قطع شیر مدارس رشد سرمایه‌های آینده کشور را متوقف می‌کند/ شیر مدارس، پروژه برد-برد بود

به گزارش خبرآنلاین، این هفته همایشی با موضوع لبنیات برگزار شد که حضور کارشناسان مختلف از جامعه‌شناس گرفته تا متخصصان اقتصادی این حوزه مباحث متفاوتی را شکل داد.

روشنک روستایی، دکتری سیاست غذا و تغذیه  با اشاره به کاهش مصرف لبنیات میان ایرانیان در دهۀ گذشته، گفت: دربارۀ مصرف شیر و لبنیات در ایران آمارهای متعددی وجود دارد که بر مبنای آن می‌توان نتیجه‌گیری کرد مصرف لبنیات در کشور به میزان قابل توجهی کمتر از مقادیر توصیه شده است. این مقدار وقتی شایستۀ توجه بیشتری می‌شود که متوجه می‌شویم نسبت به دهۀ پیشین بطور معناداری با کاهش مواجه بوده و به دهۀ هفتاد عقبگرد داشته است.

کاندید دکتری سیاست غذا و تغذیۀ دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در راستای تأیید مصرف شیر به‌مثابۀ نشانگری برای کیفیت رژیم غذایی، گفت: در کشورهای با درآمد پایین و متوسط که عموماً دسترسی محدودی به منابع غذایی با منبع حیوانی دارند، نقش شیر و لبنیات در رژیم غذایی بسیار پررنگ‌تر است. در حقیقت لبنیات مجموعه‌ای از مواد مغذی کلیدی را تأمین می‌کنند که تامین آن از طریق رژیم‌های غذایی فاقد محصولات لبنی یا محدود از آن دشوار است.

وی با انتقاد از قطع شیر مدارس، بیان کرد: مقولۀ شیر مدارس نیز که  از سال ۱۳۷۹ آغاز و تا تحت پوشش قرار گرفتن تمام دانش‌آموزان در سراسر کشور ادامه پیدا کرد، بدلیل عدم تخصیص بودجۀ کافی در سال ۱۳۹۶ متوقف شد و از سال ۱۳۹۸ مجددا در برخی استان‌ها و مقاطع بطور محدود درحال اجراست. بنابراین بنظر می‌رسد علاوه‌بر لزوم تجدیدنظر در سیاست‌های کلان اقتصادی، اتخاذ سیاست‌های حمایتی تأثیرگذار برای حمایت هم‌زمان از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان لبنیات بویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان یا دهک‌های درآمدی پایین جامعه ضروری است.

نجفی‌عرب: دولت به روغن و شکر یارانه می‌دهد، اما لبنیات را حذف می‌کند

محمود نجفی‌عرب -رئیس اتاق بازرگانی تهران-با اشاره به اهمیت محصولات لبنی در سلامت جامعه گفت: تا سال ۱۳۸۹ با شیر مدارس و شیر یارانه‌ای که به سه دهک پایین جامعه تخصیص می‌یافت، توانستیم سرانۀ مصرف لبنیات را به حدود ۱٠٠کیلوگرم برسانیم.

وی ادامه داد: من به وزیر بهداشت هشدار می‌دهم، چرا که ایشان متوجه نیست قطعِ شیر برای قشر ضعیف جامعه، چه آسیب‌هایی را به این طبقه وارد خواهد کرد و چگونه در رشد مغزی و فیزیولوژیکی اقشار مختلف تأثیر منفیِ بزرگی خواهد گذاشت. حجم بالایی از پوکی استخوانی که این‌سال‌ها شاهدِ آن هستیم، حاصل همین بی‌توجهی‌ها و سیاست‌گذاری‌های نادرست است.

"حجم بالایی از پوکی استخوانی که این‌سال‌ها شاهدِ آن هستیم، حاصل همین بی‌توجهی‌ها و سیاست‌گذاری‌های نادرست است"چطور است که به روغن و شکر، دو چیزی که ضدِ سلامت هستند یارانه می‌دهیم، اما برای لبنیات که این‌همه در سلامت و پویایی تن و روانِ یکایک افراد جامعه نقش مهمی ایفا می‌کند، یارانه که هیچ، همان شیر مدارس را هم قطع می‌کنیم! شخصا از تمام سران حاکمیتی خواهشمندم که جلوی چنین مسائلی را بگیرند. همۀ ما نیز به نوبۀ خودمان باید فشار بیاوریم تا مانع از این اتفاقات شویم.

رئیس اتاق بازرگانی تهران افزود: صنعت لبنیات کشور با وجود پتانسیل بسیار بالایی که دارد، تنها ۵ درصد حاشیۀ سود دارد! کجای این‌مسئله منطقی است؟ در هیچ‌کجای دنیا حتی کشورهایی به‌مراتب با جمعیت‌هایی پایین‌تر که نیاز کمتری به مصرف لبنیات نسبت به ما دارند، اینگونه نیست.

دکتر محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استادیار سابق دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به پیامدهای مداخلۀ دولت در قیمت‌گذاری، بیان کرد: نظارت سخت دولت در قیمت‌گذاری محصولات لبنی بدلیل نگرانی از تأثیر افزایش قیمت بر تورم و نارضایتی مردم بوجود می‌آید که خودِ این‌مسئله، ناشی از آثار تورمی بخش پیر، شیر و تخم‌مرغ است. نتیجۀ این سیاستِ مداخله‌گر، پایین‌نگه‌داشتن حاشیۀ سود و کاهش انگیزۀ سرمایه‌گذاری است.

فاضلی توضیح داد: درحال حاضر، حاشیۀ سود صنعت لبنیات کمتر از ۳ درصد است.

وی با بیان این‌مسئله که «کنشگری» نقش تعیین‌کننده‌ای در اصلاحات ایفا می‌کند، گفت: اصلاحات نیازمند سطح بالایی از تعامل (فردی و سازمانی) میان سیاست‌آفرینان در دولت و اصلاح‌جویانِ پیشرو در بخش خصوصی است.

شیر مدارس، پروژۀ برد-برد بود

دکتر محمدمهدی برادران -معاونت صنایع عمومی وزارت صمت-، نیز به صحنه آمد و با قدردانی از برگزارکنندگان و دست‌اندرکاران برگزاری دومین همایش صنعت لبنیات و صنایع وابسته، اظهار داشت: همۀ انتقادات پیرامون قیمت‌گذاری دستوری را با گوشِ جان می‌شنویم، اما همانطور که حاج محسن شکروی به‌عنوان بزرگِ صنعت بیان کردند، این مهم است که در تصمیم‌گیری‌ها و حتی استفاده از عباراتمان، خودمان را جای طرفِ مقابل بگذاریم.

برادران با تأکید بر لزوم توجه به امنیت غذایی، گفت: «امنیت غذایی» از محورهای اساسی توسعۀ سلامتی است. ما برای تأمین این‌مسئله تمرکزمان را روی برخی از صنایع غذایی از جمله قند و شکر، غلات و حتی لبنیات بیشتر کرده‌ایم که لبنیات سهمِ ۲۲ درصدی دارد و از این نظر، در قیاس با دولت‌های قبلی پیشرفت قابل‌توجهی داشته است.

وی افزود: شیر پاستوریزه ۳۰ درصد، پنیر ۲۵ درصد، انواع ماست ۲۰ درصد، شیر خشک ۱۲ درصد، دوغ ۴ درصد، و بستنی، خامه، کره و کشک ۸ درصد از تولید صنایع لبنی را به خود اختصاص می‌دهند.

برادران با تأکید بر اهمیت افزایش سرانۀ مصرف لبنیات و شیر، گفت: مردم در سراسر جهان باید از شیر به‌عنوان منبع تغذیۀ مهم استفاده کنند. همانطور که پیش‌بینی می‌شود، جمعیت جهان به ۹.۷ میلیارد تا سال ۲۰۵۰ می‌رسد، بنابراین افراد باید به افزایش استفاده از شیر به‌عنوان منبع غذایی غنی برای رشد روی بیاورند، روز جهانی شیر زمان مهمی است تا دربارۀ نوآوری‌ها در زمینۀ روش‌های کشاورزی و سیاست هایی که به پایداری در طول فرآیند تولید مواد غذایی و در نهایت به امنیت غذایی جهان کمک می‌کند، فکر شود.

برادران با ارائۀ آمارهای در سامانۀ نظارتی وزارت سمت، بیان کرد: در سامانۀ نظارتی وزارت بیش از ۱۳۸ هزار نفر از صنف لبنیات ثبت نام کردند و پروانۀ صنفی دارند.

بیش از ۹ هزار تولیدی موجود است که تنها ۱۷۰۰ تا از آن‌ها فعال هستند. صنایع کوچک و بزرگی که در این حوزه فعالیت می‌کنند قریب ۵۰۷ شرکت‌اند که با اشتغال بیش از ۴۲ هزار نفر، سهم بسزایی در تولید انواع شیر خشک، ماست و شیر پاستوریزه در سراسر کشور دارند.

وی با اعلام افزایش میزان صادرات لبنیات کشور، خاطرنشان کرد: میزان صادرات به کشورهای دیگر که جمع آن در سال گذشته محقق شد، به ۷۰۰ میلیون دلار رسید که نسبت به سال گذشته افزایش ۴۰ درصدی داشته است.

معاون وزیر صمت ادامه داد: در اکثر کشورها اگر یک واحد لبنی پروانه‌ای برای فعالیت می‌گیرد، می‌تواند تا ۷۰۰ نوع محصول در حوزه‌های مختلف تولید کند. درصورت اعمال نظارت‌های تکمیلی و به‌شرط آنکه در چارچوب یک سند تفاهم شفاف قرار بگیرد، ایده‌آل‌ترین گزینه آن است که ما هم به این سمت برویم.

برادران گفت: شیر مدارس سال‌ها پیش اجرا می‌شد. بشخصه همواره آن را یک پروژۀ برد-برد قلمداد کرده‌ام، زیرا علاوه‌بر  اینکه از مازاد تولید استفاده می‌شود، نسل آینده نیز از آن بهره‌مند می‌شوند.

ایران تا ۲۰۲۶ به بالانسِ منفی خواهد رسید

دکتر صادقی کارشناس بهبود شیر در این همایش حضور پیدا کرد و سخنانش را با محوریت آمارهایی دربارۀ وضعیت جهان از نظر بالانس تولید شیر در سال گذشتۀ میلادی آغاز کرد و گفت: ایران براساس آمار، شیرِ مازاد بر نیاز دارد، اما طبق پیش‌بینی‌ها، این آمار تا ۲۰۲۶، معکوس می‌شود و ایران به کمبودِ شیر دچار خواهد شد. به این موقعیت، اصطلاحا «بالانسِ منفی» می‌گویند.

صادقی دربارۀ هزینۀ تولید شیر در کشورهای مختلف جهان گفت: کشورهایی نظیر نیوزیلند، اوکراین، مکزیک، شیلی، پرو و آفریقای جنوبی در زمرۀ کشورهایی قرار دارند که «کمترین هزینه» را برای تولیدِ شیر صرف می‌کنند و در مقابل، شمار دیگری از کشورها از جمله ایران، عملکرد معکوسی از خود بجای گذاشته‌اند و در تولید، گران‌ترین و در فروش، ارزان‌ترین شیرِ دنیا را دارند!

وی در ادامه به دلایل گران‌بودن هزینۀ تمام‌شدۀ شیر در ایران اشاره کرد: نامناسب‌بودن سیستم قیمت‌گذاری شیر در کشور، رقابت لجام‌گسیخته برای افزایش حجم تولید، عدم معین‌بودنِ سطح بهینۀ تولید شیر، پایین‌بودنِ کیفیت علوفه، خشکسالی (کمیت و کیفیت آب) از جمله دلایل اصلی گرانی سرسام‌آور هزینۀ تمام‌شدۀ شیر هستند که به این‌ها بایستی، بالابودن مصرف کنسانتره، عدم تناسب حاشیۀ سود شیر با هزینه‌های تحمیلی، سوء مدیریت و هزینۀ هر روز تأخیر در آبستنی یک گاو را بدان اضافه کرد.

رئیس انجمن صنفی گاوداران: دولتمردان ما را فرزند نامادری‌شان نبینند

در بخش بعدی دومین همایش صنعت لبنیات و صنایع وابسته، پنل «تبعات قیمت‌گذاری دستوری» با حضور محمدجواد عسکری – نمایندۀ مجلس و رئیس کمیسیون کشاورزی-، قربانعلی رفیعی -مدیرکل دفتر بررسی قیمت سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان-، محمدعلی اسفنانی -سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی-، شهیاد آبنار -مدیرکل بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی-، غلامعلی سلیمانی -تولیدکننده لبنیات - و احمد مقدسی -رئیس انجمن صنفی گاوداران کشور- با گردانندگی دکتر علی مروی -اقتصاددان و پژوهشگر سیاستگذاری دانشگاه شریف- برگزار شد.

در این پنل، بتفصیل به مسائلی چون «عوامل مؤثر بر کاهش سرانۀ مصرف لبنیات در ایران»، «پیامدهای سیاست‌های ارزی و تجاری بر صنعت لبنیات کشور» و «نقش لبنیات در امنیت غذایی و نسبت آن با بحران آب» پرداخته شد.

غلامعلی سلیمانی با تأکید بر لزوم تک‌نرخی‌شدنِ ارز، گفت: اگر ارز تک‌نرخی شود، من به شما وعده می‌دهم که به بیش از پنج‌میلیون خانوار، محصولات لبنی با پنجاه‌درصدِ قیمت به فروش خواهد رسید.

"درصورت اعمال نظارت‌های تکمیلی و به‌شرط آنکه در چارچوب یک سند تفاهم شفاف قرار بگیرد، ایده‌آل‌ترین گزینه آن است که ما هم به این سمت برویم.برادران گفت: شیر مدارس سال‌ها پیش اجرا می‌شد"علاوه‌بر این، شیر مدارس هم بصورت رایگان توزیع خواهد شد.

سلیمانی ادامه داد: با بررسی‌های انجام‌شده از سوی یک سازمان بزرگِ آلمانی که وضعیت صنعت لبنیات در سراسر دنیا را رصد می‌کند، اینطور پیش‌بینی می‌شود که کشور ما روزی واردکنندۀ قدرتمند این حوزه شود، درحالی‌که امروز با افتخار بزرگترین صادرکنندۀ آسیا هستیم. ضمن اینکه در منابع پیش‌بینی‌شده که در سال ۲۰۲۶ بخاطر مسائل و مشکلات دولتی، اقتصاد دستوری، کم آبی و مشکلات آب‌وهوایی و تغییرات اقلیمی، ایران جزو واردکنندگان لبنیات خواهد شد.

از سوی دیگر، شهیاد آبنار ضمن مخالفت نسبی با برخی از انتقادهای وارده به قیمت‌گذاری دستوری، گفت: قیمت‌گذاری دستوری مسئلۀ پذیرفته‌شده‌ای در سراسر دنیا است. شاید در وهلۀ اول اینگونه بنظر برسد که دولت مداخلۀ بیش از حد و مستقیمی از خود بروز می‌دهد، اما بشخصه حتم دارم که قیمت‌گذاری محصولات لبنی برای حرکت به سمت وضعیت ایده‌آل است و به سمتی حرکت می‌کند که هزینه‌ها را پوشش دهد.

مدیرکل بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی گفت: برای واردات نهاده‌های دامی میلیاردها دلار هزینه می‌شود و باید بتوانیم همۀ طبقات را درنظر داشته باشیم، هر چند که می‌دانیم که در توزیع آن خطاهایی نیز وجود دارد.

محمدجواد عسکری با تأکید بر مقولۀ «امنیت غذایی» گفت: بخش کشاورزی توانسته با چهار و نیم میلیون بهره‌بردار، ۳۰ درصد از اشتغال کشور را در دست بگیرد.

عسکری با اشاره به معضلات صادرات محصولات کشاورزی، گفت: یکی از مشکلات صادرات محصولات کشاورزی بروکراسی پیچیده در ادارات فعلی است، اما با رفع این مشکلات و با توسعۀ صادرات می‌توان حتی به کاهش تورم کشور کمک کرد. فراموش نکنید که عمدۀ محصولات کشاورزی ما قابلیت صادراتی دارد، اما اینکه چرا صادر نمی‌شود، بحث مفصل‌تری می‌طلبد که بایستی بگویم ما از لحاظ قانونی می توانیم مشکلاتِ پیش روی آن را مرتفع کنیم.

این‌ نمایندۀ در واکنش به انتقادات فعالان صنایع لبنی به تعیین نرخ مصوب در این صنعت گفت: یکی از کارهای خوبی که در کمیسیون و مجلس به انجام رساندیم، بحثِ شورای قیمت‌گذاری بود. سال گذشته با دولت ۲۰ جلسه برگزار کردیم تا قیمت گندم در نهایت به هر کیلوگرم ۱۱ و نیم  هزار تومان تعیین شود؛ این امر باعث شد که کشاورزان محصول بیشتری از گندم تولیدی خود را به دولت تحویل دهند.

رئیس کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس افزود: در حوزه مرغ خبر رسیده دوستان به انجمن جوجه یک روزه اعلام کرده اند ۱۹ میلیون تخم مرغ نطفه دار که ۱۸ روز نیز در دستگاه قرار دارند را بیرون آورند و معدوم کنند تا کنترل قیمت صورت گیرد؛ در حالی که قرار بود آنها وارد چرخه تولید شود، این موضوع خلاف قانون است.

از سوی دیگر، احمد مقدسی نیز با انتقاد جدی و گسترده از مداخلۀ دولت در بحث قیمت‌گذاری، گفت: یکی از معضلات اصلی ما مداخلۀ جدی دولت است.

آقایانِ دولتی تصور می‌کنند چون پول می‌دهند، می‌توانند هرگونه که دلشان می‌خواهد رفتار کنند، درصورتی‌که این‌مسئله درست نیست. این مبلغِ جزئی‌ای که به‌عنوان یارانه به انجمن‌ها و اصناف می‌دهند را می‌توانند به اشکال متعدد به دهک‌های آسیب‌پذیر و اقشار پایین جامعه کمک کنند و بخشی از آن را هم برای توزیع شیر رایگان در مدارس هزینه کنند؛ یا حتی مبلغی از آن را هم برای طرحِ تشویقی صادرات درنظر بگیرند.

رئیس انجمن صنفی گاوادران ادامه داد: این دوازده میلیاردی که دولت هر سال تحتِ عنوان یارانه به انجمن‌ها می‌دهد به بلای جانِ ما بدل شده است! مسئله اینجاست که دولت فقط یک پولِ جزئی می‌دهد اما هیچ‌گونه فرهنگ‌سازی‌ای را انجام نمی‌دهد؛ علاوه‌بر این، راه را برای هرگونه رقابتی‌شدنِ بازار می‌بندد.

وی تأکید کرد: مگر کل تعداد صادرکنندگان لبنیات در کشور چقدر است؟ این میزانِ اندک را می‌توان کنترل کرد و روی کارشان نظارت داشت، اما باور کنید نمی‌شود ۸۵ میلیون نفر از جمعیتِ کشور را کنترل کرد! مگر ما می‌توانیم برای ۸۵ میلیون نفر بپا بگذاریم!؟ این غیرممکن است... من عاجزانه از دولت خواهش می‌کنم که ارز را تک‌نرخی کند و مهم‌تر از آن، ما را به چشمِ فرزند نامادری‌شان نبینند!

دومین همایش صنعت لبنیات و صنایع وابسته با محوریت «سرانۀ مصرف لبنیات» دوشنبه ۱۹ تیرماه ۱۴۰۲ در سالن مرکز همایش‌های برج میلاد تهران برگزار شد.