری اخبار و گزارش‌های رسانه‌های ترکیه نوشته است. این گزارش می‌گوید اگر چه زمانی رسانه‌های مطرح ترکیه محل نشر ایده‌های مختلف و مباحث جدی و پویا بودند، اما دولت رجب طیب اردوغان، تشکیلاتی را ایجاد کرده است که به رسانه‌ها دستور می‌دهد چه اخباری را چه گونه پوشش دهند. این گزارش همچنین می‌گوید که رسانه‌های ترکیه به خودسانسوری رو آورده‌اند.

بر اساس این گزارش که نتیجه گفت‌و‌گو با منابع مختلف در ترکیه است، بحرانی که دولت ترکیه در فوریه ۲۰۲۰ با آن رو‌به‌رو شد مربوط به یک حمله هوایی در شمال غرب سوریه بود، جایی که جت‌های روسی در آن زمان در حال عملیات بودند و بیش از ۳۰ سرباز ترکیه در عملیات هوایی روسیه کشته شدند. این مرگبارترین حمله به نیروهای مسلح ترکیه در سه دهه اخیر بود.

معترضان در مقابل دادگاهی استانبول در اکتبر ۲۰۱۷.

"دولت ترکیه فوریه ۲۰۲۰ با بحرانی روبرو شد که باعث شد اداره کل امور رسانه‌های ترکیه با مدیران اتاق‌های خبر تماس بگیرد و از آنها بخواهد یک خبر مهم را در سرخط خبرها قرار ندهند"آنها به محاکمه حدود ۱۲ کارمند روزنامه جمهوریت که به کمک به گروه‌های تروریستی متهم شده بودند اعتراض می‌کردند.

با این حال، صبح روز بعد از آن حمله، شبکه‌های تلویزیونی اصلی ترکیه خبر متفاوتی را در صدر اخبار خود داشتند: «اختلاف با اتحادیه اروپا بر سر مهاجران سوری.» خبر پوشش حمله مرگبار روسیه به سربازان ترکیه به بیانیه‌های رسمی دولتی محدود شد.

سه فرد مطلع از این موضوع به رویترز گفتند که مدیران اتاق خبر همان کاری را که اداره دولتی خواسته بود، انجام دادند.

یک منبع به رویترز گفت: «درخواستی مبنی بر به اشتراک نگذاشتن اطلاعات ارائه شد.»

منبع دیگری که یک خبرنگار کهنه‌کار است به رویترز گفت: «شما نمی‌توانید چیزی غیر از اظهارات رسمی [در اخبار] استفاده کنید.»

هنگامی که داماد رجب طیب اردوغان اواخر سال ۲۰۲۰ ناگهان از سمت وزیر دارایی استعفا داد، چهار کارمند اتاق‌های خبر رسانه‌های عمده ترکیه گفتند که دستورالعمل روشنی از مدیران خود دریافت کردند که این خبر را «تا زمانی که دولت نگفته است، گزارش نکنید.»

خبرگزاری‌های بین‌المللی و مستقل ترکیه استعفای «برات البیرق» را، که او خودش عصر یکشنبه در یک پست اینستاگرامی اعلام کرد، منتشر کردند. ارزش پول ملی ترکیه، لیر، به امید مسیری جدید برای اقتصاد، افزایش یافت.

بیرات البیرق، داماد اردوغان، نفر جلو

اما شبکه‌های تلویزیونی و روزنامه‌های طرفدار دولت ترکیه که بر فضای رسانه‌ای کشور تسلط داشتند، حدود ۲۴ ساعت در مورد چشمگیرترین شکاف در حلقه داخلی اردوغان در نزدیک به دو دهه قدرت او تقریباً سکوت کرده بودند.

این مورد نیز نشان داد که چگونه رسانه‌های اصلی ترکیه، که زمانی محل تبادل پرجنب و جوش ایده‌ها بودند، به زنجیره‌ای محکم از سرفصل‌ها، صفحات اول، و موضوعات مناظره تلویزیونی «مورد تایید دولت» تبدیل شده‌اند.

رویترز می‌گوید که مصاحبه با ده‌ها منبع در رسانه‌ها، مقامات دولتی، صنعت رسانه‌ را در ترکیه به نحوی به تصویر می‌کشد که مانند سایر نهادهایی که سابق مستقل بودند - از تشکیلات قضایی، ارتش، بانک مرکزی، و بخش‌های بزرگ گرفته تا سیستم آموزشی ترکیه - اکنون به میل دولت اردوغان عمل می‌کنند.

به گفته افرادی که رویترز با آنها مصاحبه کرده است، علاوه بر فشارهای دولتی، خودسانسوری رسانه‌ها نیز در این وضعیت مقصر است.

منابع مختلف به رویترز گفتند که دستورالعمل‌ها به اتاق‌های خبر اغلب از سوی مقامات «اداره ارتباطات دولت» که روابط با رسانه‌‌ها را مدیریت می‌کند، می‌آید.

در این اداره حدود ۱۵۰۰ نفر کار می‌کنند و دفتر مرکزی آن در ساختمانی در آنکارا قرار دارد. فخرالدین آلتون، رئیس این اداره، توسط اردوغان منصوب شده است. تشکیلات دولتی ترکیه تلاش برای سانسور کردن رسانه‌ها را رد می‌‌کند.

به گفته بعضی از این افراد و بررسی برخی از پیام‌ها توسط رویترز، مدیران فخر‌الدین آلتون دستورالعمل‌های خود را با تماس‌های تلفنی یا از طریق پیام‌رسان «واتس‌اپ» می‌فرستند و گاهی اوقات مدیران اتاق خبر را با عنوان «برادر» خطاب می‌کنند.

یک منبع که مجوز صحبت با رویترز را نداشت، به شرط ناشناس ماندن گفت: «این یک ساختار بزرگ است، اما تصمیمات در راس آنها توسط آلتون و معاونانش گرفته می شود.»

این نهاد، ناظران رسانه‌ها، مترجمان، و کارکنان حقوقی و روابط عمومی در داخل و خارج از ترکیه را استخدام می‌کند. این تشکیلات دارای ۴۸ دفتر خارجی در ۴۳ کشور جهان است.

به گفته یک منبع آگاه، این پایگاه‌ها گزارش‌های هفتگی درباره نحوه نمایش ترکیه در رسانه‌های خارجی را به ستاد مرکزی ارائه می‌کنند.