مقدمه‌ای بر «هادی نامه»؛ به احترام مرحوم استاد سیدهادی خسروشاهی

این زمان، بیش از یک هفته بود که ایران در تب و تاب کرونا ویروس، ملتهب، وحشت زده، و در حیرت  بود. در این میانه، خبر درگذشت ناگهانی استاد خسروشاهی، خبری اندوهبار، و اسباب تأسف شدید دوستان شد، به طوری که انتشار آن، موجی از ناراحتی و غم را میان همه علاقه مندان به ایشان پدید آورد. افزون بر آن، مشکل این بود که در این شرایط، امکان برگزاری هیچ گونه مراسمی، از تشییع و تدفین و فاتحه و طبعا ادای احترام  به ایشان و خانواده محترمشان وجود نداشت. ایشان روز دوشنبه ۱۲ اسفند در آرامستان بهشت معصومه قم، غریبانه و در حالی که تنها چند تن از نزدیکان ایشان حضور داشتند، دفن شد. با این همه، بسیاری از شخصیت های علمی و سیاسی جامعه، به احترام استاد، پیام هایی دادند که همه یا غالب آنها در کانال تلگرامی متعلق به ایشان ـ که زیر نظر دوست عزیز، آقازاده ایشان، آقا سید محمود اداره می شود ـ درج شده است.

"این زمان، بیش از یک هفته بود که ایران در تب و تاب کرونا ویروس، ملتهب، وحشت زده، و در حیرت  بود"یادداشت های کوتاه و بلندی هم در برخی از وبسایت ها و کانال ها انتشار یافت که همگی سودمند و از سر ارادت به مقام علمی استاد بود. ان شاءالله همه آن ها، توسط آقازاده ایشان گردآورده و منتشر خواهد شد.

مرحوم  سید هادی خسروشاهی (۱۳۱۷ ـ ۱۳۹۸) نیاز به معرفی ندارد. فعالیت های طولانی وی از دهه سی تاکنون، چهره ای شناخته شده از وی برای چندین نسل برجای گذاشته است. تنها می توان اشاره کرد، در حالی که بسیاری از همگنان وی در طول دهه های گذشته، در پست های سیاسی مهمی قرار گرفتند، ایشان، عمر خویش را وقف تحقیق و نگارش کرد، و آثار با ارزشی از خود برجای گذاشت. نسل ما، تقریبا همه، با حوزه فعالیت های وی آشنا هستیم و می دانیم در این زمینه ها، کارهای ماندگاری کرده است.

خوشبختانه، ایشان در زمینه نشر فعال بود، و بسیاری از آنچه را نوشت، به چاپ رساند، به طوری که بر اساس آثار چاپی ایشان، به خوبی می توان با زندگی، افکار، و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی و خلق و خوی علمی و امانتداری ایشان آشنا شد. این بنده خدا هم، سالها قبل، صفحاتی از کتاب «جریانها و سازمان های مذهبی سیاسی ایران میان سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷» را به ایشان اختصاص دادم و نمایی از فعالیت های وی ارائه کردم.

آشنایی ام با ایشان از حوالی سال ۱۳۷۰ و شاید اندکی پیش از آن بود، و مدتی در همان سالهای آغازین دهه هفتاد، در نشر مجله تاریخ وفرهنگ معاصر به ایشان کمک کردم. پس از آن، دوستی ادامه یافت، و هر از گاهی، به کتابخانه می آمدند و دیداری تازه می شد. چند سال قبل، دوست داشتم جشن نامه ای برای ایشان فراهم کنم که توفیق نصیب نشد. در جریان بنای کتابخانه ایشان در پردیسان، از وقتی که با کمک جناب لاریجانی زمین آن گرفته شد، و تدارک برخی کتب، تا زمانی که راه افتاد، همراهی داشتم.

"در این میانه، خبر درگذشت ناگهانی استاد خسروشاهی، خبری اندوهبار، و اسباب تأسف شدید دوستان شد، به طوری که انتشار آن، موجی از ناراحتی و غم را میان همه علاقه مندان به ایشان پدید آورد" این روزها درگذشت ایشان سبب شد تا بار دیگر، فکر تدوین ارج نامه ی ایشان در ذهنم احیا شود، اما و هزار افسوس این بار نه جشن نامه که صورت یادنامه به خود گرفت.

چنان که اشاره شد، آن مرحوم در باره خاندان خسروشاهی، و نیز خودشان، آثار زیادی منتشر کرده، و به همین دلیل، نیازی به درج زندگینامه مستقل در این مجموعه نبود؛ در عوض، به خواهش بنده، طی بیست روز، شماری از دوستان، مقالاتی در باره ایشان نوشتند، و از دید خود جنبه های مختلفی از فعالیت های وی را شرح دادند که در این مجموعه آمده است. هدف از تدوین مجموعه حاضر، این بود تا مقالاتی به احترام ایشان توسط شماری از دوستان فراهم آید، و اراده این بود که این مجموعه تا چهلم ایشان منتشر شود؛ به همین دلیل، در حد امکان و اطلاع، از دوستانی که به ذهنم می آمد، درخواست کمک کردم. خوشبختانه، قریب به اتفاق دوستان مساعدت کردند و این مجموعه فراهم شد. نویسندگان در اظهار نظر، آزاد بودند، و به همین دلیل، گاه تعارض در قضاوت ها هم دیده می شود، امری که به نظرم حُسن کار و با روحیه آزادیخواهانه آن مرحوم و امانتش در نقلها سازگارتر است. امیدوارم با بهتر شدن شرایط، کارهای بیشتری در باره ایشان صورت گیرد، امری که بسیار شایسته و سزاست.

مقالات این مجموعه، چند دسته است: شماری از مقالات در باره خود آن مرحوم، برخی به نوعی در باره حوزه فعالیت های فکری و نگارشی ایشان، و بخشی هم مقالات پژوهشی با موضوعات مورد علاقه نویسندگان است که به احترام ایشان، لطف کرده اند و در اینجا چاپ می شود.

طبعا هیچ نوع تفکیکی میان مقالات نشده، و به جز دو سه مقاله، ترتیب موجود، مربوط به زمان  وصول آنها به بنده در این سه هفته بوده است. در اینجا، از همه دوستانی که پاسخ مثبت به درخواست بنده داده و مقاله فرستادند ـ عزیزانی که نامشان در فهرست مقالات آمده ـ عمیقا سپاسگزاری کرده و برایشان آرزوی سلامت دارم. خداوند آن مرحوم را نیز  را غریق دریای رحمت و مغفرت واسعه خود بفرماید،  و آخر دعوانا أن الحمدُ للّه ربّ العالمین

* منتشر شده در مقدمه کتاب «هادی نامه» که به تازگی منتشر شده است.