تصویری از پیشینه روزنامه‌نگاری زنان ایران در «جریده فریده»

ایسنا/خوزستان کتاب «جریده فریده» (گزیده‌ای از روزنامه «شکوفه» دومین روزنامه زنان در ایران) به‌ کوشش زهره ترابی روانه بازار نشر شده است.

به گزارش ایسنا، کتاب «جریده فریده» گزیده‌ای است از مطالب منتشر شده در روزنامه «شکوفه» که دومین روزنامه مختص زنان در تاریخ مطبوعات ایران است.

روزنامه «شکوفه» نشریه‌ای بود که بین سال‌های ۱۲۹۱ تا ۱۲۹۵ خورشیدی به ‌صاحب ‌امتیازی و مدیر مسؤولی مریم عمید، ملقب به مزین‌السلطنه، به ‌صورت دوهفته‌نامه در ایران به چاپ رسید. در کتاب «جریده فریده» که به ‌کوشش زهره ترابی گردآوری شده بخشی از مطالب منتشر شده در شماره‌های مختلف این روزنامه را می‌خوانید.

کتاب «جریده فریده» کتابی است که ما را به ‌طور بی‌واسطه با بخشی کمتر شناخته ‌شده از تاریخ مطبوعات ایران که مختص روزنامه‌نگاری زنان است آشنا می‌کند و تصویری از پیشینه روزنامه‌نگاری زنان در ایران را به دست می‌دهد.

کتاب «جریده فریده»، چنانکه در مقدمه زهره ترابی بر این کتاب توضیح داده شده کتابی است که علاوه بر روزنامه‌نگاران و علاقه‌مندان به مطبوعات همه کسانی را که در حوزه‌های جامعه‌شناسی و علوم ارتباطات و تاریخ، کار و پژوهش می‌کنند و نیز فعالان حقوق زنان و آن‌هایی را که علاقه‌مند به تاریخ فعالیت‌های اجتماعی زنان و دانستن سیر پیشرفت آزادی‌های زنان ایران از دوران مشروطه به بعد هستند به کار می‌آید.

در کتاب «جریده فریده» تصویری از مطالبات اجتماعی و دغدغه‌ها و مسایل زنان در اواخر عصر قاجار به دست می‌آوریم و نیز با رویکرد زنان ترقی‌خواه آن دوره به حقوق زنان آشنا می‌شویم.

«جریده فریده» همچنین منبعی مهم برای مطالعات ادبی است و شمه‌ای از نثر ساده و روزنامه‌ای اواخر دوره قاجار را به دست می‌دهد.

زهره ترابی متولد سال ۱۳۶۹ نویسنده و ویراستار است. پیشتر از او کتاب «چادر کردیم رفتیم تماشا» (سفرنامه عالیه خانم شیرازی) در نشر اطراف منتشر شده و تاکنون به چاپ سیزدهم رسیده است.

مریم عمید سمنانی ملقب به مزین‌السلطنه

مطالب کتاب «جریده فریده» برحسب موضوع در هفت بخش تنظیم شده‌اند. بخش‌های هفت‌گانه «جریده فریده» عبارتند از: «سوادآموزی زنان»، «حفظ‌الصحه خواتین»، «در تربیت دوشیزگان»، «درباره خانم‌های اروپ و ممالک متمدنه»، «وطن‌دوستی و وطن‌خواهی»، «راپورت مدارس نسوان» و «مکتوبات وارده».

«جریده فریده» همچنین با مقدمه‌ای از زهره ترابی، گردآورنده کتاب، همراه است که در آن معرفی‌ای از روزنامه «شکوفه» و مریم عمید (مزین‌السلطنه) که بنیانگذار و صاحب ‌امتیاز و مدیر مسؤول آن روزنامه بوده آمده است.

"ایسنا/خوزستان کتاب «جریده فریده» (گزیده‌ای از روزنامه «شکوفه» دومین روزنامه زنان در ایران) به‌ کوشش زهره ترابی روانه بازار نشر شده است"بعد از این مقدمه یادداشتی از خود مریم عمید آمده که برگرفته از اولین شماره روزنامه «شکوفه» است.

روزنامه «شکوفه» اولین نشریه زنان در ایران است که در آن از کاریکاتور نیز برای طرح نقدهای اجتماعی استفاده شده است. در کتاب «جریده فریده» بعضی کاریکاتورهای این روزنامه هم آمده است.

مطالب روزنامه «شکوفه» نثر و زبانی ساده دارند و به‌ راحتی برای مخاطب امروزی هم قابل درک‌اند. با این حال، با توجه به زمان انتشار این نشریه، طبعا اصطلاحات و واژگانی هم در نوشته‌های این روزنامه به کار رفته که امروزه دیگر متداول نیستند و ممکن است مخاطبان امروزی معنای آن‌ها را ندانند. برای رفع این مشکل، در کتاب «جریده فریده» واژه‌نامه‌ای آمده که در آن معنای لغات و اصطلاحات دشوار و نامتداول در زمانه ما آمده است.

کتاب‌هایی از نوع «جریده فریده» نه فقط به‌ لحاظ مطالعات تاریخی و اجتماعی که به ‌لحاظ کمک به گسترش دایره واژگان مخاطبان نیز مفید هستند و به‌ ویژه به کار کسانی که کارشان نوشتن است می‌آیند. در مطالب کتاب «جریده فریده» با نثر و زبانی مواجه‌ایم که در عین سادگی، نشان از تسلط نویسندگان مطالب بر ادبیات کلاسیک و متون کهن فارسی دارد.

«جریده فریده» مطالبی متنوع درباره مطالبات اجتماعی زنان اواخر عصر قاجار را پیش روی مخاطبان امروز می‌گذارد.

در این کتاب همچنین از خلال مطالب و یادداشت‌هایی که از روزنامه «شکوفه» انتخاب شده با سبک زندگی زنان در دوران قاجار آشنا می‌شویم و همچنین درمی‌یابیم که زنان روشنفکر آن روزگار چه نگاهی به مقوله پیشرفت و ترقی داشته‌اند و چقدر از اوضاع زنان در غرب مطلع بوده‌اند.

در یکی از مطالب کتاب «جریده فریده» می‌خوانید:

«هر گاه به صفحه روزگار به قهقرا برگردیم همانا خواهیم دید که در این جهان زنانی بوده‌اند که در زیر مقنعه کله‌داری‌ها کرده، در فهم حقایق اجتهاد فرموده، لشکر شکسته‌اند و کشور گرفته‌اند. صد کار کرده‌اند و صد راه رفته‌اند. در علم و دانش معلمه دهر بوده‌ و در هر علمی و فنی با بینش چه سلطنت‌ها که کرده‌اند و چه حکم‌ها که فرموده‌اند. چه ملکه‌ها که بر سریر سلطنت تکیه فرموده و فرمانفرمایی نموده و امورات مملکت را در نهایت عدل و نَصَف پیش برده و مردان روزگار را در تحت اطاعت خویش درآورده تا بر همه ‌کس واضح شود که خداوند علیِ اعلی در آفرینش بخل نفرموده، مرد و زن را در قوای ظاهری و باطنی یکسان خلق کرده و در هر دو صنف گوهر گران‌بها که عقل باشد به ودیعه گذارده و هر دو صنف را قابل ترقی و تحصیل علوم و صنایع فرموده. پس ای خانم‌های محترمه چشم باز کنید.

"در کتاب «جریده فریده» بعضی کاریکاتورهای این روزنامه هم آمده است.مطالب روزنامه «شکوفه» نثر و زبانی ساده دارند و به‌ راحتی برای مخاطب امروزی هم قابل درک‌اند"حواس ظاهره و باطنه خودتان را جمع فرمایید و سخنان و اقوال بعضی از عوام را دور اندازید که عقیده دارند که زن‌ها نباید علم و خط و سواد داشته باشند. این حرف‌ها شنیدنی و گوش‌دادنی نیست و بدون تامل و تحقیق است. این‌ها یعنی چه؟ پیغمبر اکرم فرموده که تحصیل علم فریضه هر مسلم و مسلمه است.

هر گاه به‌دقت تصور بفرمایید منافع علم بسیار است. در این مقام نیستم، همین‌ قدر عرض می‌کنم علم است که ما را با عفت می‌کند، علم است که ماها را باشرافت می‌نماید. علم است که ماها را از فقر و پریشانی نجات می‌دهد.

علم است که ما را از چاه جهل خارج کرده به جاه دانش و معرفت می‌رساند. علم است که ماها را خوشبخت و محبوب شوهران می‌نماید. علم است که ما را قابل خانه‌داری و بچه‌داری و تربیت نوباوگان می‌نماید. علم است که اخلاق پست و رذیله را از ما دور می‌کند و ما را متصف می‌نماید به آداب تربیت و وضع معاشرت و نجابت و شرافت و به ما نشان می‌دهد راه حق و باطل را و می‌رساند ما را به زندگی ابدی. اگر ما زن‌ها حس داشته باشیم نباید بگذاریم آنی دخترهامان از تحصیل علم و هنر کوتاهی کنند.

"با این حال، با توجه به زمان انتشار این نشریه، طبعا اصطلاحات و واژگانی هم در نوشته‌های این روزنامه به کار رفته که امروزه دیگر متداول نیستند و ممکن است مخاطبان امروزی معنای آن‌ها را ندانند"به هر شکلی و هر زحمتی که هست اسباب تحصیل آن‌ها را باید فراهم کنیم و نگذاریم که اولادهای ما مثل خودمان بی‌علم بار بیایند.»

کتاب «جریده فریده» را نشر اطراف در ۲۴۰ صفحه و با قیمت ۷۲۷,۵۰۰ ریال منتشر کرده است.

مریم عمید سمنانی، ملقب به مزین‌السلطنه، روزنامه‌نگار و مترجم ایرانی و از زنان روشنفکر و پیشرو عصر قاجار است. او دختر میرزا ابراهیم عمیدالسلطنه، پزشک قشون ناصرالدین‌شاه، بود. تحصیلات ابتدایی را نزد پدرش آموخت و بعد به آموختن زبان فرانسه و عکاسی پرداخت. مریم عمید، علاوه بر تاسیس روزنامه «شکوفه»، در سال ۱۲۹۱ خورشیدی مدرسه‌ای دخترانه به نام «مزینیه» تاسیس کرد. او به ‌منظور ترویج و تشویق تحصیل دختران، در مدرسه مزینیه به‌ازای ۲ دانش‌آموز که شهریه پرداخت می‌کردند، یک دانش‌آموز را رایگان ثبت نام می‌کرد و با والدین و خانواده‌های دانش‌آموزان هم توافق می‌کرد که تا پایان سال تحصیلی دانش‌آموزان را از مدرسه بیرون نیاورند.

مریم عمید کتاب‌هایی را هم از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرده است.

انتهای پیام