«پاییز صحرا»؛ سریالی که خط‌قرمز پوشش بازیگران زن را جابه‌جا کرد

سریالی را تصور کنید با بازی جمشید مشایخی، داریوش مودبیان و اسماعیل داوری‌فر. سریالی را در ذهن تجسم کنید از نوع ملودرام‌های خانوادگی دهه‌ی ۶۰ با چالش‌هایی از نوع مادرشوهر و مادرزن با بازی جمیله شیخی و مهری ودادیان و در نهایت سریالی را به یاد بیاورید با حاشیه‌هایی از جنس اعتراض مراجع به پوشش بازیگران زن و استفتاء از امام (ره) که در نهایت پاسخ ایشان بر نداشتن اشکال شرعی را در پی داشت.

اینها همه مختصات یک سریال ماندگار دهه‌ی شصتی به نام «پاییز صحرا» به کارگردانی اسدالله نیک‌نژاد است؛ مجموعه‌ای که هنوز با گذشت چهار دهه از تولید و پخش آن، در ذهن بسیاری از بینندگان تلویزیون باقی است. برخی «پاییز صحرا» را حتی پیشگام مجموعه‌های ملودرام خانوادگی در ایران می‌دانند.

نیک‌نژاد، کارگردان سریال، پس از ساخت «پاییز صحرا»، با آغاز جنگ ایران و عراق، اقدام به فیلمسازی مستند از جبهه‌های جنگ کرد.

به گزارش ایسنا، استفتاء از امام (ره) از جانب محمد هاشمی‌ ـ ریاست وقت سازمان صداوسیما ـ انجام گرفت؛ خودش در اظهاراتی گفته که آن زمان درباره فیلم‌ها، سریال‌ها و پخش برخی مسابقات ورزشی فشارها بر صداوسیما زیاد بود و حتی موضوع به تریبون‌های نماز جمعه کشیده شد. این مساله برای مدیران رسانه ملی خیلی سنگین بود و به همین دلیل شورای سرپرستی صداوسیما به ریاست حجت‌الاسلام فردوسی‌پور نامه‌ای به حضرت امام (ره) نوشت و خود محمد هاشمی هم به دیدار ایشان رفت که در نهایت این پاسخ را گرفتند: 

«بسمه تعالی‏

نظر نمودن به این قبیل فیلم‌ها و نمایشنامه‏‌ها هیچیک اشکال شرعی ندارد و بسیاری از آنها آموزنده است و پخش آنها نیز اشکالی ندارد.

"لکن دو نکته باید مراعات شود: اول آنکه کسانی که گریم می‌کنند باید محرم باشند و اجنبی حرام است چنین کاری را انجام دهد"و همین طور فیلم‌های ورزشی و آهنگ‌ها اکثراً بی‌اشکال است. گاهی خلافْ به طور نادر دیده می‌شود، که باید بیشتر مواظبت کرد. لکن دو نکته باید مراعات شود: اول آنکه کسانی که گریم می‌کنند باید محرم باشند و اجنبی حرام است چنین کاری را انجام دهد. دوم آنکه بینندگان از روی شهوت نظر نکنند.

روح اللَّه الموسوی الخمینی

منبع: صحیفه امام، ج‏۲۰، ص: ۴۴۵ و ۴۴۶»

«پاییز صحرا» را از مهمترین مجموعه‌های ملودرام خانوادگی در عصر طلایی تلویزیون می‌توان دانست. ژانری که در همان سال‌ها به نوعی دیگر در سریال «آینه» به آن پرداخته شد و یک دهه بعد در «پدرسالار» ادامه پیدا کرد.

شهلا میربختیار ـ بازیگر نقش صحرا ـ در این سریال چهره‌ای جدید محسوب می‌شد که به دلیل همین ویژگی بکر بودن، حتی توانست گزینه‌ای مانند سوسن تسلیمی را کنار بزند.

او چند سال بعد در سریال «هزاردستان» علی حاتمی مقابل دوربین رفت و پس از آن هم در سریالی به نام «با سلسله حکمت» به کارگردانی مشترک اکبر خواجویی (کارگردان پدرسالار)، سیروس مقدم (کارگردان پایتخت) و مرتضی جعفری، ایفای نقش کرد.

پس از آن بود که میربختیار چند سالی کار جدی در تلویزیون نداشت تا اینکه تله‌تئاترهای دهه ۷۰ که آن زمان باعث همکاری تلویزیون با بسیاری از چهره‌های عرصه نمایش می‌شد، «صحرا»ی دهه ۶۰ تلویزیون را به قاب جادو برگرداند.

اما جمیله شیخی که فریبا رستگار به عنوان دوبلور نقشش را گویندگی می‌کرد، بعد از ایفای نقش در چندین تله‌تئاتر، برای نخستین بار در یک سریال تلویزیونی ظاهر شد و نقش «ماهرخ» (مادر شوهر صحرا) را بازی کرد.

نقشی منفی که به نوعی بعدها در «پدرسالار» تکرار شد.

او آنچنان به خوبی از عهده ایفای این نقش برآمده بود که تا مدت‌ها از سوی بخش‌هایی از جامعه با واکنش همراه می‌شد. میربختیار هم به حدی توانسته بود خودش را به عنوان یک عروس مظلوم در بین مردم جا کند که وقتی در واقعیت وقتی برادرش دچار سانحه تصادف شد و به خون احتیاج داشت، جلوی در بیمارستان او جمعیتی داوطلب برای اهدای خون جمع شده بودند.

برخلاف جمیله شیخی، مهری ودادیان، دیگر بازیگر این سریال که نقش مادرزن را بازی می‌کرد و در حقیقت سالروز درگذشتش، بهانه‌ای برای نگارش این گزارش شد، قبل از «پاییز صحرا» در چند سریال بازی کرده بود که «بوعلی سینا» یکی از آنها بود. ودادیان بعد از «پاییز صحرا» هم در «هزاردستان» بازی کرد و «آرایشگاه زیبا»، «باغ گیلاس» و «مدرسه مادربزرگ‌ها» دیگر سریال‌های او بود.

شبکه تماشا در سال ۹۸ «پاییز صحرا» را با ارتقای کیفیت تصویر بازپخش کرد. در ادامه تصاویر دیگری از این سریال را مشاهده می‌کنید.

انتهای پیام