جانور تاجدار زمین‌خوار لقب کدام چهره سیاسی بود؟

دست‌ها قفل‌شده در پشت کمر، ابروانی در هم رفته با چکمه‌هایی بلند، ایستاده در سایه نور بر سر شهر؛ «در این مملکت، من حق داشتن مزرعه‌ای نزدیک تهران را ندارم که روزهای تعطیل را در آن به استراحت بپردازم؟» ....

طمع رضا شاه به مزرعه‌ای اطراف تهران خلاصه نشد، ذات همایونی؛ مرزهای استراحت خود را بر سر ۲هزار و ۱۶۷ روستا گسترانید و ۱۹ پارچه با ۲۰۰خانوار در فارس، ۱۹۱پارچه با ۴هزار و ۲۵۰ خانوار در کرمان، ۱۱۵ پارچه با ۶هزار و ۳۶۵خانوار در آذربایجان، ۴۲۸پارچه در تهران با ۴هزار و ۴۲۴ خانوار، ۱۲۴۱پارچه با ۳۲هزار و ۸۷۸خانواره در گیلان و مازندران، ۱۲۵پارچه در گرگان، ۳ آبادی در علی آباد کتول، بخش عمده لرستان، شمال خوزستان و مناطقی از اصفهان را از آن خود کرد و ساکنان آن‌ها رعیت‌اش شدند. «اراضی جزو املاک است و معنی آن این است که تمامی اراضی از آن من است و مالک شاه است» با این توصیف، املاک تبدیل به آروزهای او می‌شدند؛ ساختمان‌ها و بزرگراه‌های مدرن. اما تحقق آرزوها و تضمین آن‌ها خرج داشت؛ علاوه بر تملک زمین، محصولات نیز پیشکش همایونی می‌شدند؛ درآمد ۲۵۴ هزار و ۵۸۵ نفر از این زمین‌ها روانه جیب شاه اول خاندان پهلوی شد؛ ۶۰ میلیون تومان معادل ۲۵میلیون دلار از درآمد ۷۰۰میلیون تومانی زمین‌های کشاورزی به یکی از بانک‌ها لندن واریز می‌شد تا مالک ایران زمین سر خود را آسوده بر بالشت طمع بگذارد.

مصادره اموال و املاک افراد مغضوب، ضبط اموال مجهول المالک، خرید املاک از مالکان عمده با قیمت‌های بسیار نازل، قبول هدایا و خرید مستغلات و زمین‌های کشاورزی به پایین‌ترین قیمت، آن زمان رخ نمود که مردم مازندران بعد از رفتن او به نمایندگان نامه نوشتند: «از مظالمی که به مردم شده کسی درست آگاه نیست، آقایان! شنیده‌اید که دکان را یک ریال، خانه را سیصد دینار (شش ماهی) و ملک مزروعی را به عشر عایدات سالیانه‌اش با تهدید و حبس از دست صاحبانش بیرون آوردند.»

شناسایی املاک مرغوب راه و چاه ویژه شاهنشاهی داشت؛ عده‌ای به مناطق مختلف سفر کرده واملاک و زمین‌های مرغوب را شناسایی می‌کردند، بعد از حفر چاه اگر تا ۲۴ ساعت آب بالا می‌آمد «اداره ثبت اسناد موظف بود سند مالکیت آن ملک یا املاک را فورا در جلد مخمل صادر و تهیه کند و به نماینده او تحویل دهد.» مطابق با اسناد و جراید؛ املاکی که از کیسه فتوت «این یکی فدای شاه» پیشکش قزاق می‌شد؛ بیش از سه برابر قیمت فروخته شده ارزش داشتند و وای به حال کسانی که اعتراض می‌کردند؛ «سرب بر کام ریخته و لبان می‌دوختند.»

در سال‌های ۱۳۰۶ و ۱۳۰۷ اقداماتی برای ثبت املاک حوزه پایتخت انجام شد تا دست زمین‌داران از جمله خاندان سلطنت را در استفاده‌های کلان باز گذاشته شود. در مهر ماه ۱۳۱۰ شمسی، قانون مستغلات انتقالی و خالصه؛ در دی‌ماه ۱۳۱۲ شمسی قانون فروش خالصات؛ در فروردین ۱۳۰۴ و ۱۳۱۶ شمسی قانون مربوط به خالصات خوزستان و در آبان ماه ۱۳۱۶ شمسی قانون فروش خالصات اطراف تهران به تصویب رسید و «کج‌روی در این مقام دلپذیر می‌شود.» در نتیجه این قوانین مجموع زمین‌هایی که به رضاخان انتقال یافت، با اقدامات ثبتی به‌نام او ثبت و برای آن‌ها سند مالکیت رسمی صادر شد. در دوره ۱۷ساله سلطنتش بالغ بر ۴۴ هزار سند مالکیت به نام او صادر شد و «خورد و برد او چه زود چشمگیر می‌شود.»

مجلس فرمایشی و تصویب قانون برای املاک خالصه

حسین فردوست از نزدیک‌ترین دوستان محمدرضا پهلوی می‌گوید: «اگر می‌خواستید رضاخان خوشحال شود، درجه بدهد، مقام بدهد، یا پیشنهادی را تصویب کند، قبل از شروع، نام چند ملک را با مشخصات و قیمت آن مطرح می‌کردید و مطمئن بودید که کارتان انجام می‌شود.»

رضا شاه پس از ۱۶ سال سلطنت در نهایت ۴۴ هزار سند به نام خودش داشت.

"«اراضی جزو املاک است و معنی آن این است که تمامی اراضی از آن من است و مالک شاه است» با این توصیف، املاک تبدیل به آروزهای او می‌شدند؛ ساختمان‌ها و بزرگراه‌های مدرن"مهمترین برنامه او در مازندران دست‌اندازی به املاک محمدولی خان تنکابنی بود. تنکابنی و فرزندش جان خود را بر سر این دست اندازی‌ها گذاشتند. در نهایت هم رضاخان مالک نور، کجور و تنکابن شد و حتی نام تنکابن را به شهسوار تغییر داد. او همچنین با سردار معزز بجنوردی درگیر شد، او را کشت و اموالش را در شمال خراسان از آن خود ساخت. تقریباً تمامی مازندران و اراضی مرغوبش و بخش‌های بزرگی از گرگان و گیلان متعلق به وی بود.

این تملک سراسری اراضی شمالی ایران به‌قدری معروف و آشکار شده بود که خاندان پهلوی توجیه کردند: «رضاشاه، املاک شمال را از صاحبان آن‌ها خرید تا از نفوذ روس‌ها در آن منطقه و اشاعه کمونیسم در ایران و بخصوص در مناطق شمالی آن جلوگیری کند». رضاخان برای تصاحب اموال مردم، به مجلس شورای ملی دستور داد که قانون «فروش املاک خالصه» را به تصویب رساند تا او بتواند بهترین املاک خالصه را به نام خود و فرزندانش منتقل کند.

۷۰۰ میلیون ناقابل که به جیب شاه می‌رفت

درآمد رضاخان از یک و نیم میلیون هکتار اراضی کشاورزی و جنگلی، مراتع، باغات و شکارگاه‌ها در سراسر ایران (۱۰ درصد کل اراضی کشاورزی ایران) به سالانه ۷۰۰ میلیون تومان می‌رسید که از این رقم حدود ۶۰ میلیون تومان معادل ۲۵ میلیون دلار آمریکا در آن زمان، به بانک‌های خارجی منتقل می‌شد. تعداد روستاهایی که رضاشاه در مدت سلطنت خود تصاحب کرد، بالغ بر ۲ هزار و ۱۷۶ روستا بود که درآمد روستاییان به جیب شاه می‌رفت. پس از خروج رضاشاه از ایران، یکی از وکلای دوره سیزدهم مجلس شورای ملی به نام مؤید احمدی در مجلس اعلام کرد: «رضاشاه صاحب ۴۴ هزار مستغل و ۷۰ میلیون ریال پول نقد در بانک ایران است».

حق نخفته ست بنگری روزی، که حق تو تمام بگزارد

بعد از انقلاب «موسم تاراج اگر آغاز شد، دارد این آغاز، پایان نیز هم» املاک غصب‌شده در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت و تا سال ۸۳ به مردم واگذار شد. از سال ۸۳ تا ۹۰ این واگذاری‌ها متوقف می‌شود تا آنکه با تدوین آیین‌نامه‌ای جدید، روند آن‌ها از سر گرفته و تا به امروز ادامه پیدا می‌کند.

فتاح رییس بنیاد مستضعفان می‌گوید: تفکیک زمین‌ها کار بسیار زمان‌بری بود، اما «همانطور که این املاک گره‌ای از خاندان پهلوی باز نکرد باید مراقب بود که اگر از این املاک برای گره گشایی مردم استفاده نشود به درد ما هم نخواهند خورد.»

صدور سند این املاک به نام مالکانشان، باعث می‌شود تا زمین‌ها ارزش افزوده پیدا کرده و مالکانشان که تا پیش از این به دلیل نداشتن سند، قادر به استفاده از تسهیلات بانکی نبودند، بتوانند از وام و تسهیلات بانکی استفاده کنند.

"در نهایت هم رضاخان مالک نور، کجور و تنکابن شد و حتی نام تنکابن را به شهسوار تغییر داد"بدین ترتیب تا به امروز ۱۰۰هزار سند املاک غصب شده معادل ۳۱۰ میلیون متر مکعب تحت عنوان «اسناد علوی» در ۲۰ استان تحویل ورثه افرادی شده است که سال‌های زیادی از زندگی خود را در بینوایی، فقر را در آغوش گرفته و روزگار سپری کردند؛ «در بازگرداندن این املاک به مردم، هیچ منتی نداریم چراکه این املاک، برای مردم است و به آن‌ها بازگردانده می‌شود».

آنطور که بنیاد مستضعفان اعلام کرده است؛ بیشترین میزان غصب مربوط به استان گلستان با نزدیک به ۲۶۵میلیون متر مکعب بوده که تاکنون نزدیک به ۵۳هزار سند این املاک به صاحبان آن‌ها بازگشته است. در مازندران بیش از یک میلیون مترمکعب غصب و تاکنون ۱۰هزار سند صادر شده است.

به همین ترتیب در خراسان شمالی ۲۱ میلیون مترمکعب و ۹صدور هزار سند، در گیلان بیش از دو میلیون متر مکعب و صدور بیش از ۷هزار سند، در ایلام بیش از دو میلیون مترمکعب و صدور ۴هزار سند، در خراسان رضوی حدود یک میلیون متر مکعب و صدور ۴هزار سند، در آذربایجان شرقی بیش از ۳۲۴هزار متر مربع و صدور ۳هزار سند، در آذربایجان غربی بیش از ۵۰۰هزار متر مربع و صدور حدود ۳هزار سند، در سمنان، بیش از ۱۴میلیون متر مکعب و نزدیک به ۲هزار سند، در خراسان جنوبی بیش از ۳۰۰هزار متر مربع و صدور نزدیک به ۱۶۰۰سند، در استان البرز بیش از ۶۷۲هزار متر مکعب و صدور ۵۲۱سند، در اصفهان بیش از ۱۱۹هزار متر مربع و صدور ۵۲۲سند، در هرمزگان نزدیک به ۱۸هزار متر مکعب و صدور ۳۶۷ سند، در خوزستان بیش از ۴۲هزار متر مربع و صدور ۳۰۰ سند، در زنجان بیش از ۴۷هزار متر مربع و صدور ۳۰۰ سند، در تهران بیش از ۳۶هزار متر مربع و صدور ۳۰۰ سند، در قزوین بیش از ۱۰۰هزار متر مربع و نزدیک ۳۰۰ سند، در بوشهر ۵۵هزار متر مربع و صدور ۲۱۷ سند، در کرمانشاه نزدیک ۳۰هزار متر مربع و صدور ۱۷۰ سندو در اردبیل بیش از ۳۸هزار متر مربع و صدور ۱۴۱ سند، مجموع متراژ غصب شده وتعداد سندهای صادر شده هستند.

مطابق با بررسی‌ها ارزش املاک واگذار شده به نرخ امروز، بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان است و به گفته بنیاد مستضعفان تا پایان سال ۱۴۰۰، تمام املاک غصب‌شده به صاحبان خود بازخواهد گشت و «آه ستم رسیده محال است رد شود.»

۱۷۲۷۲۱۵