چرا عربستان سعودی شیخ نمر را اعدام کرد؟

یک روز پس از انتشار خبر اعدام نمر باقر النمر روحانی شیعه، حملات لفظی مقام‌های ایران علیه عربستان سعودی به اوج خود رسید. روز یکشنبه رهبر جمهوری اسلامی ایران از دست انتقام الهی صحبت کرد و گفت خون به گفته او ناحق ریخته شده این روحانی دامن سیاستمداران سعودی را خواهد گرفت.یک روز پس از انتشار خبر اعدام نمر باقر النمر روحانی شیعه، حملات لفظی مقام‌های ایران علیه عربستان سعودی به اوج خود رسید. روز یکشنبه رهبر جمهوری اسلامی ایران از دست انتقام الهی صحبت کرد و گفت خون به گفته او ناحق ریخته شده این روحانی دامن سیاستمداران سعودی را خواهد گرفت. آقای خامنه‌ای در اظهارات روز یکشنبه‌اش اشاره‌ای به حوادثی که شنبه شب در مقابل سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در شهر مشهد روی داد، نکرد. نکته‌ای که در پیام حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران اما به چشم می‌خورد.

"یک روز پس از انتشار خبر اعدام نمر باقر النمر روحانی شیعه، حملات لفظی مقام‌های ایران علیه عربستان سعودی به اوج خود رسید"آقای روحانی در حالی که اعدام شیخ نمر را در راستای «سیاست‌های فرقه گرایانه، دامن زدن به تروریسم و افراط در منطقه و جهان» خواند اما در عین حال حمله به سفارت عربستان سعودی را «غیرقابل توجیه و توهین به نظام و آبروی جمهوری اسلامی» دانسته بود. واکنشی که به نوعی مشابه بیانیه وزارت خارجه ایران بود که آن هم هرگونه تجمع مقابل سفارت عربستان را غیرقانونی دانسته و خواستار اقدام پلیس دیپلماتیک شده بود. حبیب حسینی‌فرد تحلیلگر روابط بین‌الملل ساکن آلمان درباره این واکنش‌های مقام‌های عالی رتبه ایران به اعدلام شیخ نمر و حوادث پس از آن می‌گوید: «به نظر می‌آید که آقای روحانی موضع درست‌تری دارد. حرکات و واکنش‌های تندی که علیه اعدام شیخ نمر در ایران صورت گرفت، عملاً این اعدام را از این که مسئله اصلی باقی بماند بیرون آورد و واکنش ایران و حمله به سفارت و کنسولگری عربستان را در سطح رسانه‌های بین‌المللی عمده کرد. (در حالی که) اعدام آقای نمر هم در سطح بین‌المللی بدون واکنش نماند و همه طرف‌ها این اعدام را از جنبه حقوق بشری محکوم کردند».

این ناظر سیاسی می‌افزاید:‌ «مقام‌های امنیتی ایران حتی حرکت یک پرنده را هم زیر نظر دارند. اما به راحتی می‌گذارند در اقدامی غیرمتعارف و غیررایج به سفارتی حمله شود، گیرم بر سر هر مسئله‌ای که بوده باشد. این نشان می‌دهد که مسئله امنیت ایران و مسئله روابط بین‌المللی این کشور به راحتی به بازی گرفته می‌شود». به باور حبیب حسینی‌فرد حمله به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری همین کشور در مشهد «سبب می‌شود که عربستان بتواند ادعا کند که شیعیان – نه تنها در عربستان بلکه در کشورهای دیگر نیز – عمدتاً ملعبه دست ایران هستند و از ایران دستور می‌گیرند؛ در حالی که لزوماً واقعاً اینگونه نیست». در حالی که عباس جعفری دولت‌آبادی دادستان تهران صبح روز یکشنبه از بازداشت ۴۰ نفر از کسانی که رد حمله به سفارت عربستان نقش داشتند خبر داد، استانداری تهران نیز از مردم خواست تا در میدان فلسطین تجمع کنند.

"روز یکشنبه رهبر جمهوری اسلامی ایران از دست انتقام الهی صحبت کرد و گفت خون به گفته او ناحق ریخته شده این روحانی دامن سیاستمداران سعودی را خواهد گرفت"درخواست آنها اشاره به فراخوان بسیج دانشجویی دانشگاه‌های تهران داشت که بار دگیر خواستار تجمع در مقابل سفارت عربستان شده بود. مسئولان بسیج دانشجویی بر برگزاری این تجمع تا چند ساعت مانده به آن اصرار داشتند اما نهایتاً گفتند که با صادر نشدن مجوز آن را لغو کرده‌اند. با این همه خبرگزاری‌های ایران از برگزاری تجمع دوباره‌ای در بعدازظهر روز یکشنبه مقابل سفارت عربستان در تهران خبر دادند. تجمعی که به نوشته این خبرگزاری ها در حضور شمار زیادی از ماموران پلیس برگزار شد و حتی خبرگزاری فارس از شلیک گاز اشک‌آور در آن خبر داد. در این تجمع البته تصمیم سریع شورای شهر تهران در تغییر نام خیابانی که سفارت عربستان در آن قرار دارد از بوستان به نام آیت‌الله نمر باقر نمر اجرا شد.

تصمیمی که به دنبال یک طرح دو فوریتی به سرعت در روز یکشنبه در جلسه شورای شهر مطرح و تصویب شد. حسین علیزاده دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران در فنلاند در تحلیل دلایل شدت زیاد واکنش‌ها در ایران به اعدام آقای نمر چنین می‌گوید: «نکته در بیان شخصیت آیت‌الله نمر باقر النمر است که، به بیان ساده، او سید حسن نصراللهِ عربستان تلقی می‌شود». به باور این دیپلمات سابق «می‌توان فرض کرد که اگر تعرضی به سیدحسن نصرالله بشود واکنش ایران چه خواهد بود، همان نوع واکنش را در مورد اعدام شیخ نمر شاهد هستیم؛ ضمن اینکه در ایران به او صفت آیت‌الله می‌دهند». حسین علیزاده نتیجه می‌گیرد که:‌ «در واقع جمهوری اسلامی دارد با این توصیف به عربستان می‌گوید شما یک مجتهد جامع‌الشرایط را اعدام کرده‌اید که با مقام‌های ارشد دینی، علما و مراجع ایران روابط نزدیک داشته و در واقع این طعنه زدن به مرجعیت شیعه هم تلقی می‌شود». واکنش‌ها به اعدام شیخ نمر در ایران منحصر به اظهارات مقام‌های مختلف نبوده است و سپاه پاسداران و ارتش ایران هم علیه این اقدام بیانیه صادر کرده‌اند.

"آقای خامنه‌ای در اظهارات روز یکشنبه‌اش اشاره‌ای به حوادثی که شنبه شب در مقابل سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در شهر مشهد روی داد، نکرد"در بیانیه سپاه پاسداران گفته شده است که در آینده‌ای نه چندان دور انتقام سختی از آل‌سعود گرفته خواهد شد. حسین علیزاده در پیش‌بینی روند احتمالی وقایع در آینده می‌گوید: «در شرایط حال که روابط ایران و عربستان جنگ نیابتی بین تهران و ریاض و اختلاف در بحرین و عراق و لبنان و سوریه (و یمن) برقرار است نفتی بر آتشی افروخته شده و گدازه‌های این آتش به بالاتر از حد معمول رسیده است». به باور این دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران در صورت ادامه این روند، «روابط (میان ایران و عربستان) بسیار تیره خواهد شد. چه بسا این تیرگی روابط سبب شود که یافتن راه حلی برای مسئله سوریه که عده‌ای از کشورهای جهان از جمله آمریکا دنبال یافتن راه‌حلی برای آن هستند، عقیم بماند. مسئله نفت هم شدیداً بر اثر تیرگی روابط میان ایران و عربستان آسیب‌پذیر می‌شود».

در حالی که وضعیت ادامه فعالیت سفارت عربستان در تهران نامشخص است، خبرگزاری ایسنا می‌گوید که روند فعالیت سفارت ایران در ریاض روز یکشنبه ادامه پیدا کرده است. در همین حال وزارت خارجه امارات متحده عربی روز یکشنبه سفیر ایران در این کشور را در اعتراض به حمله به سفارت عربستان احضار کرد