چرا ترکیه از کشورهای دیگر می‌خواهد که نامش را طور دیگری بنویسند؟

در ماه ژوئن سال گذشته بنا به درخواست رسمی رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه از سازمان ملل متحد، املا و تلفظ نام این کشور در دنیای انگلیسی‌زبان از ترکی Turkey به ترکیه Türkiye تغییر شکل پیدا کرد.

این تصمیم بنا به درخواست آنکارا از سازمان ملل متحد صورت گرفته است و ترکیه اولین موردی نیست که قصد تغییر نام خود را کرده است. اما چرا کشورها به دنبال تغییر نام خود هستند؟

در واقع باید گفت تغییر نام ترکیه کمتر شبیه به تبدیل کشور رودزیا به زیمباوه در سال ۱۹۸۰ است و بیشتر شباهت دارد به اینکه آلمانی‌ها بخواهند دنیای انگلیسی‌زبان کشورشان را نه آلمان، بلکه «دویچلند» (آنچنان که مردم خودشان آن را صدا می‌زنند) خطاب کنند.

تغییر نام کشورها می‌تواند ملهم از سیاست داخلی باشد، همانطور که احتمالا در مورد ترکیه صدق می‌کند، یا نظیر تبدیل برمه به میانمار در سال ۱۹۸۹ محصول تغییرات ژئوپلتیک و منطقه‌ای باشد. 

مقامات برمه پس از قریب ۱۰۰ سال استعمار بریتانیا، که دگرگونی‌های عمیق فرهنگی و اجتماعی را در این کشور ایجاد کرد، قصد داشتند با تغییر نام کشور خود حرکت به سوی قدرت پسااستعماری نوین و همینطور فاصله گرفتن از میراث استعماری بریتانیا را نشان دهند. مقامات برمه در راستای این تغییرات حتی نام پایتخت را نیز از رانگون به یانگون تغییر دادند.

تایلند در جنوب شرقی آسیا مثال دیگری از این گونه است. برای صدها سال کشوری که در حال حاضر در انگلیسی با عنوان تایلند شناخته می‌شود، «سیام» نامیده می‌شد؛ کلمه‌ای که احتمالاً ریشه چینی دارد و استعمارگران پرتغالی در قرن شانزدهم شروع به استفاده از آن کردند.

زمانی که تایلند در سال ۱۹۳۹ نظام جدید سلطنتی مشروطه خود را اعلام کرد، از جهانیان خواست این نام تصحیح شود. زبان‌شناسان می‌گویند کلماتی مانند سیام اسامی مستعاری هستند که صرفا از سوی افراد خارجی اطلاق شده‌اند و به همین خاطر ملی‌گرایان داخلی تلاش می‌کنند این نام‌ها را جایگزین کنند.

تصحیح این دست نام‌های مستعار در آفریقای پسااستعماری نیز رایج بوده است.

تغییر از زئیر (که در اصل به نامگذاری استعمارگران پرتغالی برمیگردد) به جمهوری دموکراتیک کنگو و همینطور تغییر نام رودزیا ( که ریشه در نام سیسیل رودز استعمارگر دارد) به زیمبابوه، دو نمونه از این تغییر اسامی است.

• املا و تلفظ نام کشور ترکیه در سازمان ملل تغییر کرد
• آخرین کشوری که نام خود را تغییر داد؟

مشخص نیست انگیزه اصلی درخواست اردوغان چه بوده است؛ دولت مدعی است هدف آن جدا کردن نام کشور ترکیه در زبان‌های خارجی از اسامی مشابه است که بعضا برای نامگذاری برخی پرندگان نظیر بوقلمون و یا دیگر مفاهیم منفی مرتبط با آن به کار رفته است.

با این حال برخی ناظران می‌گویند رواج ‌دادن کلمه‌ای با منشأ ترکی در جهان، کاملاً با ناسیونالیسم اردوغان مطابقت دارد و همزمان ممکن است وی بخواهد با این کار توجه‌ها را از اقتصاد ضعیف و آشفتگی سیاسی کنونی ترکیه منحرف کند.

رجب طیب اردوغان در این راستا از دسامبر گذشته فرمان استفاده از املای Türkiye برای نام ترکیه را به منظور «نمایش بهتر فرهنگ و ارزش‌های» کشورش صادر کرده و دستگاه‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی دولت ترکیه به صورت گسترده تلاش برای جا انداختن واژه جدید را شروع کرده‌اند.

به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

برای مثال در اوایل سال جاری میلادی در ویدئویی تبلیغاتی به زبان انگلیسی، گردشگرانی از سراسر جهان به تصویر کشیده شده‌ بود که در نقاط شناخته شدن دنیا عبارت «سلام ترکیه» را با هدف تلفظ جدید نام این کشور تکرار می‌کردند.

در همین راستا شبکه انگلیسی زبان «تی آر تی جهانی» (TRT World) در ترکیه به استفاده از املای Türkiye روی آورده و گویندگان این شبکه نیز تلاش دارند با کنار گذاشتن عادت دیرینه خود نام کشورشان را به شیوه جدید تلفظ کنند.

با این حال ناظران می‌گویند در پی رخدادهای تازه در این کشور و به خصوص زلزله ویرانگری که بیش از ۳۵ هزار ترک را به کام مرگ فرستاده است، مشخص نیست این تغییر سیاست زبانی در کوتاه‌مدت تا چه میزان موثر نشان دهد.