رقابت کتابخانه‌های جهانی برای معماری خیال انگیز

کتابخانه‌ها به عنوان یکی از باارزش‌ترین دارایی‌ها هر کشور محلی برای تفکر، علم اندوزی و افزایش آگاهی هستند، و هر کشور بر اساس فرهنگ، تاریخ و باور‌های منحصر به فرد خود بنای این مکان‌های آرامش بخش را طراحی می‌کنند تا جلوه‌ی این مکان مملو از دانش را بیش از پیش به نمایش بگذارند.

کتابخانه اَدمونت (admontabbey library) شما را به قرن‌های ۱۷ و ۱۸ میلادی خواهد برد، و بی شک دیوار‌های مملو از کتاب و سقف نقاشی شده‌ی آن چشم هر ببیننده‌ای را خیره می‌کند، ساخت این کتابخانه در سال ۱۷۷۶ میلادی به پایان رسید و اکنون مجموعه‌ای متشکل از ۷۰ هزار جلد کتاب در قفسه‌های آن جا گرفته است.

ساختمان کتابخانه ادمونت  در شهری به همین نام در اتریش قرار دارد. این ساختمان که قدیمی‌ترین صومعه باقی مانده در ایالت "اشتاریا" (Styria) است، بزرگ‌ترین کتابخانه رهبانی و همچنین مجموعه‌ای قدیمی از کتب علمی را در خود جای داده است. این کتابخانه به معماری، هنر و دست‌نوشته‌های خاص خود شناخته می‌شود.

بیش از هزار نسخه دست نویس در این کتابخانه نگهداری می‌شود که می‌توان در آن‌ها سیر پیشرفت و تکامل ادبیات را بررسی کرد.

این مجموعه در سمت جنوب شرقی روخانه Enns ساخته شده است و معماری بسیار زیبا و خیره کننده‌ای دارد، بیش‌ترین رنگ به کار برده شده در نمای این کتابخانه  سفید و طلایی است و دیوار‌های آن به نقاشی‌هایی زیبا مزین شده است.

کتابخانه «واسکانسلوس» در مکزیکوسیتی ظاهری کاملا متفاوت با کتابخانه ادمونت دارد، مصالح به کار رفته در سازه‌ی این کتابخانه عمدتا از شیشه، بتن و فولاد است.

این کتابخانه با ۳۸هزار متر مربع وسعت و با هزینه ۹۸ میلیون دلاری و در سال ۲۰۰۶ ساخته شده است، ساختمان این کتابخانه به مکان‌های مختلفی تشبیه شده است، از آرامگاه‌های مصر باستان گرفته، مقبره، دژ و حتی زندان

واسکانسلوس تنها یک کتابخانه نیست، بلکه مجموعه‌ای شامل فضای فرهنگی، باغ و محیط‌های دیگر است، از دو میلیون کتابی که در ابتدا قرار بود در این کتابخانه قرار بگیرد حدود یک سوم یعنی ششصد هزار نسخه راه خود را به قفسه‌ها پیدا کردند.

از ساختمان بی رنگ و لعاب واسکانسلوس که دور شویم به کتابخانه‌ی ساندرو پنای ایتالیتا می‌رسیم، کتابخانه‌ی ساندرو پنا ظاهری شبیه به یک سفینه‌ی فضایی صورتی دارد، این کتابخانه که در سال ۲۰۰۴ افتتاح شده ۱۹ هزار و هشتصد جلد کتاب را در خود جای داده است.

کتابخانه‌ی بعدی کتابخانه اشتوتگارت آلمان است که مراسم افتتاحیه‌ی این کتابخانه در اکتبر سال ۲۰۰۱۱ برگزار شد تا این پروژه که طرح آن در سال ۱۹۹۹ از میان سایر طرح‌ها برگزیده شده بود در نهایت رونمایی شود، این کتابخانه تماما سفید با ظاهر تو در توی خود حدود ۵۰۰ هزار جلد کتاب را در برگرفته است.

این ساختمان مکعبی‌شکل که هر ضلع آن ۴۵ متر طول دارد، از بتن خاکستری کم‌رنگ ساخته شده و مجموعه‌ای از آجرهای شیشه‌ای ۹ متر در ۹ متر روی نمای آن به چشم می‌خورد. این نما از دو بخش تشکیل شده که شامل لایه‌ای از آجر شیشه‌ای و لایه دیگری از شیشه‌های دوجداره برای حفظ دمای ساختمان می‌شود.

ظاهر و تقارن ورودی این ساختمان با الهام از طرح مقبره نمادین نیوتون (هرگز ساخته نشد) اثر "اتین بولیه" (Étienne Boullée) ساخته شده در حالی که قلب و هسته‌ این کتابخانه از طراحی معبد رومی باستان (پانتئون) پیروی می‌کند. 

اتاقی مکعبی‌شکل در مرکز ساختمان قرار دارد که توسط یک چراغ سقفی مرکزی روشن می‌شود و در مرکز آن یک آب‌نما یک متر مربعی وجود دارد.

تالار اصلی پنج طبقه بوده و مربعی شکل است که دیوارهای آن با کتاب پوشیده شده و در راهروهای آن صندلی‌های برای نشستن نیز وجود دارد. اگرچه این صندلی‌ها شباهتی به میز و صندلی کتابخانه‌ها ندارند.
عنصر مرکزی قلب کتابخانه است.

"این ساختمان که قدیمی‌ترین صومعه باقی مانده در ایالت "اشتاریا" (Styria) است، بزرگ‌ترین کتابخانه رهبانی و همچنین مجموعه‌ای قدیمی از کتب علمی را در خود جای داده است"این فضای مکعبی شکل کاملاً خالی بوده و دیوارهای صاف بدون درزی دارد. معمار با این طرح قصد داشته مفهومی مادی از شباهت و وضوح را نمایش دهد. روی نمای ساختمان این کتابخانه به زبان‌های کره‌ای ، عربی ، آلمانی  و انگلیسی واژه کتابخانه حک شده است.

پا به کتابخانه بوستون آمریکا می‌گذاریم که ظاهر سنتی‌تر دارد، این کتابخانه در سال ۱۸۴۸ تاسیس شد، کتابخانه عمومی بوستون به عنوان یک موسسه فرهنگی تاریخی امروزه علاوه بر کتابخانه مرکزی ۲۵ شعبه دیگر نیز دارد و سالانه میزبان ۴ میلیون بازدید کننده است.

تخمین زده می‌شود که کتابخانه‌های عمومی بیش از ۲۳ میلیون نسخه کتاب را در خود جای داده باشند که در میان آن‌ها دست نوشته‌های قدیمی، نامه ها، نقاشی‌ها و آثاری متعلق به قرن دهم میلادی به چشم میخورد.

اگر به خاورمیانه برویم و سری به شهر دبی بزنیم باید از بزرگ‌ترین کتابخانه این شهر بگوییم، کتابخانه محمد بن راشد در شهر دبی که سنگ بنای آن در سال ۲۰۱۶ توسط حاکم این شهر بنا نهاده شد در ژوئن سال ۲۰۲۲ تکمیل و درب‌های آن به روی عموم باز شد.

ساخت این سازه بزرگ که ظاهری شبیه به یک رحل دارد، یک میلیارد درهم هزینه داشته و حفظ فرهنگ و میراث عربی، یکی از اهداف آن در کنار توسعه فرهنگی، جامعه شناختی و اقتصادی دبی بوده است.

ساختمان این کتابخانه رو به روی نهر دبی قرار گرفته و مساحت آن در مجموع ۵۴ هزار متر مربع است و گنجایش پذیرایی همزمان از ۱۰۰۰ بازدیدکننده را دارد. این کتابخانه هفت طبقه علاوه بر نسخه‌های چاپی؛ کتاب‌های صوتی و سایر منابع مورد نیاز برای آموزش و یادگیری را در خود جای داده است.

در طبقه اول آن کتابخانه رسانه و هنر، کتابخانه نقشه‌ها و اطلس‌ها و کتابخانه بزرگسالان قرار دارد. طبقه دوم اتاق مطالعه است و طبقه سوم به کارمندان اختصاص داده شده است.

در طبقه چهارم اتاق‌های کنفرانس، طبقه پنجم کتابخانه تجاری و کتابخانه امارات و در نهایت در طبقه ششم و آخر آن نمایشگاه‌ها قرار دارند.

این کتابخانه بیش از یک میلیون کتاب به زبان عربی و سایر زبان‌ها را در خود جای داده و علاوه بر آن روزنامه‌های چاپی و دیجیتال و بیش از ۵۰۰۰ نسخه مجله تاریخی و آثار کمیاب در آن قرار دارد از این آثار نادر می‌توان به نسخه‌های قدیمی از قرآن، دن کیشوت اثر میگل دی سروانتس و چاپ ۱۹۳۱ اولین روزنامه شبانه مصر اشاره کرد.

پا به کتابخانه‌ای جدید تر در ژاپن می‌گذاریم که دیوارهایش پوشیده از قفسه‌های خالی است، طراحی کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ توسط معمار ژاپنی سو فوجیموتو (Sou Fujimoto) صورت گرفت و این کتابخانه با مساحت دو هزار و ۸۸۳ متر مربع در سال ۲۰۱۰ ساخته شد.

مصالح اصلی به کار برده‌شده برای ساخت نمای این کتابخانه چوب و شیشه است. تقریبا تمام نقاط کتابخانه از قفسه تشکیل شده و قفسه‌های پله مانندی نیز در کنار راه‌پله اصلی قرار دارد که افراد می‌توانند برای مطالعه و استراحت از آن‌ها استفاده کنند. در بخش‌های دیگر این مجموعه نیز میز و صندلی برای نشستن وجود دارد.

بیشتر کتاب‌ها در قفسه‌های پایینی قرار دارد، زیرا دسترسی به آخرین طبقات کار چندان راحتی نیست و تعدد قفسه‌ها باعث شده که این کتابخانه کمی خالی به نظر برسد. این کتابخانه گنجایش ۳۰۰ هزار نسخه کتاب را دارد. در مجموع ۲۰۰ هزار نسخه کتاب که دسترسی به ۱۰۰ هزار مورد از آن‌ها آزاد است در این کتابخانه دو طبقه قرار دارد.

طراح این بنا توضیح می‌دهد هنگامی که به عناصر سازنده یک کتابخانه فکر می‌کردم، کتاب‌ها، قفسه‌ها، نور و فضا به ذهنم آمد.

"اگرچه این صندلی‌ها شباهتی به میز و صندلی کتابخانه‌ها ندارند.عنصر مرکزی قلب کتابخانه است"مکانی را متصور شدم که توسط یک قفسه مارپیچی کتاب احاطه شده است. این توالی مارپیچی در نهایت به دیوار‌ها می‌رسد و ظاهر خارجی کتابخانه را نیز متشکل از قفسه‌ها می‌کند.

نمای خارجی این کتابخانه که با شیشه پوشیده شده است نیز ظاهری شبیه به یک کتابخانه بزرگ دارد.

آخرین کتابخانه در کشور ترکیه و شهر آنکارا است، کتابخانه ریاست جمهوری با مساحت ۱۲۵ هزار متر مربع در مجتمع ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا در سال ۲۰۲۰ آغاز به کار کرد.

ساختمان این کتابخانه با سنگ‌های مرمر صورتی و سفید تزئین شده و در طراحی آن از معماری دوره‌های سلجوقی، عثمانی و نیز معماری معاصر الهام گرفته شده است.

سالن این کتابخانه از ۱۶ ستون که نماد ۱۶ دولت ترک در طول تاریخ است تشکیل شده و در مرکز آن مجسمه‌ای از کره زمین به چشم می‌خورد. در گنبد آن نیز آیات چهار و پنج سوره علق نقش بسته است.

طول مجموع قفسه‌های کتابخانه‌ی آنکارا به ۲۰۱ کیلومتر می‌رسد و فضای داخلی آن قابلیت میزبانی از پنج هزار نفر را برخوردار است. این کتابخانه بزرگ‌ترین کتابخانه‌ی ترکیه بوده و بیش از چهار میلیون کتاب مرجع، دو میلیون نسخه کتاب معمولی به ۱۳۴ زبان مختلف و دو میلیون مجله، ۱۲۰ میلیون مقاله و ۵۵۰ هزار جلد کتاب الکترونیکی را در خود جای داده است.

جهان کتابخانه‌های خیال انگیز بی پایان است و حتی ساده‌ترین کتابخانه جهان نیز فرصتی را برای تامل عمیق فراهم می‌کند، در حالی که ظاهر خوش و آب رنگ این کتابخانه‌ها باعث جذب بیشتر مردم خواهد شد.

اما این ظاهر جذاب و دلفریب نباید باعث فاصله گرفتن کتابخانه از هدف اصلی خود یعنی رواج هر چه بیشتر آگاهی و دانش شود زیرا فرای تمام این جلوه‌های بصری این دانش، آگاهی و مطالعه است که به کتابخانه معنا می‌بخشد.