رومن آبراموویچ؛ بازی خطرناک یک الیگارش

رومن آبراموویچ میلیاردر ۵۵ ساله و مالک باشگاه فوتبال چلسی که ثروتش از سوی نشریه فوربس بیش از ۱۳ میلیارد دلار تخمین‌زده شده، گرچه ثروتمندترین شهروند روسیه نیست، اما این روزها به معروف‌ترین الیگارش روس تبدیل شده است.

او به خاطر روابط نزدیکش با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، تحت تحریم کشورهای غربی قرار گرفته، اما به دلیل وضعیت و جایگاه متفاوتش نسبت به دیگر الیگارش‌های تحریم شده روس، حساسیت‌هایی را حتی در داخل مرزهای روسیه برانگیخته است.

عمده حساسیت‌ها درباره آبراموویچ به این ویژگی او مربوط می‌شود که این الیگارش روس فقط در دولت مسکو نفوذ ندارد، بلکه روابط خوبی نیز با دیگر دولت‌ها برقرار کرده است.

مغضوب «تندروهای مسکو»

آبرامووچ روز سه‌شنبه ۲۹ مارس در جریان مذاکرات روسیه و اوکراین در استانبول مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و خبرگزاری‌های آناتولی ترکیه و ریانووستی روسیه عکس‌هایی از او را در حالی که همچنان ته‌ریش‌ سفید داشت، در کنار اردوغان پیش از آغاز گفت‌وگوها منتشر کردند.

همزمان کاخ کرملین نیز برای اولین بار اعلام کرد که او نقش میانجی را میان طرفین در این مذاکرات ایفا می‌کند. دمیتری پسکوف، سخنگوی دفتر ریاست جمهوری روسیه، در یک نشست خبری گفت آبراموویچ «در استانبول حضور دارد»، هرچند که یکی از اعضای رسمی هیئت مذاکره‌کننده روسیه نیست.

پسکوف با این حال، گزارش‌های رسانه‌ای اخیر درباره «مسمومیت» آبراموویچ را رد کرد و گفت که «این بخشی از جنگ تبلیغاتی» علیه روسیه است و «این اخبار مطمئناً ربطی به واقعیت ندارد».

اوکراین نیز تلاش کرده گزارش‌های منتشر شده درباره «مسمومیت» آبراموویچ را نادیده بگیرد.

آبراموویچ (چپ) در حال گوش دادن سخنان اردوغان در جریان مذاکرات نمایندگان روسیه و اوکراین در نهم فروردین در استانبول

روزنامه وال‌استریت‌جورنال روز دوشنبه و یک روز پیش از برگزاری مذاکرات استانبول از قول منابعی از «مسمومیت شیمیایی» آبراموویچ در کمتر از یک ماه پیش خبر داد و نوشت که او و دو عضو هیئت مذاکره‌کننده اوکراین علائمی هم از این مسمومیت نشان داده‌اند.

انتشار این خبر در حالی بود که حکومت مسکو پیشینه‌ای طولانی در مسموم کردن مخالفان و منتقدان خود، چه در خاک روسیه و یا خارج از این کشور، با مواد شیمیایی دارد.

با این حال، آن طور که کارشناسان ارزیابی کرده‌اند مسمومیت آبراموویچ به اندازه‌ای نبوده که جان او را به خطر بیندازد و عاملان این مسمومیت صرفا قصد ارعاب داشتند.

آبراموویچ (چپ) در کنار ولادیمیر پوتین در جریان دیداری با فعالان اقتصادی روسیه در ژوئیه ۲۰۱۶

منابع وال‌استریت‌جورنال نیز گفتند «تندروهای مسکو» پشت این مسمومیت بوده‌اند تا مذاکرات روسیه و اوکراین را به شکست بکشانند.

علاوه بر این روزنامه آمریکایی، رسانه‌های دیگر غربی نیز از جمله خبرگزاری فرانسه اطلاعات منتشر شده درباره مسمومیت آبراموویچ را تأیید کردند.

اما چرا آبراموویچ که از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، اخبار زیادی درباره تحریم‌ها علیه او و دیگر الیگارش‌های روس منتشر شده، هدف چنین حمله‌ احتمالی قرار گرفت و اساساً او چرا وارد مذاکرات صلح اوکراین شده است؟

خویشتن‌داری آمریکا برای تحریم آبراموویچ

به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی، آبراموویچ هم برای روسیه و هم برای اوکراین، اهمیتی کلیدی دارد.

بر اساس برخی گزارش‌ها، اساساً آبراموویچ با درخواست دولت اوکراین در تلاش‌ها برای دستیابی صلح در این کشور مشارکت دارد، هر چند که خود ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین گفته که از برخی الیگارش‌های روس از جمله آبراموویچ «سیگنال»هایی را دریافت کرده است.

در شرایطی که با وقوع جنگ در اوکراین، موج تحریم‌ها علیه الیگارش‌های روس نزدیک به ولادیمیر پوتین به راه افتاد، زلنسکی در مصاحبه اخیرش با رسانه‌های روسی گفت: «ما سیگنال‌هایی از او [آبراموویچ] و چند تاجر دیگر داشتیم که پیشنهاد می‌کردند ‘ما می‌توانیم به هر طریقی کمک کنیم، می‌توانیم کاری انجام دهیم’.»

بیشتر در این باره:

گزارش‌ها درباره «مسموم شدن» آبراموویچ و دو عضو هیات میانجی‌گر بین روسیه و اوکراین

هفته گذشته، وال استریت جورنال فاش کرد زلنسکی از جو بایدن همتای آمریکایی خود خواسته بود تا واشینگتن آبراموویچ را تحریم نکند، زیرا از نظر زلنسکی، این الیگارش روس می‌تواند در مذاکرات صلح میان اوکراین و روسیه به ایفای نقش بپردازد.

هر چند آبراموویچ در هفته‌های اخیر بارها از سوی کشورهای غربی تحریم شده، اما تاکنون در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار نگرفته است.

حتی وقتی جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید در هفته گذشته درباره تحریم‌های آتی آمریکا علیه الیگارش‌های روس به خبرنگاران توضیح می‌داد نامی از آبراموویچ بر زبان نیاورد.

به نظر می‌رسد این سکوت آمریکا در برابر آبراموویچ، نشان‌دهنده سیاست محتاطانه واشینگتن در مورد او و همچنین باز نگاه داشتن پنجره دیپلماسی برای پایان دادن به جنگ اوکراین است.

تاکنون متحدان آمریکا سیاستی سختگیرانه‌تر را در برابر آبراموویچ در پیش گرفتند. ۲۰ روز پیش، دولت بریتانیا او را تحریم و دارایی‌هایش را مسدود کرد. این محدودیت‌ها که شامل محدودیت سفر به بریتانیا می‌شود، ادامه فعالیت برای آبراموویچ در بریتانیا را دشوار کرده است.

او به لطف ملیت اسرائیلی‌اش می‌توانست بدون ویزا به بریتانیا در رفت و آمد باشد. آبراموویچ همچنین پاسپورت پرتغالی دارد، اما با آغاز جنجال‌ها درباره او، دادگستری پرتغال تحقیقاتی را درباره شرایط اعطای تابعیت پرتغالی به او آغاز کرد.

بیشتر در این باره:

درخواست چند مرکز اسرائیلی از بایدن برای خودداری از تحریم اُلیگارش روس

آبراموویچ که دارای یک هواپیمای جت خصوصی است در کنزینگتون، یکی از محله‌های اعیان‌نشین در غرب لندن، خانه‌ای ۱۵ اتاقه دارد.

او پیش از تحریم شدن از سوی دولت لندن قصد داشت باشگاه چلسی را به قیمت ۱۴۰ میلیون پوند بفروشد، اما فروش این باشگاه با وجود تحریم‌های بریتانیا غیرممکن شد.

از زمان ورود آبراموویچ در سال ۲۰۰۳ به چلسی، این باشگاه فوتبال موفقیت‌های زیادی را تجربه کرد و در لیگ‌های مختلف به مقام قهرمانی رسید.

اما ثروت آبراموویچ که از ویرانه‌های شوروی سابق جوشید، فقط به چند خانه و هواپیما و کشتی و باشگاه چلسی ختم نمی‌شود.

"این محدودیت‌ها که شامل محدودیت سفر به بریتانیا می‌شود، ادامه فعالیت برای آبراموویچ در بریتانیا را دشوار کرده است.او به لطف ملیت اسرائیلی‌اش می‌توانست بدون ویزا به بریتانیا در رفت و آمد باشد"او بزرگترین سهامدار شرکت فولاد و استخراج معادن روسی اوراز است.

آبراموویچ چگونه ثروتمند شد؟

رومن آبراموویچ که در ۲۴ اکتبر ۱۹۶۶ در ساراتوف، یکی از شهرهای غرب روسیه به دنیا آمد، وقتی کودک بود پدرش را از دست داد و نزد عمویش بزرگ شد.

او تحصیلاتش را در رشته ریاضی در مسکو به پایان برد. سپس با تأسیس شرکت‌های کوچک و متوسط وارد دنیای تجارت شد و پس از فروپاشی نظام کمونیستی شوروی خیلی زود به یک تاجر بزرگ تبدیل شد.

در سال ۱۹۶۶، دولت اکثر سهام گروه بزرگ نفتی سیبنفت را به قیمت ۱۰۰ میلیون دلار که فقط بخشی از ارزش واقعی آن بود فروخت. این سهام به آبراموویچ تعلق گرفت و او آنها را به قیمت بسیار بالاتری به غول نفتی گازپروم‌نفت واگذار کرد.

از آن پس، آبراموویچ با سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفت، آلومینیوم و خودرو، ثروت خود را به سرعت زیاد کرد.

آبرامویچ در زمان تصاحب باشگاه چلسی در اوت ۲۰۰۳

او به همراه برخی دیگر از تجار روس سال ۱۹۹۶ روسیه کارزار انتخاباتی بوریس یلتسین را برای انتخاب مجدد او تأمین مالی کرد؛ کاری که اغلب الیگارش‌های روس برای برقراری روابط مستحکم با کرملین انجام می‌دهند.

اما زمانی که ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۰۰ به قدرت رسید و جانشین یلتسین شد، آبراموویچ با وجود، به رئیس‌جمهور جدید وفادار ماند.

این وفاداری، با اعطای زمامداری منطقه چوکوتکا در شمال شرقی‌ روسیه پاداش داده شد. در همین زمان، در حالی که از او به عنوان ثروتمندترین فرد روس نام برده می‌شد، متهم بود که در معاملات مالی خود نقش «زیردریایی» کرملین را بازی می‌کند.

همچنین در سال ۲۰۰۰ کتابی با عنوان «آدم‌های پوتین» به قلم یک روزنامه‌نگار در بریتانیا منتشر شد که شرح افراد وابسته به پوتین بود.

در این کتاب آمده است که آبراموویچ به دستور کرملین باشگاه چلسی را خرید.

انتشار این کتاب موجب شکایت قضایی آبراموویچ علیه نویسنده و ناشر شد.

دنیای پرمخاطره یک الیگارش

الیگارش‌های تحریم‌شده روس چه کسانی هستند؟

در دوران پوتین، برخی الیگارش‌ها مورد غضب کرملین قرار گرفته‌اند؛ مثلاً میخائیل خودورکوفسکی، ثروتمند منتقد پوتین سال‌ها زندان کشید و سپس به تبعید رفت.

یا در سال ۲۰۱۳، جسد بوریس برزوفسکی سرمایه‌دار روس و از شرکای آبراموویچ که به مخالف پوتین تبدیل شده بود، در خانه‌اش در نزدیکی لندن پیدا شد.

سرنوشت الیگارش‌های روس و به ویژه اخبار اخیر درباره «مسمومیت» آبراموویچ نشان می‌دهد که خطر همچنان در حوالی او نیز پرسه می‌زند.

در واقع، الیگارشی چون آبراموویچ، که هم از سوی کشورهای غربی تحریم شده و هم دوست‌-دشمن‌هایی در لایه‌های مخوف قدرت در مسکو دارد، بر لبه تیغ راه می‌رود.