اعتراض مجلس ایران به محدودیت شبکه‌های برون‌مرزی صدا و سیما

۲۰۲ تن از نمایندگان مجلس یازدهم در اعتراض به محدودیت‌ها و کمبود بودجه اختصاص داده شده به شبکه‌های برون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی بیانیه‌ای صادر کردند.

در این بیانیه که امروز سه‌شنبه سوم تیر (۲۳ ژوئن) در نشست علنی مجلس خوانده شد آمده است: «در ماه‌ها و هفته‌های اخیر تحولات بسیار مهمی در حوزه‌های همسایگی، منطقه‌ای و بین‌المللی ایجاد شده ضرورت رسانه‌ای جمهوری اسلامی را مضاعف کرده است. متأسفانه شبکه‌های برون مرزی، صدا و سیما که تریبون رسمی کشور در خارج هستند دچار مشکلات جدی و محدودیت‌های ناشی از عدم تخصیص به موقع بودجه ارزی شده‌اند.»

بنابر این خبر که در سایت آنا (خبرگزاری دانشگاه آزاد ایران) منتشر شده، در هفته‌های اخیر شبکه‌های الکوثر، سحر اردو، پرس تی‌وی، آی‌فیلم انگلیسی و رادیو دری برون‌مرزی یک به یک در حال قطع شدن از ماهواره هستند و علت آن "عدم اقدام عاجل نهادهای مسئول" است.

این نمایندگان از دولت ایران و سازمان برنامه و بودجه خواسته‌اند تا برای حل فوری این مشکل دست به "اقدامی عاجل" بزند. آن‌ها وجود این شبکه‌ها را از "ضرورت‌های ناشی از گسترش اقتدار منطقه‌ای و جهانی جمهوری اسلامی" دانسته‌اند و دولت را متهم به بی‌توجهی به "افزایش نیازهای زیرساختی و بنیه برنامه‌سازی رسانه‌های برون‌مرزی" کرده‌اند.

آن‌ها می‌گویند، "تأثیر منطقه‌ای و مستقیم" عدم حمایت دولت از این رسانه‌ها کاملا "مشهود است و علاوه بر آسیب حیثیتی به کشور فعالیت‌های رسانه‌ای بین‌المللی رسمی کشور را فلج کرده است". 

"تعمدی در کار نباشد"

اوایل خردادماه گذشته پیمان جبلی، معاون برون‌مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی به خبرگزاری مهر گفت که بودجه این شبکه‌ها "در طول ۶ سال گذشته به تدریج کمتر شده و به یک سوم رسیده است". به گفته او، بودجه ارزی که در سال ۹۹ "تزریق شده نیز کم‌تر از یک چهارم بودجه ارزی معاونت برون‌مرزی در سال ۹۳ بوده است."

او شکایت کرده بود که مشکلات مالی و بودجه‌ای در سال‌های اخیر نه فقط باعث شده است که آن‌ها نتوانند برنامه تولید کنند، بلکه "حتی برای زبان‌گردانی سریال‌های ایرانی هم مشکل" دارند. پیمان جبلی گفته بود "صلاح" نمی‌داند درباره جزئیات حرفی بزند، اما امیدوار است که "تعمدی در کار نباشد". او از صدا و سیما خواسته بود که "ارز را از دولت بگیرد و پرداخت کند."

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

پیمان جبلی یکشنبه گذشته از قطع شدن پی در پی برنامه‌ این شبکه‌ها خبر داد، از جمله قطع دو شبکه پرس‌تی‌وی و آی‌فیلم. به گفته او: «ماهواره‌ها در ابتدا قطع پاره‌وقت و کوتاه‌مدت را در دستور کار قرار می‌دهند و آرام آرام وارد قطع ۲۴ ساعته شبکه‌ها می‌شوند.»

یک مورد دیگر ماهواره‌ها پاک‌ست است که کانال اردوی شبکه سحر را از ابتدا، به صورت ۲۴ ساعته قطع کرده است.

"به گفته او، در گذشته این شبکه‌ها بیش از ۲۰۰ خبرنگار داشته‌اند که امروز تعدادشان به زیر ۵۰ نفر رسیده ‌است"این قظع شدن‌ها به گفته جبلی، ناشی از تراکم بدهی ارزی تسویه‌نشده صدا و سیمای جمهوری اسلامی به پخش‌کننده‌های شبکه‌های برون‌مرزی است.

"کارهای کم‌تاثیر" شبکه‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی

پیمان جبلی بر این باور است که "کم‌تاثیر" بودن برنامه‌های این شبکه‌ها به خاطر کم بودن بودجه آنهاست. به گفته او، در گذشته این شبکه‌ها بیش از ۲۰۰ خبرنگار داشته‌اند که امروز تعدادشان به زیر ۵۰ نفر رسیده ‌است. آیا این طور است؟

سایت "الف" که احمد توکلی، از چهره‌های مطرح اصولگرایان صاحب امتیاز آن است، در گزارشی پیرامون کیفیت و میزان جذابیت برنامه این شبکه‌ها برای مخاطبان پرسیده است: «اگر همین امروز تمامی رادیوها و تلویزیون‌های برون‌مرزی خاموش شوند و سیگنال‌دهی آنها قطع شود، چه لطمه‌ای به پوشش اخبار ایران در بیرون از مرزها وارد می‌شود؟» این سایت در پاسخ نوشته است این شبکه‌ها را صرفا "ویترینی" برای "اعلام حضور در بین شبکه‌های ماهواره‌ای" می‌داند که ربطی به میزان تاثیرگذاری آنها ندارد.

سایت "الف" به عنوان مثال به آخرین گزارش عملکردی این سازمان در سال ۱۳۹۷ و آمارهای آن اشاره کرده است؛ گزارش‌هایی که در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی و از طرف شبکه‌ها و معاونت برون‌مرزی تکمیل شده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

گزارش به "هیسپان تی وی" و "پرس تی وی" به عنوان دو شبکه خبری اشاره کرده است "که مهم‌ترین شبکه‌های معاونت برون‌مرزی نیز به حساب می‌آیند" و نوشته است که این شبکه‌ها «هیچ برنامه‌ای در ساختار مستند، ترکیبی نمایشی و غیرنمایشی (برنامه‌های گفتگو محور به همراه گزارش، مستند کوتاه و...) ندارند.»

در گزارش یاد شده به شبکه‌های برون‌مرزی توصیه شده است تا با نگاهی به برنامه‌های خود آنها را "با ساختارهای متنوعی که در شبکه‌های خبری تلویزیونی بین‌المللی مثل CNN ، الجزیره، BBC و... وجود دارد" مقایسه کنند.

میزان جذابیت انتقال "جنبه‌های فرهنگی" جمهوری اسلامی

وضع در مورد سایر شبکه‌های برون‌مرزی صدا و سیما نیز تفاوت زیادی نمی‌‌کند. سایت "الف" نوشته است که به عنوان مثال شبکه‌هایی که می‌خواهند "جنبه‌های فرهنگی" جمهوری اسلامی را "انتقال دهند"، صرفا به پخش فیلم و سریال می‌پردازند و "حتی از پویانمایی نیز برای افزایش جذابیت بین برنامه‌های‌شان بهره‌ای نمی‌برند."

برخی از آنها هم از نظر این سایت در مجموع دچار خطای استراتژیک هستند؛ مثلا آن شبکه‌هایی که «صرفا رویکرد اطلاع‌رسانی ندارند و بیشتر جهت ارتباط فرهنگی با سایر ملت‌ها برنامه‌ریزی شدند، در حوزه تفریح و سرگرمی و ارشادی- تربیتی، کم‌تر از اطلاعاتی- آموزشی برنامه‌سازی کردند»؛ امری که باعث ریزش مخاطبانی می‌شود "که مثلا در شبکه آی فیلم می‌خواهند سرگرم شوند اما با حجم انبوهی از اطلاعات مواجه می‌گردند."

هم‌چنین گزارش‌های سالانه و دوره‌ای که نشان‌دهنده "میزان رضایت مخاطبان شبکه‌های برون مرزی (آنطور که مرتبط با شبکه‌های رادیو و تلویزیونی سراسری و استانی منتشر می‌شود) وجود ندارد یا در دسترس نیست." به عبارتی اصلا نمی‌شود تخمین زد که "شبکه‌های برون‌مرزی برای چه کسی پخش می‌شوند و آیا مخاطبان‌شان آنها را می‌بینند؟"

به نظر این سایت، ادعای برخی مدیران این شبکه‌ها مبنی بر پربازدید بودن شبکه‌های اجتماعی مثلا پرس تی وی نیز جای تردید جدی دارند.

احمد توکلی در بررسی آماری این شبکه‌ها نوشته است: «وقتی مخاطبان "کلی" معین می‌شوند و نشانه‌ای از هدف‌گذاری‌های دقیق نیست، جذب ۱ مخاطب یا ۱۰ میلیون مخاطب تفاوتی ندارد چون احتمالا در هر دو، جذب مخاطب اتفاقی یا مبتنی بر عوامل بیرونی (مثل انقلاب، شورش و...) بوده است که نیاز مخاطبان به شبکه‌های خبری بیشتر می‌شود.»